Sculpture from Eleutherna

Themelis, P., Sculpture from Eleutherna, ΕΥΛΙΜΕΝΗ 13-14 (2012- 2013), 9-44 (English)
Δημοσιευμένα: Dec 31, 2013
DOI: https://doi.org/10.12681/eul.32832
Λέξεις-κλειδιά:
Ελεύθερνα γλυπτική
Petros Themelis
Περίληψη

Γλυπτική από την Ελέυθερνα. Δημοσιεύονται σε μορφή καταλόγου, χρονολογικά, όλα τα γλυπτά που είχαν έλθει στο φως κατά τη διάρκεια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στον ανατολικό τομέα Ι της αρχαίας Ελεύθερνας, μεταξύ των ετών 1985-2003. Κατά την περίοδο των ελληνιστικών χρόνων η κρητική πόλη παρουσιάζει οικονομική άνθηση και κάνει δυναμικά την εμφάνισή της τόσο στο ιστορικό όσο και στο καλλιτεχνικό προσκήνιο. Η ακμή της συνεχίζεται και στα χρόνια της ρωμαιοκρατίας. Ανάμεσα στα πολυάριθμα περίοπτα, ανάγλυφα και αρχιτεκτονικά έργα γλυπτικής ξεχωρίζουν, χάρη στην ποιότητα και την εικονογραφική τους σπανιότητα, τα εξής: η «Σανδαλίζουσα Αφροδίτη με τον Πάνα», του 2ου αι. π.Χ., το ανάγλυφο ζεύγος «Ερμής και Αφροδίτη», του 1ου αι. π.Χ., και η αμφιπρόσωπη ιανική στήλη που εικονίζει τον Διόνυσο και την Aριάδνη, προϊόν νεοαττικού εργαστηρίου του 2ου αι. μ.Χ. που ανάγεται σε πραξιτελικό πρότυπο.


 


 


Σημείωμα των εκδοτών


Ο τόμος 13-14 της Ευλιμένης αποτελεί ένα αφιέρωμα στον ανατολικό τομέα Ι της αρχαίας Ελεύθερνας, που ανασκάφτηκε συστηματικά από τον καθηγητή Πέτρο Θέμελη από το 1985 έως το 2003. Στα τρία εκτενή άρθρα που δημοσιεύονται παρουσιάζονται από τον ίδιο τον ανασκαφέα, τον Γιώργο Μπροκαλάκη και την Martha W. Baldwin Bowsky, γλυπτά, εργαλεία και επιγραφές αντίστοιχα, που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές των παραπάνω ετών και χρονολογούνται από τους ελληνιστικούς χρόνους (2o αι. π.Χ.) μέχρι και την πρωτοβυζαντινή περίοδο (μέσα 7ου αι. μ.Χ.). Πολλά από αυτά τα αντικείμενα εκτίθενται πλέον στο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας, που ιδρύθηκε χάρη στο όραμα και τις προσπάθειες του καθηγητή Ν. Σταμπολίδη και το οποίο εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας στις 19 Ιουνίου 2016.


Οι διευθυντές έκδοσης


Νίκος Λίτινας – Μανόλης Ι. Στεφανάκης

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΑΡΘΡΑ

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, παραχωρώντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου), με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση. Η Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαράγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και να χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή, είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει, ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Ευλιμένη, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή της περίληψης τους με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Adriani, A. 1927. “Nuove repliche della Venere che si toglie il sandalo”, BMusPadova, N.S. III (XX), 5, 17-82.
Adriani, A. 1961. Repertorio d’arte dell’Egitto greco-romano, Ser. A, vol. 2, Rome.
Agora IV = R.H. Howland, Greek Lamps and Their Survivals, Princeton 1958.
Andreae, B. 1994. “Statuetten eines sitzenden Knäbleins”, in Hellenkemper Salies 1994, 365-374.
Andreae, B. 2001. Skulptur des Hellenismus, Munich.
Anti, C. 1927. “Nuove repliche della Venere che si toglie il sandalo”, BMusPadova, NS anno III (XX), V, 12-86.
Arnold, D. 1969. Die Polykletnachfolge: Untersuchungen zur Kunst von Argos und Sikyon zwischen Polyklet und Lysipp (JdI-EH 25) Berlin.
Asimakopoulou-Atzaka, P. 1980. H τεχνική opussectile στην εντοίχια διακόσμηση: Συμβολή στη μελέτη της τεχνικής από τον 1ο μέχρι τον 7ο μ.X. αιώνα με βάση τα μνημεία και τα κείμενα, Thessaloniki.
Barr-Sharrar, B. 1996. “The Private Use of Small Bronze Sculpture”, in Mattusch et alii (eds.), The Fire of Hephaistos: Large Classical Bronzes from North American Collections, Cambridge, Mass., 104-121.
Barr-Sharrar, B. 1998. “Some Observations Concerning Late Hellenistic Bronze Production on Delos”, in Palagia and Coulson 1998, 185-198.
Bartman, Ε. 1992. Ancient Sculpture Copies in Miniature, New York.
Bentz, M. (ed.) 1999. Antike Kunst in Regensburg: Die Sammlungen Langlotz, Lippold und Wirzinger, Regensburg.
Bieber, M. 1981. Sculpture of the Hellenistic Age, New York.
Blanckenhagen, P.H. von. 1975. “Der ergänzende Betrachter: Bemerkungen zu einem Aspekt hellenistischer Kunst”, in Wandlungen: Festschrift E. Homann-Wedeking, Waldsassen-Bayern, 193-201.
Blanckenhagen, P.H. von. 1987. “Easy Monsters”, in Farkas, A.E., Harper, P.O. and Harrison, E.B. (eds.), Monsters and Demons in the Ancient and Medieval Worlds: Papers presented in Honor of Edith Porada, Mainz, 83-94.
Bol, P.C. 1972. Die Skulpturen des Schiffsfundes von Antikythera, Berlin.
Borgeaud, P. 1979. Recherches sur le dieu Pan (Bibliotheca Helvetica Romana 17), Geneva.
Borgeaud, P. 1988. The Cult of Pan in Ancient Greece (tr. K. Atlass and J. Redfield) Chicago.
Brinke, M. 1991. Kopienkritischeund Typologische Untersuchungen sur statuarischenüber-lieferung der Aphrodite Typus Louvre-Neapel, Berlin.
Brinkerhoff, D.M. 1978. Hellenistic Statues of Aphrodite: Studies in the History of their Stylistic Development (diss. Harvard Univ.) New York.
Cain, H.-U. 1997. Dionysos: Austellungs-Katalog Museum für Abgüsse klassisher Bildwerke, München.
Collignon, M. 1894. “Aphrodite Pandémos, relief de miroir en bronze et disque en marbre (Musée du Louvre)”, Monuments et mémoires de la Fondation Eugène Piot 1.2, 143-150.
Brouskari, M. 1998. Tο θωράκιο του ναού της Aθηνάς Nίκης (AE 137), Athens.
Chaniotis, A. 1987. “Kλασική και Eλληνιστική Kρήτη”, in Panagiotakis, N.M. (ed.), Kρήτη: Iστορία και Πολιτισμός 1, Heraklion, 173-284.
Clark, K. 1956. The Nude: A Study of Ideal Form, Princeton.
Creeb, Μ. 1988. Untersuchungen zur figurlichen Ausstattung delischer Hauser, Chicago.
De Luca, G. 1975. “Der Satyr im Palazzo Corsini, Rom: Ein Replik der Gruppe ‘Aufforderung zum Tanz’”, AntP 15, 73-78.
Delivorrias, A. 1969. “The Problem of the Good Shepherd”, AAA 2, 220-225.
Deonna, W. 1936. “Aphrodite, la femme et la sandale”, Revue Internationale de Sociologie 44, 5-63.
Dillon, Sh. 2010. The Female Potrait Statue in the Greek World, Cambridge.
Dressel, H. und Milchhőfer, A. 1877. “Die antiken Kunstwerke aus Sparta und Umgebung. Nebst einem epigraphischen Anhange und einem Excurse”, AM 2, 293-474.
Elia, O. 1929. “Di due panelli decorativi pompeiani con figure in ‘opus sectile’ ad intarsio”, BdA, ser. I, 9, 265-275.
Fauth, W. 1985-1986.“Aphrodites Pantoffel und die Sandale der Hekate”, GrazBeitr 12/13, 193-211.
Ferchiou, N. 1994. “Recherches sur les éléments architecturaux”, in Hellenkemper Salies 1994, 195-208.
Froning, H. 1981. Marmor Schmuckreliefs mit griechischen Mythen im 1. Jh. v. Chr.: Untersuchungen zu Chronologie und Funktion (Schriften zu antiken Mythologie 50), Mainz.
Fuchs, W. 1963. Der Schiffsfund von Mahdia, Munich.
Fuchs, W. 1983. Die Skulptur der Griechen, Munich.
Geominy, W. 1999. “Einladung zum Tanz”, in Hellenistische Gruppen: Gedenkschrift für Andreas Linfert, Mainz 1999, 141-155.
Giagkaki, A. 2004. “Τα χρύσα φυλαχτά”, in Themelis 2004a, 187-204.
Ginouvès, R. 1954. “Argos, Chronique des fouilles en 1954, Thermes romains”, BCH 79, 310-331.
Ginouvès, R. 1959. L’Établissement thermal de Gortys d’Arcadie, Paris.
Giumblia, A. 1983. Die neuattischen Doppelhermen, Wien.
Goette, H.R. 1989. Untersuchungen zu roemischen Togadarstellungen, Mainz/Rhein.
Grassinger, D. 1991. Römische Marmorkratere, Berlin.
Griffith, G.T. 1935. The Mercenaries of the Hellenistic World, Cambridge.
Gross, W.H. 1940. Bildnisse Trajans: Das römische Herrscherbild, II 2, Berlin.
Havelock, C.M. 1995. The Aphrodite of Knidos and her Successors: A Historical Review of the Female Nude in Greek Art, Ann Arbor.
Helbig, R. 1949. Der griechische Bockgott, Berlin.
Hellenkemper Salies, G. (ed.). 1994. Das Wrack: Der antike Schiffsfund von Mahdia, 2 vols. (Kataloge des Rheinischen Landesmuseum Bonn, vol. 1), Cologne.
Hesberg, H. von. 1994. “Die Architekturteile”, in Hellenkemper Salies 1994, 175-194.
Himmelmann, N. 1994. “Mahdia und Antikythera”, in Hellenkemper Salies 1994, 849-855.
Höghammar, K. 1997. “Women in public space: Cos c. 200 BC to c. AD 15/20”, in Jenkins & Waywell 1997, 127-133.
Hölscher, T. 1994. “Hellenistische Kunst und römische Aristokratie”, in Hellenkemper-Salies 1994, 875-888.
Holtheide, B. 1982. “Zum privaten Seehandel im östlichen Mittelmeer, 1.-3. Jh. n.Chr.”, Münstersche Beiträge zur antiken Handelsgeschichte 1:2, 11-19.
Horn, H.G. 1994. “Dionysos und Ariadne”, in Hellenkemper Salies 1994, 451-467.
Hornbostel, D.M. 1980. Aus Gräbern und Heiligtümern, Hamburg.
Jenkins, I. and Waywell, B. (eds). 1997, Sculptors and Sculpture of Caria and the Dodecanese, Cambridge.
Jockey, P. 1998. “Neither School nor Koine: The Local Workshops of Delos and their Unfinished Sculpture”, in Palagia and Coulson 1998, 177-184.
Jost, Μ. 1988. “L’ iconographie de Pan en Arcadie”, Proceedings of the 3rd International Conference of Peloponnesian Studies, Kalamata 8-15 September 1985, Athens 1, 219-224.
Kabus-Preisshofen, R. 1989. Die hellenistidche Plastik der Insel Kos, Berlin.
Karagiorga-Stathakopoulou, Th. 2011. “Παν Αρκαδίας μεδέων”, in P. Valavanis (ed.), Ταξιδεύοντας στην Κλασική Ελλάδα, Volume in honor of Professor Petros Themelis, Athens.
Karanastassis, P. 1986. “Untesuchungen zur kaiserzeitlichen Plastik in Griechenland. 1: Kopien, Varianten und Umbildungen nach Aphrodite –Typus des 5. Jhs. v. Chr.”, AM 101, 207-291, pls. 46-70.
Karetsou Α. and Andreadaki-Vlazaki, Μ. (eds.) 2000. Κρήτη-Αίγυπτος. Πολιτιστικοί δεσμοί τριών χιλιετιών. Κατάλογος έκθεσης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Herakleio.
Karousou, S. 1970. “Die Schutzfliehende Barberini”, AntK 13, 34-51.
Kastriotes, P. 1908. Γλυπτά του Eθνικού Mουσείου, Athens.
Katakis, St. 2002. Επίδαυρος,Τα γλυπτά των ρωμαϊκών χρόνων από το ιερό του Ασκληπιού, Athens.
Kavvadias, P. 1923. Γλυπτά του Εθνικού Μουσείου, Athens.
Kell, K. 1988. Formuntersuchungen zur spät- und nachhellenistischen Gruppen, Saarbrücken.
Klejman B. S. 1994. The Washington Bronze Dionysos (MA. University of Maryland College Park).
Kleiner, G. 1942. Tanagrafiguren. Untersuchungen zur hellenistischen Kunst und Geschichte (Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts, Ergänzungsheft 15), de Gruyter, Berlin.
Kreeb, M. 1988. Untersuchungen zur figürlichen Ausstattung delischer Privathäuser, Chicago.
Krull, D. 1985. Der Herakles vom Typ Farnese, Kopienkritische Untersuchungen einer Schöpfung des Lysipp, Frankfurt am Main.
Kunze, C. 1996. “Zur Datierung des Laokoon und der Skyllagruppe aus Sperlonga”, JdI 111, 139-223.
Künzl, E. 1970. “Venus vor dem Bade: ein Neufund aus der Colonia Ulpia Traiana und Bemerkungen zum Typus der „sandalenlösenden“ Aphrodite”, BJb 170, 102-162.
Künzl, E. 1994. “Aphrodite Untying her Sandal: A Hellenistic Terracotta and a Roman Alabaster Statuette”, Sefunim 8, 35-44.
Laes, C. 2011. Children in the Roman Empire: Outsiders within, Cambridge.
Lauter, H. 1966. Zur Chronologie römischer Kopien nach Originalen des 5. Jhs., Erlangen.
Lempesi, Α. 1985. Το ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στη Σύμη Ι.1. Χάλκινα Κρητικά Τορεύματα, Athens.
Lilimpaki-Akamati, M. 2000. Tο ιερό της Mητέρας των Θεών και της Aφροδίτης στην Πέλλα, Thessaloniki.
Linfert, A. 1976. Kunstzentren Hellenistischer Zeit: Studien an weiblichen Gewandfiguren, Wiesbaden.
Linfert, A. 1964a. “Der Meister der ‘ kauernden’ Aphrodite”, AM 84, 158-164.
Linfert, A. 1994b. “Boethoi,” in Hellenkemper Salies 1994, 831-847.
Machaira, V. 1993. Les groupes statuaires d’Aphrodite et d’Eros: Études stylistiques des types et de la relation entre les deux divinités pendant l’époque héllenistique, Athens.
Machaira, V. 1998. “Παρατηρήσεις σχετικά με τη θεματική παραγωγή της ‘Σχολής’ της Pόδου”, in Palagia and Coulson 1998, 137-148.
Manderscheid, H. 1981. Die Skulpturenausstattung der kaiserzeitlichen Thermenanlagen (Monumenta Artis Romanae 15), Berlin.
Marcadé, J. 1969. Au Musée de Délos: Étude sur la sculpture héllenistique en ronde-bosse découverte dans l’île (BEFR 215), Paris.
Marcadé, J. 1977. “Apollon mitréphore”, BCH 96 (Suppl. IV, Etudes Delphiques), 389-408.
Marcadé, J. (ed.) 1996. Sculptures déliennes, Paris.
Marquardt, N. 1995. Pan in der hellenistischen und kaiserzeitlichen Plastik, Bonn.
Mattusch, C.C. 1998. “Rhodian Sculpture: A School, A Style, or Many Workshops?”, in Palagia and Coulson 1998, 147-156.
Merker, G.S. 1973. The Hellenistic Sculpture of Rhodes (P. Astrom, ed.). Stockholm.
Mitropoulou, E. 1875. Aphrodite auf der Ziege, Athens.
Mitten, D.G. and Doeringer. S.F. (eds.), Master Bronzes from the Classical World (Exhibition catalogue, Fogg Art Museum 1967-1968), Mainz.
Moreno, P. 1994. Scultura ellenistica 1, Rome.
Neumer-Pfau, W. 1982. Studien zu ikonographieschen und gesellschaftlichen Funktionen Hellenistischer Aphrodite-statuen, Bonn.
Nielse, I. 1990. Thermae et Balnea: The Architecture and Cultural History of Roman Public Baths, Arhus.
Nordquist, G.C. 1994. “Some Notes on Musicians in Greek Cult”, in Hägg, R. (ed.), Ancient Greek Cult Practice from the Epigraphical Evidence: Proceedings of the Second International Seminar of ancient Greek cult, organized by the Swedish Institute at Athens, 22-24 November 1991 (Acta Instituti Atheniensis Regni Sueciae Ser. in 8o, No. 13), Stockholm, 81-93.
Overbeck, J. 1868. Die antiken Schriftqwellen zur Geschichte der bildenden Künste bei den Griechen, Leipzig.
Palagia, O. and Coulson W. (eds.) 1998. Regional Schools in Hellenistic Sculpture: Proceedings of an international conference held at the American School of Classical Studies at Athens March 15-17, 1996, Oxford.
Palagia, O. and Pollitt, J.J. (eds.) 1996. Personal Styles in Greek Sculpture, Cambridge.
Papachristoudoulou, I. 2000. “Σχέσεις των κρητικών πόλεων με τη Pόδο στην Eλληνιστική περίοδο: Mια οικογένεια καλλιτεχνών από την Eλεύθερνα”, Πεπραγμένα του H΄ Kρητολογικού Συνεδρίου, vol. A2, Heraklion, 541-551.
Papanikolaou-Kristensen, A. 2003. Tο Παναθηναϊκόν Στάδιον. H ιστορία του μέσα στους αιώνες, Athens.
Picard, Ch. 1954. Manuel d’Archéologie grecque, La sculpture IV, 5, Paris.
Pinkwart, D. 1965. Das Relief des Archelaos von Priene und die Musen des Philiskos, Kallmünz.
Pirenne-Delforge, V. 1994. L’Aphrodite grecque: contribution à l’étude de ses cultes et de sa personalité dans le pantheon archaïque et classique (KERNOS Supplement 4), Athens and Liege.
Pleket, H.W. 1984. “Urban Elites and the Economy in the Greek Cities of the Roman Empire”, Münstersche Beiträge zur antiken Handelsgeschichte 3.1, 23-29.
Pollitt, J.J. 1972. Art and Experience in Classical Greece, Cambridge.
Prittwitz und Gaffron, H.-H. von. 1994. “Die Marmortondi”, in Hellenkemper Salies 1994, 303-327.
Prittwitz und Gaffron, H.-H. von. 1998. “The Divine Circle: The Roundels of Mahdia”, in Palagia and Coulson 1998, 69-73.
Pugliese Carratelli, G. 1996. The Western Greeks (I Greci in Occidente exhibition catalogue), Milan.
Ridgway, B. S. 1971. “The Setting of Greek Sculpture”, Hesperia 40, 336-356.
Ridgway, B. S. 1990. Hellenistic Sculpture 1: The Styles of ca. 331-200 B.C., Madison.
Ridgway, B. S. 2000. Hellenistic Sculpture 2: The Styles of ca. 200-100 B.C., Madison.
Rose, H.J. 1959. A Handbook of Greek Mythology, New York.
Seiler, S. 1969. Beobachtungen an Doppelhermen, Berlin.
Schmidt, E. 1962. Le grand autel de Pergame, Leipzig.
Schober, A. 1922-24. “Zu den elischen Bildwerken der Aphrodite”, ÖJh 21/22, 222-228.
Smith, R.R.R. 1991. Hellenistic Sculpture: A Handbook, London.
Schneider, C. 1999. Die Musengruppe von Milet (Milesische Forschungen 1), Mainz.
Spyridakis, S. 1976-1977. “Cretans and Neocretans”, CJ 72, 299-307.
Stampolidis, N. (ed.) 2004. ELEUTHERNA: Polis, Acropolis, Necropolis, Athens.
Stefanis, I.E. 1988. Διονυσιακοί Tεχνίται: Συμβολές στην προσωπογραφία του Θεάτρου και της Mουσικής των αρχαίων Eλλήνων, Heraklion.
Stemmer, K. (ed.) 2001. In den Gärten der Aphrodite, Abguss-Sammlung Antiker Plastik, 15. Juli – 11. November 2001, Berlin.
Stewart, A.F. 1979. Attika: Studies in Athenian Sculpture of the Hellenistic Age, London.
Stewart, A.F. 1982. “Dionysos at Delphi: The Pediment of the Sixth Temple of Apollo and Religious Reform in the Age of Alexander”, in Macedonia and Greece in Early Hellenistic Times, National Gallery of Art, Studies in the History of Art 10, Washington.
Stewart, A.F. 1997. Art, Desire and the Body in Ancient Greece, Cambridge.
Themelis, P.G. 1976. “Kεντρική μορφή από το δυτικό αέτωμα του ναού του Aπόλλωνος στους Δελφούς”, Ephem, Παράρτημα 8-11, pl. Ea.
Themelis, P.G. 1994-1996. “Aρχαιολογικές ειδήσεις 1992-1994, Nομός Pεθύμνης, Eπαρχία Mυλοποτάμου, Eλεύθερνα Tομέας I”, Kρητική Eστία Δ', 5, 267-289.
Themelis, P.G. 1998. “Attic Sculpture from Kallipolis: A Group of Demeter and Kore”, in Palagia, O.-Coulson, W. eds., Regional Schools of Hellenistic Sculpture, Proceedings of an International Conference held at the American School of Classical Studies at Athens, March 16-17 1996 (Oxbow Monograph 90), Oxford, 37-56.
Themelis, P.G. and Touratsoglou. I. 1997. Oι τάφοι του Δερβενιού, Athens.
Themelis, P.G. 2002. Αρχαία Ελεύθερνα, Ανατολικός Τομέας, Athens.
Themelis, P.G. 2002a. “Messene, Recent Discoveries (Sculpture)”, in Excavating Classical Culture: Recent Archaeological Discoveries in Greece, eds. M. Stamatopoulou and M. Yeroulanou (BAR International Series vol. 1031), Oxford, 229-243.
Themelis, P.G. 2003a. “Γλυπτά από την Eλεύθερνα”, Πρακτικά Συνεδρίου στο Mυλοπόταμο Pεθύμνης, Rethymnon.
Themelis, P.G. (ed.), 2004a. ΠρωτοβυζαντινήΕλεύθερνα, 1.1, Athens.
Themelis, P.G. 2004b. “The Polis: East excavation Sector I”, in Stampolidis 2004, 46-80 and 218.
Themelis, P.G. (ed.), 2009, Ancient Eleutherna, Sector I, vol.1, 2009, Athens.
Tod, M.N. and Wace, A.J.B. (eds.). 1906. A Catalogue of the Sparta Museum, Oxford.
Trundle, M. 2004. Greek Mercenaries from the Late Archaic Period to Alexander, London and New York.
Tsakalou-Tzanavari, K. 1996. Eιδώλια Bέροιας, Athens.
Tzifopoulos, Y.Z. 2009. “The inscriptions”, in Themelis 2009, 103-152.
Vikela, E. 1997. “Attische Weihreliefs und die Kulttopographie Attikas”, AM 112, 167-246.
Wrede, H. 1985. Die antike Herme, Mainz.
Winter, F. 1903. Die antiken Terrakotten (Band III, Teil 2): Die Typen der figürlichen Terrakotten, Berlin u.a.
Zampieri, G. and Lavarone, B. (eds.). 2001. Bronzi Antichi del Museo Archeologico di Padova (exhibition catalogue), Rome.
Zanker, P. 1974. Klassizistische Statuen: Studien zur Veränderung des Kunstgeschmäcks in der römischen Kaiserzeit, Mainz.
Ziller, E. 1870. Ausgrabungen am panathenäischen Stadion, Athen.
Zimmermann, J.-L. 1987. Collection de la Fondation Thétis, Geneva.