La Bibliothèque nationale au temps de Van Praet et de Coray: Règlements, lettres inédites, listes et registres des livres prêtés (1799-1833)

Abstract

Η Εθνική βιβλιοθήκη της Γαλλίας την εποχή του Van Praet και του Κοραή. Κανονισμοί, ανέκδοτες επιστολές, κατάστιχα δανεισμού, καταγραφή δανεισθέντων βιβλίων (1799-1833)

Στη μελέτη παρουσιάζονται πενήντα επιστολικά τεκμήρια του Κοραή προς τον Van Praet, διάσημο αρχιβιβλιοθηκάριο στο τμήμα των Εντύπων, «τον ζωντανό κατάλογο της Βιβλιοθήκης»· δύο προς τον Jomard, μέλος της επιτροπής για την Περιγραφή της Αιγύπτου, και ένα προς τον Dacier, τον Διευθυντή της Βιβλιοθήκης.
Οι επιστολές –όλες υπογεγραμμένες ως «Coray» και όλες αυτόγραφες εκτός από εκείνη της 9ης Μαΐου 1812– ορίζουν μια νέα επιστολογραφική κατηγορία στο κοραϊκό πεδίο, που συγκροτείται από την πολύχρονη συναλλαγή μεταξύ του λόγιου κι ενός καίριου ακαδημαϊκού θεσμού.
H ανάγνωσή τους αφενός φωτίζει περαιτέρω την πνευματική βιογραφία του Κοραή, αφετέρου προβάλλει ανάγλυφα τις κοινωνικές λειτουργίες της Βιβλιοθήκης που απορρέουν από τη μεγάλη θεσμοθετημένη παράδοση στη Γαλλία, η οποία πιστοποιείται ήδη από τον 15ο αιώνα: δηλαδή τον δανεισμό έργων από τη Βιβλιοθήκη τα οποία μπορούσε ο αναγνώστης να ζητήσει γραπτώς να τα πάρει και να τα μελετήσει εκτός του κτιριακού της χώρου. Αν και τα έντυπα αυτά είναι καταγεγραμμένα στα Kατάστιχα δανεισθέντων βιβλίων με παλαιούς ταξινομικούς κωδικούς, η νέα πολυσύνθετη μετατροπή τους σε σύγχρονους κωδικούς καθιστά δυνατή την ταυτοποίησή τους.
Η ταυτοποιήση αυτή επιφυλάσσει εκπλήξεις όσον αφορά τα βιβλία που δανειζόταν ο Κοραής, όπως λόγου χάρη αυτά του Spinoza, και δίνει νέα στοιχεία για το καθημερινό βίωμα της φιλολογικής πράξης. Ένα από αυτά είναι η καινοτόμος τεχνική σχολιασμού του Κοραή: όταν τα περιθώρια ενός βιβλίου της Βιβλιοθήκης δεν επαρκούν για τις παρατηρήσεις του, συνεχίζει σε άλλα ανεξάρτητα φύλλα τα οποία προσκολλά με σφραγιστικό κερί. Στην κατοπινή βιβλιοδεσία του εντύπου αυτά τα φύλλα αποκολλήθηκαν και συρράφθηκαν στον τόμο, πράγμα που εξασφαλίζει την απρόσκοπτη διαφύλαξή τους, και μάλιστα στο ακριβές σημείο αναφοράς τους.
Αν κι ο Κοραής είχε προβλέψει την επιστροφή post mortem των βιβλίων που είχε δανειστεί από τη Βιβλιοθήκη, και είχε γι’ αυτό επισημάνει στη διαθήκη του τη σύνταξη καταλόγου τους, οι ανασταλτικές συνθήκες της χολέρας του 1832 έδωσαν διαφορετική τροπή στην τελική παράδοσή τους.
Η σύγκλιση της φιλολογικής πορείας του Κοραή με τους κανονισμούς που επιτρέπουν την πρόσβαση στο δανεισμό (98 δανεισθέντα έργα) συναρθρώνεται με την ιεραρχική συνθετότητα του ακαδημαϊκού κόσμου της Βιβλιοθήκης, προϊόν της ιστορικά διακεντρωμένης Scholarship στην Ευρώπη· μια δυναμική όπου εγγράφεται εξ ολοκλήρου η προσφορά του
Κοραή στη διασταύρωση δύο ισχυρών παραδόσεων: της διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενης λογιοσύνης στη Δύση από τη μια, της συνεχούς εμπορο-ναυτιλιακής κεφαλαιοποίησης στην Ανατολή από την άλλη. Και όλα αυτά διαμεσολαβούνται από την υλικότητα των δανειστικών πρακτικών, η οποία συγκροτεί μορφή ιχνηλάτησης που διαβιβάζεται σε εμάς ως αρχειακή πηγή της εποχής των Van Praet και Κοραή.