Hand mills from the vicinity of the Athenian Acropolis. The findings from Athens Metropolitan Railway excavation

Poupaki, E., Hand mills from the vicinity of the Athenian Acropolis. The findings from Athens Metropolitan Railway excavations, ΕΥΛΙΜΕΝΗ 15-16 (2014- 2015), 11-53 (English)
Δημοσιευμένα: dic 31, 2015
DOI: https://doi.org/10.12681/eul.32808
Eirene Poupaki
Περίληψη

Χειρόμυλοι από την περιοχή της αθηναϊκής Ακρόπολης. Τα ευρήματα από τις ανασκαφές του αθηναϊκού ΜΕΤΡΟ. Το παρόν άρθρο αποτελεί προκαταρκτική παρουσίαση των χειρομύλων για την άλεση των δημητριακών που εντοπίστηκαν κατά την ανασκαφική έρευνα στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, στους πρόποδες της Αθηναϊκής Ακρόπολης, την οποία διενήργησε η πρώην Α΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων πριν από την κατασκευή του Σταθμού του ΜΕΤΡΟ «Ακρόπολις». Η έρευνα επικεντρώνεται στους χειρόμυλους παλινδρομικής κίνησης, τους χειρόμυλους «ολυνθιακού τύπου» και στους περιστροφικούς χειρόμυλους, οι οποίοι ήρθαν στο φως κατά την ανασκαφή, όχι κατά χώραν, αλλά είτε ανασύρθηκαν από επιχώσεις διαφόρων χρονικών περιόδων, κυρίως αρχαίων φρεάτων και δεξαμενών, είτε είχαν εντοιχισθεί σε τοιχοποιίες ή θεμελιώσεις διαφόρων κτιρίων. Αυτοί οι χειρόμυλοι ήταν κατασκευασμένοι από ηφαιστειακά πετρώματα άγνωστης προέλευσης, δεδομένου ότι δεν έχουν διενεργηθεί έως σήμερα πετρολογικές αναλύσεις. Οι μυλόλιθοι παλινδρομικής κίνησης «σαμαρωτού τύπου» και οι μυλόλιθοι «ολυνθιακού τύπου» αποτελούν την πλειονότητα των αντικειμένων που μελετήθηκαν και χρονολογούνται σε γενικές γραμμές από την προϊστορική εποχή έως τη ρωμαϊκή περίοδο, ενώ οι περιστροφικοί χειρόμυλοι είναι σπάνιοι. Επιχειρείται η χρονολόγηση των αθηναϊκών χειρομύλων της ανασκαφής με βάση τη σύγκρισή τους με ήδη δημοσιευμένα παράλληλα από άλλες περιοχές, τη χρονολόγηση της στρωματογραφίας της ανασκαφής και τα καλά χρονολογημένα συνευρήματά τους. Τέλος, σκιαγραφείται μία πτυχή της καθημερινής ζωής των κατοίκων της περιοχής, που κατά μερικούς ερευνητές ταυτίζεται με το Αθηναϊκό Δήμο του Κολλυτού.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΑΡΘΡΑ

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, παραχωρώντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου), με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση. Η Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαράγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και να χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή, είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει, ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Ευλιμένη, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή της περίληψης τους με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Agouridis, Ch. 1993. “Οι μυλόλιθοι από το πρωτοελλαδικό φορτίο του Δοκού”, Ενάλια 5, 1-2.
Amouretti, M.-C. 1986. Le pain et l’huile dans la Grèce antique, Annales Litteraires de l’Université de Besançon 328, Paris.
Anderson-Immerwahr, S. 1971. The Neolithic and Bronze Ages, The Athenian Agora XIII, Princeton.
Baatz, D. 1996. “Die Handmühlen”, in Hellenkemper Salies, G. et al. (eds), Das Wrack.Der Schiffsfunde von Mahdia, Köln.
Bassiakos, Y., Apostolopoulou-Kakavogianni, Ol. and Mexi M. 2008. “Προκαταρκτικές αναλυτικές μελέτες σε μυλόλιθους και λίθινα αγγεία από τον πρωτοελλαδικό οικισμό (3ης χιλ. π.Χ.) στο Κορωπί”, in Πρακτικά της Θ΄ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ Αττικής, Λάυρειο Αττικής, 13-16 Απριλίου 2000, Kalyvia Thorikou, Attica, 160-170.
Bernabo-Brea, L. 1964. Poliochni: Citta Preistorica nell’ Isola di Lemnos I , Rome.
Blinkenberg, C. 1931. Les petits objets, Lindos, Fouilles de l’Acropole, 1902-1914, vol. Ι, Berlin.
Braun, Th. 1991. “Ancient Mediterranean Food”, in Spiller G.A. (ed.), The Mediterranean Diets in Health and Disease, Sudbury, 10-58. Brunet, M. 1997. “Le Moulin délien”, in Meeks, D. and Garcia, D. (eds), Techniques et Economie antique setmedievales: le temps del’innovation. Colloque internationale, Aix-en-Provence 21-23 Mai 1996, Paris, 29-38.
Chatzidimitriou, A. 1997. “Η βυρσοδεψία κατά την αρχαιότητα”, in Zarkia 1997, 34-37.
Chatzidimitriou, A. 2005. Παραστάσεις εργαστηρίων και εμπορίου στην εικονογραφία των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, ΤΑΠΑ, Athens.
Chavane, M.-J. 1975. Les petits objets, Salamine de Chypre VI, Paris.
Cummer, W.W. and Schofield, El. 1984. Ayia Irini: House A, Keos III, Mainz.
Déonna, W. 1938. Le mobilier delien, Éxploration Archéologique de Délos XVIII, Paris.
Dietrich, V.J., I. Mercolli and R. Oberhänsli 1988. “Dazite, High-Alumina-Basalte und Andesite als Produkte amphiboldominierter Differentation (Aeginaund Methana, Ägäischer Inselbogen)”, Schweizer Mineralogische, Petrographische Mitteilungen 68, 21-
Dikaios, P. 1953. Khirokitia: Final Report on the Excavation of a Neolithic Settlement in Cyprus on behalf of the Department of Antiquities, 1936-1946, London.
Eleftheratou, St. 2000. “Δύο τελετουργικές πυρές από την Ανασκαφή για το ‘ΜΕΤΡΟ’ στο ‘οικόπεδο Μακρυγιάννη’”, ΑΔ 51-52 (1996-97), Athens, 99-118.
Eleftheratou, St. 2004. “Το ανατολικό λουτρό στο οικόπεδο Μακρυγιάννη”, ΑΔ 55 (2000), vol. A (Μελέτες), Athens, 285-328.
Eleftheratou, St. 2006. Το Μουσείο και η Ανασκαφή. Ευρήματα από τον χώρο ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, Athens.
Eleftheratou, St. 2008. “Στοιχεία πολεοδομικής και οικιστικής οργάνωσης από το νότιο τμήμα της αρχαίας Αθήνας”, in Vlizos, St. (ed.), Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου “Η Αθήνα κατά τη Ρωμαϊκή εποχή: Πρόσφατες ανακαλύψεις, νέες έρευνες”, Αθήνα, 185-230.
Frankel, R. 2003. “The Olynthus Mill, its Origin, and Diffusion: Typology and Distribution”, AJA 107.1, 1-22.
French, E.B. 1992-93. Archaeological Reports 39, 3-81.
Hammon, C. (in print). “Technological and Functional Analysis of Linear Band Keramik Grinding Tools from Northwestern Europe”, in New Perspectives on Querns in Neolithic Societies. 13th Annual Meeting of the European Association of Archaeologists (EAA) in Zadar (Croatia), September 2007.
Jodry F. 2010. “Un moulin par conturbenium: La vie quotidienne des leggionaires”, in Strasbourg-Argentorate, un camp légionnaire sur le Rhin. Catalogue d’exposition, Musées de la Ville de Strasbourg, 107-108.
Jodry, F. 2011. “First Century Querns of the Roman Army, in the Light of Modern
Texts”, in Williams, D. and Peacock D. (eds), Bread for the People: the Archaeology of
Mills and Milling, Proceedings of a Colloquium held in the British School at Rome 4th-7th
November 2009, BAR International Series 2274, 86-89.
Kalligas, P. 1995. “Ανασκαφές στο οικόπεδο Μακρυγιάννη”, Ανθέμιον, Ενημερωτικό Δελτίο
της Ενώσεως Φίλων Ακροπόλεως, 1, December 1995, Athens, 5-11.
Kalligas, P. 1998. “Η αθηναϊκή Ακρόπολη το 1835”, ΑΔ 48-49 (1994-95), vol. A (Μελέτες), Athens, 23-42.
Kalligas, P. 2000. “Acropolis Station”, in Parlama and Stampolides 2000, 29-39.
Kardulias, P.N. and C.N. Runnels 1995. “The Lithic Artifacts: Flaked Stone and Other Non flaked Lithics”, in Runnels, C.N., Pullen, D.J. and Langdon, S. (eds), Artifact and Assemblage. The Finds from a Regional Survey of the Southern Argolid, Greece, vol. 1, California, 74-139.
Karimali, E. 2004. “Ground Stone Tools from Voulokaliva site 1990/35”, in Reinders R. (ed.), Prehistoric Sites at the Almiros and Sourpi Plains (Thessaly, Greece), Publications of the Netherlands Institute at Athens, vol. V, 66-73.
Kassotaki, El., 2000a. “Δημόσια οικοδομήματα”, in Parlama and Stampolides 2000, 53.
Kassotaki, El. 2000b. “Αστικό οδικό δίκτυο: Η οδός Ι στο οικόπεδο Μακρυγιάννη”, in Parlama and Stampolides 2000, 54-57.
Katerinopoulos, A., K. Mavrogonatos and Eir. Poupaki (forthcoming). “Ανάλυση ηφαιστειογενών λίθων”, in Kokkorou-Alevras, G. (ed.), Αλάσαρνα VΙ, Athens.
Kontochristos, Chr. 2000., “Από το φρέαρ 16”, in Parlama and Stampolides 2000, 81-85.
Lidstrom, Holmberg C. 2004. “Saddle Querns and Gendered Dynamics of the Early Neolithic in Mid Central Sweden”, in Knutsson, H. (ed.) Coast to Coast – Arrival. Results and Reflections. Proceedings of the Final Coast to Coast Conference 1-5 October 2002 in Falköping, Sweden. Coast to Coast book No. 10. Uppsala University, 199-231.
Marcadé, J. 1953. “Trouvailles de la Maison dite del’Hèrmes”, BCH LXXVII, 581-594.
Mauroeidopoulos M. 2000, “Αποθέτης μυκηναϊκών χρόνων”, in Parlama and Stampolides 2000, 51-53.
Mee, Ch. and Forbes, H. (eds) 1997. A Rough and Rocky place. The Landscape and Settlement
of the Methana Peninsula, Greece, Liverpool.
Mexi, M. 2009. “Archaeometric Analyses of Lithic Tools from the Early Bronze Age Settlement at Koropi”, in Vassilopoulou V. and Katsarou-Tzeveleki St. (eds), From
Mesogeia to Argosaronikos. B΄ Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities. Research of a decade, 1994-2003. Proceedings of Conference, Athens, December 18-20, 2003, Athens 2009, 249-258.
Mougnai, M.-H. 2000. “Από το φρέαρ 20”, in Parlama and Stampolides 2000, 62-63.
Mounthjoy, P.A. 1981. Four Early Mycenaean Wells from the South Slope of the Acropolis at Athens, Miscellanea Greca 4, Gent.
Mylonas, G.E. 1929. The Neolithic Settlement, Excavations at Olynthus Ι, Baltimore.
Parlama, L. and N. Stampolides (eds) 2000. The City Beneath the City, Catalogue of the Exhibition in N.P. Goulandris’ Museum, February 2000-December 2001, Athens.
Patton, W. 1996. Islands in Time: Island Sociogeography and Mediterranean Prehistory,London.
Poupaki, Eir. 1998. “Ο Μύλος στην Κλασική Αρχαιότητα. Συμβολή στη μελέτη της
τυπολογίας και της χρήσης ενός σημαντικού λίθινου σκεύους για αγροτικές
εργασίες”, Διαχρονία 3-4, November 1998,132-174.
Poupaki, Eir. 2000. “Λίθινα εργαλεία και αγγεία”, in Parlama and Stampolides 2000, 104-107.
Poupaki, 2011. Αλάσαρνα ΙΙ. Λίθινα αγγεία και τέχνεργα από την ανασκαφή του Ιερού του Απόλλωνα και του Ηρακλή και του Παλαιοχριστιανικού οικισμού στην Καρδάμαινα (αρχ. Αλάσαρνα) της Κω, University of Athens, Athens.
Pulak, C. and R.F. Townsend 1987. “The Hellenistic Shipwreck at Serçe Limani,Turkey: Preliminary Report’, AJA 91, 31-57.
Robinson, D.M. and J.W. Graham 1938. The Hellenic House, Excavations at Olynthus vol.VIII, Baltimore.
Robinson, D.M. and J.W. Graham 1946. Domestic and Public Architecture, Excavations at Olynthus XII, Baltimore.
Runnels, C.N. 1981. A Diachronic Study and Economic Analysis of Millstones from Argolid, Indiana Univ., Phil. Diss., Philadelphia.
Runnels, C.N. 1985. “Trade and the Demand for Millstones in Southern Greece in the Neolithic and Early Bronze Age”, in Knapp, A.B. and Stech, T. (eds), Prehistoric
Production in the Aegean and the Eastern Mediterranean, Monograph XXV, Institute of Archaeology, University of California at Los Angeles, Los Angeles.
Saraga, N. 2008, “Εργαστήριο επεξεργασίας σιτηρών ρωμαϊκών χρόνων στο οικόπεδο Μακρυγιάννη”, in Βλίζος Σταύρος (ed.) H Αθήνα κατά τη Ρωμαϊκή Εποχή, Μουσείο Μπενάκη, 4ο Παράρτημα, Athens, 231-248.
Stahlin, F., E. Meyer und A. Heidner. 1934. Pagasai und Demetrias, Berlin.
Stroud, R. 1990. “The Athenian Grain Tax-Law 374/3 B.C.”, Hesperia Suppl. 29, Princeton.
Thompson, D.B. 1960. “The House of Simon the Shoemaker”, Archaeology 13, 234.
Thompson, H.A. 1940. “The Tholos of Athens and its Predecessors”, Hesperia, Suppl. IV, Princeton.
Thompson, H.A. and R.E. Wycherley 1971. The Agora of Athens. The History, Shape and Uses of an Ancient City Center, The Athenian Agora, vol. XIV, Princeton.
Thompson, W.E. 1970. “Notes on Attic Demes”, Hesperia 39, 64-68.
Toutain, J. 1979. The Economic Life of the Ancient World, Manchester.
Traill, J.S. 1975. “The Political Organization of Attica”, Hesperia Suppl. 14, Princeton.
Traill, J.S. 1986. Demos and Trittys, Toronto.
Travlos, J. 1993. Η πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών από των προϊστορικών χρόνων μέχρι των αρχών του 19ου αιώνος. Athens.
Trianti, Ism. 2002. “Ένα νέο πορτραίτο του Πλάτωνα”, in Damaskos, D. (ed.), Αρχαία Ελληνική Γλυπτική. Αφιέρωμα στη Μνήμη του Γλύπτη Στέλιου Τριάντη, Athens, 157-169.
Walbank, M.B. 1994. “A Lex Sacra of the State and the Deme of Kollytos”, Hesperia 63, 233-239.
White, D. 1963. “Survey of Millstones from Morgantina”, AJA 67, 199-206.
Wiegand, T. and Schader H. 1904. Priene, Berlin.
Williams-Thorpe, Ol. and R. Thorpe 1991. “The Import of Millstones to Roman
Mallorca”, JRA 4, 152-159.
Williams-Thorpe, Ol. and R. Thorpe 1993. “Geochemistry and Trade of Eastern Mediterranean Millstones from the Neolithic to Roman Periods”, Journal of Archaeological Science 20, 263-320.
Von Gaertringen, F.F.H. and P. Wilski 1904. Stadtgeschichte von Thera, Berlin.
Zarkia, K. (ed.) 1997, Η προβιομηχανική βυρσοδεψία στην Ελλάδα, Athens.