Ομάδα ειδωλίων από το Σπήλαιο του Μελιδονίου


Μαρία Πατεράκη
Περίληψη

A group of figurines from the Melidoni Cave. In this paper a group of five clay figurines from Melidoni Cave, at Rethymno, Crete, is examined. The earliest example is a male figurine (figurine 1) that can be dated in MMIII/LMIA period. Three figurines (figurines 2, 3 and 4) are dated to the Subminoan period. Figurine 2 belongs to the type of the goddess with the raised hands, but because of the find-spot it must be considered as a dedication and not as a cult idol. Figurines 3 and 4 belong to the type of the figurines that bear both arms at the flanks of the body. The type was considered to be an eighth century B.C. loan from the Eastern iconography, but this view must be reconsidered. Figurine 5 is preserved in a fragmentary condition and shows a standing woman that reproduces the pudency gesture. It is dated to the Protogeometric period. With respect to the information drawn from this group of figurines concerning the nature of the worshipped deity or deities, it seems that the female figurines were dedicated by women to a female fertility deity. The existence of the phallus-like stalactite in the Raulin Hall, where all the figurines were found, might indicate a male deity. In that case one might assume that both male and female deities were worshipped, for instance, the well-known couple of Aphrodite and Hermes from the sanctuary of Symi Viannou.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΑΡΘΡΑ
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Αλεξίου, Σ. 1958. «Η μινωική θεά μεθ’ υψωμένων χειρών», Κρητικά ΧρονικάΙΒ΄, 179-299.
Γαβριλάκη, Ε. 1988/1990. «Μελιδόνι: σπήλαιο Μελιδονίου»,Κρητική Εστία 3,Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1988, 273-275.
Γαβριλάκη, Ε. 1992. «Σπήλαιο Μελιδονίου», ΑΔ47, Β΄2: Χρονικά: Ανασκαφικές εργασίες: Νομός Ρεθύμνης, 594.
Γαβριλάκη, Ε. 1994/1996. «Σπήλαιο Μελιδονίου», Κρητική Εστία 5, Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1992-1994: Νομός Ρεθύμνης, 291-293.
Γαβριλάκη, Ε. 2010. «Οι ανασκαφές στο σπήλαιο Μελιδονίου (1987-2008)», στο Μ. Ανδριανάκης και Ί. Τζαχίλη (επιμ.), Πρακτικά της 1ης Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο Κρήτης (Ρέθυμνο, 28-30 Νοεμβρίου 2008), Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας,Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού –28ηΕφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων 2010, 657-667.
Γαβριλάκη Ε. 2017. Η διαχρονική χρήση των σπηλαίων της δυτικής Κρήτης από τη Νεολιθική Περίοδο έως σήμερα. Η περίπτωση του Σπηλαίου του Μελιδονίου.Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Γαβριλάκη-Νικολουδάκη, Ε. 1988. «Μελιδόνι», Κρητική Εστία 2, Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1987: Νομός Ρεθύμνης, 305-307.
Κεφαλίδου, Ε. 2006. «Ιερά του ανατολικού Μυλοποτάμου: οι μαρτυρίες των ειδωλίων», στο Ει. Γαβριλάκη και Γ. Τζιφόπουλος (επιμ.), Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου «Ο Μυλοπόταμος από την Αρχαιότητα ως Σήμερα: Περιβάλλον, Αρχαιολογία, Ιστορία, Λαογραφία, Κοινωνιολογία(Πάνορμο, Οκτώβριος 2003), ΙV: Ελεύθερνα –Αξός, Ρέθυμνο: Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, 227-273.
Κούρου Ν. 2000. «Τα είδωλα της Σίφνου: από την Μεγάλη Θεά, στην Πότνια Θηρών και στην Αρτέμιδα», στο Πρακτικά του Α΄ Διεθνούς Σιφναϊκού Συμποσίου (Σίφνος 25-28 Ιουνίου 1998), Τόμος Α΄, Αρχαίοι Χρόνοι, Αθήνα, Ίδρυμα Ευγενίδου, 351-370.
Κούρου Ν. 2017. «Θρησκευτική Παράδοση και Υπαίθρια Ιερά κατά τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους», στο Κ. Δανούσης και Κ. Τσικνάκης (εκδ.), Ministerium Historiae, Τιμή στον π. Μάρκο Φώσκολο, Τήνος, 323-337.
Κούρου, Ν. και Α. Καρέτσου 1994. «Το ιερό του Ερμού Κραναίου στην Πατσό Αμαρίου», στο Rochetti, L. (ed.), Incunabula Graeca96: Sybrita, La valle di Amari fra Bronzo e Ferro, Roma: Gruppo editoriale internationale.
Λεμπέση, Α. 1973. «Ιερόν Ερμού και Αφροδίτης εις Σύμην Κρήτης», ΠΑΕ 128, 193-203.
Λεμπέση, Α. 1974. «Ιερόν Ερμού και Αφροδίτης εις Σύμην Βιάννου», ΠΑΕ 129, 222-227.
Λεμπέση Α., 1975."Ιερόν Ερμού και Αφροδίτης εις Σύμην Βιάννου, ΠΑΕ τόμος 130 (τ.Β), 322-329
Λεμπέση, Α. 1981. «Η συνέχεια της κρητομυκηναϊκής λατρείας: επιβιώσεις και αναβιώσεις», ΑΕ 120,1-24.
Λεμπέση, Α. 1983. «Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στη Σύμη Βιάννου», ΠΑΕ 138, 348-366.
Λεμπέση, Α. 2002. Το Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στη Σύμη Βιάννου, ΙΙΙ: Τα χάλκινα ανθρωπόμορφα ειδώλια,Αθήνα:Η Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αρ. 225.
Παπαδάκης, Ν. 1980. «Γεωμετρικός-Αρχαϊκός αποθέτης στην πόλη της Σητείας», Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών 13, 61-67.
Πιλάλη-Παπαστερίου, Α. 1992. Μινωικά πήλινα ανθρωπόμορφα ειδώλια της Συλλογής Μεταξά. Συμβολή στη μελέτη της Μεσομινωικής πηλοπλαστικής, Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
Ρεθεμιωτάκης, Γ. 1998. Ανθρωπομορφική πηλοπλαστική στην Κρήτη, από τη Νεοανακτορική έως την Υπομινωική περίοδο, Αθήνα:Η Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αρ. 174.
Σαπουνά-Σακελλαράκη, Ε. 1971. Μινωικόν ζώμα, Αθήνα: Η Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αρ. 71.
Σταμπολίδης, Ν.Χ. και Α. Καρέτσου (επιμ.) 1998. Ανατολική Μεσόγειος. Κύπρος –Δωδεκάνησα –Κρήτη, 16ος-6ος αι. π.Χ. Κατάλογος Έκθεσης, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Ηράκλειο: Πανεπιστήμιο Κρήτης –ΥΠ.ΠΟ. –ΚΓ΄ Ε.Π.Κ.Α.
Τζεδάκης, Γ. και Ε. Γαβριλάκη 1995. Η ανασκαφή στο σπήλαιο Μελιδονίου, στο Παπαδογιαννάκης, Ν. (επιμ.), Πεπραγμένα του Ζ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Α΄2: Τμήμα Αρχαιολογικό (Ρέθυμνο, Οκτώβριος 1991), Νέα Χριστιανική Κρήτη11-14 (1994-1995), Ρέθυμνο: Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, 887-894.
Τζεδάκις, Γ. και Ε. Γαβριλάκη-Νικολουδάκη 1987. «Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ρεθύμνης. Επαρχία Μυλοποτάμου. Σπήλαιο Μελιδονίου», ΑΔ 42, Β΄2: Χρονικά, 576-578.
Τζεδάκις, Γ. και Ε. Γαβριλάκη-Νικολουδάκη 1988. «Ανασκαφικές Εργασίες. Νομός Ρεθύμνης. Σπήλαιο Μελιδονίου», ΑΔ 43, Β΄2: Χρονικά, 558.
Τζεδάκις, Γ. και Ε. Γαβριλάκη-Νικολουδάκη 1989/1990. «Σπήλαιο Μελιδονίου», Κρητική Εστία3,Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1988: Νομός Ρεθύμνης, 273-275.
Τζιφόπουλος, Γ.Ζ. 1999. «Παρατηρήσεις σε τέσσερις επιγραφές σπηλαίων του Νομού Ρεθύμνης», HOROS13, 213-224.
Φλουρέντζος, Π. 1998. «Ειδώλιο θεάς με υψωμένα χέρια», στο Σταμπολίδης και Καρέτσου 1998,86-92.
Alroth, B. 1988. “The Positioning of Greek Votive Figurines”, στοR. Hägg, N. MarinatosκαιG. Nordquist (επιμ.), Early Greek Cult Practice,Stockholm: Paul Åströms Forlag, Μαρία Πατεράκη 12
Andreadaki-Vlasaki, Μ. 1987, “An Early Greek Child Burial at Gavalomouri, Kissamos”,SMEA26, 307-335.
Boardman, J. 1961. The Cretan Collection in Oxford: The Dictaean Cave and Iron Age Crete, Oxford: Clarendon Press.
Budin,L.S. 2002. “Creating a Goddess of Sex”, στοD. BolgerκαιN. Serwint(επιμ.), Engendering Aphrodite: Women and Society in Ancient Cyprus, Boston: American Schools of Oriental Research, 315-324.
Burr, D. 1933. “A Geometric House and a Proto-Attic Votive Deposit”, Hesperia2, 542-640.
D’Agata, A.L. 1999. Statuine Minoiche e Post-Minoiche dai vecchi scavi di Haghia Triada (Creta), Monografie della Scuola Archeologie di Atene e delle Missione Italiane in Oriente XI,Padova: Bottega d'Erasmo.
D’Agata, A.L. και Α. Van de Moortel (επιμ.) 2009. Archaeologies of Cult, HesperiaSuppl. 42,Princeton: American School of Classical Studies at Athens
Gaignerot-Driessen,F. 2014. “Goddesses refusing to appear? Reconsidering the Late Minoan III Figures with upraised Arms”, AJA 118,489-520.
Jarosch, V. 1994. Samische Tonfiguren des 10. bis 7. Jahrhunderts v. Chr. Aus dem Heraion von Samos, Samos XVIII, Bonn:In Kommission bei R. Habelt.
Kanta,A. 1980. The Late Minoan III Period in Crete, a Survey of Sites, Pottery and their Distribution(Studies in Mediterranean Archaeology58), Göteborg: Paul Åströms Förlag.
Laffineur,R.καιR. Hägg(επιμ.) 2001. Proceedings of the 8th International Aegean Conference “Potnia, Deities and Religion in the Aegean Bronze Age”, (Göteborg Universitz, 12-15 April 2000), Aegaeum22, Liège: Unversité de Liège –University of Texas at Austin.
Lebessi, A. 1991. «Flagellation ou Autoflagellation. Données iconographiques pour une tentative d’ interprétation», BCH 115, 99-123.
Lebessi, A. 2009. “The Erotic Goddess of the Syme Sanctuary, Crete”, A Journal of Archeology113,521-545.
Marinatos N. 1993. Minoan Religion, Ritual, Image and Symbol, Columbia, SC:University of South Carolina Press.
Matz, Fr. 1958. Göttererscheinung und Kultbild im minoischen Kreta, Abhandlungen der Geistes-und Sozialwissenschaftlichen Klasse,Jahrgang 1958, Nr. 7, Akademie der Wiss., in Mainz, 385-448.
Morris, Chr. 2001. “The Language of Gesture in Minoan Religion”, στοLaffineurκαιHägg 2001, 245-250.
Morris, Chr. 2009. “Configuring the Individual: Bodies of Figurines in Minoan Crete” στοD’Agata καιVan de Moortel 2009,179-187.
Naumann, U. 1976. Subminoische und Protogeometrische Bronzeplastik auf Kreta,Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 6, Berlin: Mann.
Papadopoulos, K. J. 2003. Ceramicus Redivivus, the Early Iron Age Potters‘ Field in the Area of the Classical Athenian Agora,HesperiaSupplement 31,Princeton, N.J.: American School of Classical Studies at Athens.
Pautasso, A. 2005. “Una statuetta in terracotta dai recenti scavi di Prinias”, στοR. Gigli(επιμ.), ΜεγάλαιΝήσοι. Studi dedicate a Giovanni Rizza per il suo ottantesimo compleano, I, Catania:Consiglio nazionale delle ricerche IBAM, 178-182.
Prent, M. 2005, Cretan Sanctuaries and Cults, Leiden-Boston:Brill.
Prent, M.2009. “The Survival of the Godess with Upraised Arms: Early Iron Age Representations and Contexts”, στοD’Agata καιVan de Moortel 2009,231-238.
Renfrew, C. 1985. The Archaeology of Cult. The Sanctuary at Phylakopi, BSASuppl. 18, London:British School at Athens,Thames and Hudson [distributor].
Rizza, G. 1967-1968. “Le terrecotte di Axòs”, ASAI XLV-XLVI, 211-302.
Rizza, G. καιV. Scrinari 1968. Santa Maria, Il Santuario sull’ Acropoli di Gortina, I,Roma:Istituto poligrafico dello Stato, Libreria.
Rutkowski, Β. 1991. Petsofas, a Cretan Peak Sanctuary, Studies and Monographs in Mediterranean Archaeology and Civilization,I.1, Warsaw: Art and Archaeology.
Sporn, K. 2002. Heiligtümern und Kulte Kretas in klassischer und hellenistischer Zeit, Studien zu antiken Heiligtumern, 3, Heidelberg: Archäologie und Geschichte.
Thomas, G.C. καιWedde, M. 2001. “Desperately Seeking Potnia”, στοLaffineur καιHägg 2001, 3-13.
Tzifopoulos, Y.Z. 2011. “Eleuthernian Pilgrims inside the Melidoni Cave (Tallaeum Antrum)”, στοΝ.Χ. ΣταμπολίδηςκαιΠ. Βαλαβάνης(επιμ.),ΤαξιδεύονταςστηνκλασικήΕλλάδα,τόμοςπροςτιμήντουκαθηγητήΠέτρουΘέμελη, Αθήνα: ΕταιρείαΜεσσηνιακώνΑρχαιολογικώνΣπουδών, ΠανεπιστήμιοΚρήτης: ΕΛΚΕ–Πρόγραμμα“Πλόες”, 79-84.
Tyree, L. 2001. “Diachronic Changes in Minoan Cave Cult”, στοLaffineurκαιHägg 2001, 39-50.
Tyree, L. 2006. “Minoan Sacred Caves: The Natural and Political Landscape”, στοΑ. Καλοκαιρινός(επιμ.), ΠεπραγμέναΘ΄ΔιεθνούςΚρητολογικούΣυνεδρίου, Ελούντα1-6 Οκτωβρίου2001, Α΄2: ΤμήμαΑρχαιολογικό, Ηράκλειο: ΕταιρίαΚρητικώνΙστορικώνΜελετών, 329-342.
Wright, J. 2004. “A Survey of Evidence for Feasting in Mycenaean Society”, Hesperia 73, 133-178.