Μετάθεσις καὶ ἀντιμετάθεσις φθόγγων ἐν τῇ νεωτέρᾳ ἑλληνικῇ γλώσσῃ μετ' ἀναφορᾶς εἰς τὴν αρχαίαν

Abstract

Ο συγγραφέας εστιάζει στην μελέτη των λεγόμενων αλματικών μεταβολών, δηλαδή γλωσσικών μεταβολών που δεν πραγματώνονται σταδιακά αλλά απότομα και όχι συστηματικά. Στην κατηγορία αυτή, εντάσσονται και τα φαινόμενα μετάθεσης και αντιμετάθεσης φθόγγων, τα οποία εξετάζονται τυπολογικά και δομικά μέσα από διαλεκτικά παραδείγματα. Ο συγγραφέας διακρίνει ανάμεσα στην προληπτική μετάθεση (=μετακίνηση του φθόγγου στην αρχή της λέξης, π.χ. ἀδερφὸς > ἀδρεφὸς) και την υποχωρητική μετάθεση (=μετακίνηση φθόγγου προς το τέλος της λέξης, π.χ. ἀρδεύω > ἀδρεύω). Επίσης, στην μετάθεση που συντελείται εντός της ίδιας (π.χ. ἁδρὸς < ἁδρὸς) ή μεταξύ γειτονικών συλλαβών (π.χ. γάστρα > γράστα). Αναφορικά με τους μετατιθέμενους φθόγγους, το φαινόμενο είναι σύνηθες για το σύμφωνο [r] (π.χ. ἀδερφὸς > ἀδρεφὸς) και το φωνήεν [i] σε δίφθογγο (π.χ. ἀδειανός > ἀειδανός). Εξετάζοντας τα φαινόμενα αντιμετάθεσης, ο συγγραφέας διακρίνει την αντιμετάθεση φθόγγων εντός της ίδιας συλλαβής ή μεταξύ διαδοχικών συλλαβών (π.χ. μολύβι > βολύμι). Το άρθρο συνεχίζεται και ολοκληρώνεται στον επόμενο τόμο του Λεξικογραφικού Δελτίου.