Sacred, Communal or Private “Oikoi”? Ambivalent edifices of the Archaic period on the island of Despotiko in the Cyclades

Mazarakis Ainian A., et al., Sacred, Communal or Private “Oikoi” Ambivalent edifices of the Archaic period on the island of Despotiko in the Cyclades, ΕΥΛΙΜΕΝΗ 22 (2021), 9-4 (English)
Δημοσιευμένα: Mar 27, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/eul.34053
Alexandros Mazarakis Ainian
Alexandra Alexandridou
Kornilia Daifa
Eleni Chatzinikolaou
Περίληψη

Το πλούσιο αρχαϊκό ιερό του Απόλλωνα, που βρίσκεται στη θέση Μάνδρα στο Δεσποτικό, δυτικά της Αντιπάρου, αποτελεί τον κύριο πόλο ερευνητικού ενδιαφέροντος για την ακατοίκητη νησίδα. Ωστόσο, η εν εξελίξει ανασκαφή έχει φέρει στο φως μια εκτεταμένη εγκατάσταση, που περιλαμβάνει 22 κτίρια, που εκτείνονται χρονολογικά από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως την ελληνιστική περίοδο.


Η κατανόηση του χαρακτήρα και της χρήσης αυτών των κτηρίων είναι ουσιαστική για την ερμηνεία της θέσης. Η αποσαφήνιση των ορίων μεταξύ «λατρευτικού» και «κοσμικού» σε χωροταξικό επίπεδο μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή αυστηρής μεθοδολογίας.


Στο πλαίσιο Ερευνητικού Ευρωπαϊκού Προγράμματος προορισμένου για υποψήφιους διδάκτορες, επιχειρήθηκε η συστηματική μελέτη της αρχιτεκτονικής και της υλικής σκευής συγκεκριμένων οικοδομημάτων που χρονολογούνται πριν την διαμόρφωση του αρχαϊκού ιερού με στόχο τη διασαφήνιση της λειτουργίας του.


Στο παρόν άρθρο συζητείται η μεθοδολογία που υιοθετήθηκε για την επίτευξη των παραπάνω, καθώς και τα διαφορετικά τεχνολογικά μέσα (φωτογραμμετρία, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών [GIS] και τα Εφαρμοσμένα μαθηματικά). Έμφαση δίνεται στα πρώτα αποτελέσματα της συνδυαστικής μελέτης των αρχιτεκτονικών καταλοίπων και των κινητών ευρημάτων.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΑΡΘΡΑ
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, παραχωρώντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου), με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση. Η Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαράγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και να χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή, είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει, ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Ευλιμένη, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή της περίληψης τους με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Alexandros Mazarakis Ainian

http://users.ha.uth.gr/mazarakis/index.php?page=home

https://www.ha.uth.gr/index.php?page=faculty.display&a=amaza

Alexandra Alexandridou

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/alexandridou/english/index.html

Kornilia Daifa

http://extras.ha.uth.gr/oikoi/index.php?page=con_kntai

Eleni Chatzinikolaou

http://extras.ha.uth.gr/oikoi/index.php?page=con_exatz

Αναφορές
Abbreviations
AA: Archäologischer Anzeiger
ΑΑΑ: Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών/Athens Annals of Archaeology
AAIA Bulletin: Publications of Australian Archaeological Institute at Athens
ArchEph: Αρχαιολογική Εφημερίς
BCH: Bulletin de correspondance hellénique
JdI: Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts
JFA: Journal of Field Archaeology
JHS: Journal of Hellenic Studies
Prakt: Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας
StMisc: Studi miscellanei: Seminario di archeologia e storia dell’arte greca e romana dell'Università di Roma
Bibliography
Alexandridou, A. 2011. The Early Black-Figured Pottery of Attika in Context (c. 630-570 BCE). Leiden: Brill.
Alexandridou, A. 2018. “The ‘Lady of Despotiko’ Reconsidered: Cult Image or Cult Utensil?”, in E. Angliker and J. Tully (eds), Cycladic Archaeology: New Approaches and Discoveries. Oxford: Archaeopress, 87-100.
Alexandridou, A. 2019. “Geometric Despotiko: On the Borderline Between Sacred and Profane”, in A. Tsingarida and I. Lemos (eds), Beyond the Polis: Ritual Practices in Early Greece. Bruxelles: CReA-Patrimoine, 193-211.
Alexandridou, A. 2022. “The Terracotta Animal Figurines from Despotiko. The Life of Humans and Objects in the Early Iron Age Cyclades beyond Polarities”, BSA 117, 169-193.
Αlexandridou, A. (forthcoming a). «Γεωμετρικό Δεσποτικό. Οι Απαρχές ενός ιερού ή μήπως όχι;», in Πρακτικά Γ’ Kυκλαδολογικού συνεδρίου, 25-29 Μαΐου 2016, Ερμούπολη Σύρος. Athens: Society of Cycladic Studies.
Αlexandridou, A. (forthcoming b). «Πήλινα ειδώλια της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου από τη θέση Μάντρα του Δεσποτικού: μια πρώτη παρουσίαση», in Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου «Περὶ τῶν Κυκλάδων νήσων. Το Αρχαιολογικό Έργο στις Κυκλάδες», Τετάρτη 22 έως και Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2017.
Alexandridou, A. and K. Daifa (forthcoming). «Aναζητώντας την Αντίπαρο της πρώιμης εποχής του Σιδήρου στο Δεσποτικό», in Πρακτικά ημερίδας. Οι Αρχαιότητες της Αντιπάρου, Αντίπαρος 15 Σεπτεμβρίου.
Alexandridou, A. and D. Palaiothodoros. 2017. “The Attic Pottery from the Archaic Sanctuary at Vryokastro on Kythnos”, in A. Mazarakis Ainian (ed.), Les sanctuaires archaïques des Cyclades. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 149-159.
Ammerman, R.M. 1990. “The Religious Context of Hellenistic Terracotta”, in J.P. Uhlenbrock (ed.), The Coroplast’s Art. Greek Terracottas of the Hellenistic World, Exhibition Catalogue. New Paltz, N.Y.: College Art Gallery, 37-46.
Barrowclough, D.A. 2007. Cult in Context: Reconsidering Ritual in Archaeology. Oxford: Oxbow.
Baumbach, J.D. 2004. The Significance of Votive Offerings in Selected Hera Sanctuaries in the Peloponnese, Ionia and Western Greece. BAR International Series 1249. Oxford: Archaeopress.
Beazley, J.D. 1956. Attic Black-figure Vase-painters. Oxford: Clarendon Press.
Bell, C. 1992. Ritual Theory, Ritual Practice. New York; Oxford: Oxford University Press.
Bell, C. 1997. Ritual: Perspectives and Dimensions. New York; Oxford: Oxford University Press.
Bevan, A. and J. Conolly. 2002. “GIS, Archaeological Survey, and Landscape Archaeology on the Island of Kythera, Greece”, JFA 29, 123-138.
Birchall, A. 1972. “Attic Horse-head Amphorae”, JHS 92, 46-63.
Blondé F., J.-Y. Perreault and C. Peristeri. 1992. “Un atelier de potier archaïque à Phari (Thasos)”, in F. Blondé and J.-Y. Perreault (eds), Les ateliers de potiers dans le monde grec aux époques géométrique, archaïque, et Classique. BCH Suppl. 23. Athènes: École française d’Athènes, 28-30, 33.
Boardman, J. 1967. Excavations in Chios, 1952-1955: Greek Emporio. London: Thames and Hudson.
Boardman, J. 1994. The Diffusion of Classical Art in Antiquity. London: Thames and Hudson.
Boardman J. and J. Hayes. 1966. Excavations at Tocra 1963-1965: the Archaic deposits I. BSA Suppl. 4. London: British School of Archaeology.
Boardman J. and J. Hayes. 1973. Excavations at Tocra 1963-1965. The Archaic Deposits II and later Deposits. BSA Suppl 10. London: British School of Archaeology.
Bradley, R. 2003. “A Life Less Ordinary. The Ritualization of the Domestic Sphere in Later Prehistoric Europe”, CAJ 13, 5-23.
Brann, E.T.H. 1961. “Late Geometric Well Groups from the Athenia Agora”, Hesperia 30, 93-146.
Brisart, T. 2018. “Retour sur la céramique à décor géométrique du Hiéron”, in R. Étienne (ed.), Le sanctuaire d'Apollon à Délos. Tome 1. Délos XLIV. Athènes: École française d’Athènes, 307-345.
Brock, J.K. 1949. “Excavations in Siphnos”, BSA 44, 1-79.
Brück, J. 1999. “Ritual and Rationality: Some Problems of Interpretation in European Archaeology”, European Journal of Archaeology 2, 313-344.
Brulotte, E.L. 1994. “The Placement of Votive Offerings and Dedications in the Peloponnesian Sanctuaries of Artemis”, Ph.D. diss., University of Minnesota.
Bruneau, F. and J. Ducat. 2010. Οδηγός της Δήλου. Athènes: Ecole française d’Athènes.
Cambitoglou, A. 1991. Archaeological Museum of Andros. Guide to the Finds from the Excavations of the Geometric Town at Zagora. Athens: Archaeological Museum of Andros.
Cambitoglou, A., J.J. Coulton, J. Birmingham and J.R. Green. 1971. Zagora 1. Excavation Season 1967, Study Season 1968-69. Sidney: Sidney University Press.
Cambitoglou, A., J.J. Coulton, J. Birmingham and J.R. Green. 1988. Zagora 1. Excavation of a Geometric Settlement on the Island of Andros, Greece. Athens: The Archaeological Society at Athens.
Coldstream, J.N. 1995. “Euboean Geometric Imports from the Acropolis of Pithekoussai”, BSA 90, 251-267.
Cook, R.M. and P. Dupont. 1998. East Greek Pottery. London; New York: Routledge.
Courbin, P. 1966. La céramique géométrique de l'Argolide. Paris: De Boccard.
Croissant, F. 1983. Les protomés feminines archaïques. Paris: Ecole française d’Athenes.
Dengate, C. 1988. “The Sanctuaries of Apollo in the Peloponnese”, Ph.D. diss., University of Chicago.
Draganits, E. 2009. “The Archaic Sanctuary on Despotiko Island (Cyclades): Geological Outline and Lithological Characterization of the Building Stones, with their Possible Provenance”, Austrian Journal of Earth Sciences 102, 91-101.
Draganits, E. (forthcoming). “Geoarchaeological mapping of the building stones of an archaic sanctuary. Insights into building sequence, construction details and preference of rock properties”, in A. Alexandridou, Y. Kourayos and I. Daifa (eds), Despotiko, The site of Mandra: The Temple complex and its deposits. Babesch Suppl. 46. Leuven: Peeters.
Duchêne, H., P. Fraisse and R. Dalongeville. 2001. Le paysage portuaire de la Délos antique: recherches sur les installations maritimes, commerciales et urbaines du littoral délien. Athènes: École Française d’Athènes.
Dugas, C. 1928. Les vases de l'Héraion. Exploration archéologique de Délos X. Paris: E. de Boccard.
Earle, J.W. 2010. “Trade, Politics and Religion in the Early Iron Age Aegean: Explaining the Sacred Island of Delos”, Journal of Prehistoric Religion XXII, 39-56.
Eder, B. 2006. “Die spätbronze- und früheisenzeitliche Keramik”, in H. Kyrieleis (ed.), Anfänge und Frühzeit des Heiligtums von Olympia: die Ausgrabungen am Pelopion 1987-1996. Berlin: De Gruyter, 141-246.
Étienne, R. 2007. “Le sanctuaire d’Apollon”, BCH 131, 1002-1017.
Étienne, R. and J.-P. Braun. 2007. “Autels de Délos et autels ioniens”, AA, 1-28.
Filis, K. 2012. «Ιωνικοί αμφορείς στο Βόρειο Αιγαίο», in M. Tiverios, V. Misaïlidou-Despotidou, E. Manakidou and A. Arvanitaki (eds), Η κεραμική της Αρχαϊκής Εποχής στο Βόρειο Αιγαίο και την περιφέρειά του (700-480 π.Χ.). Thessaloniki: Ziti, 265-280.
Fogelin, L. 2007. “The Archaeology of Religious Ritual”, The Annual Review of Anthropology 36, 55-71.
Furtwängler, A. 1906. Aegina: Das Heiligtum der Aphaia. München: K.B. Akademie der Wissenschaften.
Gallet de Santerre, H. 1958. Délos primitive et archaïque. Paris: De Boccard.
Gallet de Santerre, H. 1975. “De Délos mycénienne à Délos archaïque. L’Artémision”, BCH 99, 247-262.
Gavalas, G.I. 2014. «Σφονδύλια και υφαντικά βάρη από την Αμοργό. Συμβολή στην μελέτη της αρχαίας κλωστικής και υφαντικής στις Κυκλάδες», Ph.D. diss., University of Ioannina.
Geertz, C. 1966. Religion as a Cultural System. London: Tavistock.
Gruben, G. 1997. “Naxos und Delos. Studien zur archaischen Architektur der Kykladen”, JdI 112, 261-416.
Haysom, M. 2019. “Entangled Religion, Ritual and Social Practice: the Case of Karphi”, in I.S. Lemos and A. Tsingarida (eds), Beyond the Polis: Rituals Rites and Cults in Early and Archaic Greece (12th-6th Centuries BC). Brussels: CReA-Patrimoine, 53-64.
Hellman, M.-C. 2006. L'architecture grecque. Tome 2. Architecture religieuse et funéraire. Paris: Picard.
Higgins, R.A. 1954. Catalogue of the Terracottas in the Department of Greek and Roman Antiquities British Museum I. London: British Museum.
Hoepfner, W. (ed.), 2005. Ιστορία της κατοικίας, 5000 π.Χ.-500 μ.Χ. Thessaloniki: University Studio Press.
Insoll, T. 2004. Archaeology, Ritual, Religion. London: Routledge.
Insoll, T. 2007. “Introduction: Configuring Identities in Archaeology”, in I. Timothy (ed.), The Archaeology of Identities: a Reader. London: Routledge, 1-18.
Isler, H.-P. and Th.E. Kalpaxis. 1978. Das archaische Nordtor und seine Umgebung im Heraion von Samos. Samos, Band IV. Bonn: In Kommission bei Rudolf Habelt.
Kahil, L. 1960. La céramique grecque (fouilles 1911-1956). Etudes Thasiennes VII. Athènes: École française d'Athènes.
Kaltsas, N. 1998. Άκανθος Ι. Η ανασκαφή στο νεκροταφείο κατά το 1979. Athens: Ministry of Culture.
Karakassi, K. 2006. “Eine archaische Terracotta-Statuette aus Despotiko (Antiparos)”, in Ν.Chr. Stampolidis (ed.), Γενέθλιον. Αναμνηστικός τόμος για τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων λειτουργίας του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Athens: Museum of Cycladic Art, 159-164.
Kerschner, M. 2003. “Zum Kult im früheisenzeitlichen Ephesos. Interpretation eines protogeometrischen Fundkomplexes aus dem Artemisheiligtum”, in B. Schmaltz and M. Söldner (eds), Griechische Keramik im kulturellen Kontext: Akten des Internationalen Vasen-Symposions in Kiel vom 24.-28.9.2001 veranstaltet durch das Archäologische Institut der Christian-Albrechts-Universität zu Kiel. Münster: Scriptorum, 246-250.
Kerschner, M. and W. Prochaska. 2011. “Die Tempel und Altäre der Artemis in Ephesos und ihre Baumaterialien”, ÖJh 80, 73-153.
Kourayos, Y. 2005a. “Despotiko Mandra: Α Sanctuary Dedicated to Apollo”, in M. Yeroulanou and M. Stamatopoulou (eds), Architecture and Archaeology in the Cyclades. Papers in honour of J.J. Coulton, BAR International Series 1455. Oxford: Oxford University Press, 105-133.
Kourayos, Y. 2005b. «Νέο ιερό του Απόλλωνα αποκαλύπτεται στο Δεσποτικό, ακατοίκητη νησίδα της Αντιπάρου», Corpus 68, 18-25.
Kourayos, Y. 2006. «Η ανασκαφική δραστηριότητα του 2005 στο Ιερό του Απόλλωνα στην θέση Μάντρα της νησίδας του Δεσποτικού», in N.Chr. Stampolidis (ed.), Γενέθλιο (τόμος προς τιμή της Ντόλλης Γουλανδρή). Athens: Cycladic Museum, 147-158.
Kourayos, Y. 2009. Δεσποτικό. Το Ιερό του Απόλλωνα. Athens: Ministry of Merchant Shipping of the Aegean & Island Policy, General Secretariat of the Aegean & Island Policy.
Kourayos, Y. 2012. «Τα γλυπτά από το ιερό του Απόλλωνα στη θέση Μάντρα Δεσποτικού και νέα γλυπτά από την Πάρο», in G Kokkorou-Aleura and W.-D. Niemeier (eds), Νέα ευρήματα αρχαϊκής γλυπτικής από ελληνικά ιερά και νεκροπόλεις, 2-3/11/07 Διεθνές Συμπόσιο, Πανεπιστήμιο Αθηνών και Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. ATHENAIA 3. Athens: Deutsches Archäologisches Institut, 101-132.
Kourayos, Υ. 2018. Δεσποτικό. Ταξίδι στο Χρόνο. Antiparos: Municipality of Antiparos.
Κourayos, Y., A. Alexandridou and K. Daifa (forthcoming a). «Απόλλωνας; Ποιος Απόλλωνας; Λατρεία και αναθήματα στο Δεσποτικό Αντιπάρου», in Πρακτικά Συνεδρίου: Ιερά και λατρείες στο Αιγαίο. Από τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους έως και την Ύστερη Αρχαιότητα (11ος αι. π.Χ.- 6ος αι. μ.Χ.), Λήμνος 11-15 Σεπτεμβρίου 2019.
Kourayos, Y., A. Alexandridou, K. Papajanni and E. Draganits. 2017. “Ritual Dinning at the Sanctuary of Apollo on Despotiko: Τhe Evidence from Building Δ”, in A. Mazarakis Ainian (ed.), Les sanctuaires archaïques des Cyclades. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 345-366.
Kourayos, Y. and B. Burns. 2004-2005. “Exploration of the Archaic Sanctuary at Mandra on Despotiko”, BCH 128-129, 135-174.
Kourayos, Y. and B. Burns. 2017. “A Deposit of Small Finds from the Sanctuary of Apollo on the Island Despotiko”, in A. Mazarakis Ainian (ed.), Les sanctuaires archaïques des Cyclades. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 327-344.
Kourayos, Y., B. Burns and I. Daifa (forthcoming b). “The ‘Temple’s’ Deposit: Objects other than Clay Vessels”, in A. Αlexandridou, Y. Kourayos and I. Daifa (eds), Despotiko, the Site of Mandra: The Temple Complex and its Deposits, Babesch Suppl. 46. Leuven: Peeters.
Kourayos, Y. and K. Daifa. 2017. “Politics, Territory, and Religion in the Cycladic during the Archaic Period”, in A. Mazarakis Ainian (ed.), Les sanctuaires archaïques des Cyclades. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 307-134.
Kourayos, Y. and K. Daifa (forthcoming a). «Νέα στοιχεία για την τοπογραφία του ιερού στο Δεσποτικό», in Πρακτικά Γ’ Kυκλαδολογικού συνεδρίου, 25-29 Μαΐου 2016, Ερμούπολη Σύρος. Athens: Society of Cycladic Studies.
Kourayos, Y. and K. Daifa (forthcoming b). «Τα νέα ευρήματα από το ιερό του Απόλλωνα», in Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου «Περὶ τῶν Κυκλάδων νήσων. Το Αρχαιολογικό Έργο στις Κυκλάδες», Τετάρτη 22 έως και Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2017.
Kourayos, Y. and K. Daifa (forthcoming c). «Ανασκάπτοντας εκτός- Αναστηλώνοντας εντός: Ανασκαφή και αναστήλωση στο ιερό του Απόλλωνα στο Δεσποτικό», in Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου «Ιερά και λατρείες στο Αιγαίο. Από τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους έως και την Ύστερη Αρχαιότητα (11ος αι. π.Χ.- 6ος αι. μ.Χ.)», Λήμνος 11-15 Σεπτεμβρίου 2019.
Kourayos, Y., K. Daifa, A. Ohnesorg and K. Papajanni. 2010. «Δεσποτικό. Σημαντικά πορίσματα για την αρχιτεκτονική του αρχαϊκού ιερού και τα αποτελέσματα των φετινών ερευνών», Παριανά 119, 472-488.
Kourayos, Y., K. Daifa, A. Ohnesorg and K. Papajanni. 2012. “The Sanctuary of Despotiko in the Cyclades. Excavations 2001-2012”, AA, 93-174.
Kourayos, Y., K. Daifa, G. Orestidis, D. Egglezos, V. Papavasileiou and E.-E. Toumbakari. 2020. “The Temple and Hestiatorion of the Sanctuary on Dhespótiko: Archaeology, Architecture, and Restoration”, in P. Sapirstein and D. Scahill (eds), New Directions and Paradigms for the Study of Greek Architecture. Interdisciplinary Dialogues in the Field. Leiden; Boston: Brill, 135-148.
Kourayos, Y., M. Lambertz, A. Ohnesorg and K. Papajanni. 2011. “Apollon unterm Ziegenstall. Das neugefundene Heiligtum auf Despotiko”, Antike Welt 2011, 47-56.
Koutsoumpou, M. 2017. “Beyond Athens and Corinth: Pottery Distribution in the Seventh Century Aegean: The Case of Kythnos”, in X. Charalambidou and C. Morgan (eds), Interpreting the Seventh Century BC. Tradition and Innovation. Oxford: Archaeopress Archaeology, 160-172.
Kreuzer, B. 1998. Die attisch schwarzfigurige Keramik aus dem Heraion von Samos. Samos XIII. Bonn: Rudolf Habelt.
Kyriakidis, Ε. 2007. “Archaeologies of Ritual”, in E. Kyriakidis (ed.), The Archaeology of Ritual. Los Angeles: Cotsen Institute of Archaeology, 289-308.
Laumonier, A. 1956. Les figurines de terre cuite. Exploration Archéologique De Délos XXIII. Paris: De Boccard.
Lissarrague, F. 1990. The Aesthetics of the Greek Banquet: Images of Wine and Ritual. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Luce, J-M. 2008. L’aire du pilier des Rhodiens (fouille 1990-1992) à la frontière du profane et du sacré, Fouilles de Delphes, 2. Topographie et architecture 13. Athènes: École Française d'Athènes.
Luke, J. 1994. “The Krater, Kratos and the Polis”, Greece and Rome 41: 23-32.
Lüdorf, G. 2000. Die Lekane: Typologie und Chronologie einer Leitform der attischen Gebrauchs keramik des 6.-1.Jahrhunderts v.Chr. Rahden: Verlag Marie Leidorf.
Lynch, K.M. 2011. The Symposium in Context: Pottery from a Late Archaic House near the Athenian Agora. Princeton: American School of Classical Studies at Athens.
Matthaiou, A.P. 2015. «Τρία ενεπίγραφα όστρακα Πάρου», Γραμματείον 4, 99-104.
Matthaiou, A.P. 2020. «Δύο αρχαϊκές επιγραφές Πάρου», Γραμματείον 9, 65-70.
Mazarakis Ainian, A. 1997. From Rulers' Dwellings to Temples. Architecture, Religion and Society in Early Iron Age Greece. SIMA 121. Jonsered: Paul Åströms förlag.
Mazarakis Ainian, A. (ed.), 2017. Les sanctuaires archaïques des Cyclades. Rennes: Presses Universitaires de Rennes.
Mazarakis Ainian, A. 2019. The Sanctuaries of Ancient Kythnos. Rennes: Presses Universitaires de Rennes.
Merker, G.S. 2000. The Sanctuary of Demeter and Kore Terracotta Figurines of the Classical, Hellenistic, and Roman Periods. Corinth XVII.4. Princeton (N.J.): American School of Classical Studies at Athens.
Merker G.S. 2003. “Corinthian Terracotta Figurines: The Development of an Industry”, in C.K. Williams and N. Bookidis (eds), Corinth: The Centenary 1896-1996. Corinth XX. Princeton N.J: The American School of Classical Studies at Athens, 233-245.
Morgan, C. 1999. The Late Bronze Age Settlement and Early Iron Age Sanctuary. Isthmia VIII. Princeton: The American School of Classical Studies at Athens.
Moysiadis, K. and A. Perakis. 2011. “Geospatial Predictive Modelling of the Neolithic Archaeological Sites of Magnesia in Greece”, International Journal of Digital Earth 4, 421-433.
Mylonas, G.E. 1975. Το δυτικόν νεκροταφείον της Ελευσίνος. Athens: The Archaeological Society at Athens.
Ohnesorg, A. (forthcoming). “The Roof Tiles from the Sanctuary of Apollo on Despotiko”, in Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου «Περὶ τῶν Κυκλάδων νήσων. Το Αρχαιολογικό Έργο στις Κυκλάδες», Τετάρτη 22 έως και Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2017.
Ohnesorg, Α. and K. Papajanni. 2018. “The Sanctuary of Despotiko (Cyclades, Greece)”, in E. Angliker and J. Tully (eds), Cycladic Archaeology and Research: New Approaches and Discoveries. Summertown: Archaeopress, 73-86.
Pakkanen, P. 2015. “Depositing Cult-Considerations on what makes a Cult Deposit”, in P. Pakkanen and S. Bocher (eds), Cult Material: From Archaeological Deposits to Interpretation of Early Greek Religion. Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens 21. Helsingin Yliopisto: Suomen Ateenan-instituutin, 24-48.
Palaiothodoros, D. (forthcoming). «Πάρος και Αθήνα στον 6ο αιώνα π.Χ.: Εισαγωγές Αττικής μελανόμορφης κεραμικής στο νεκροταφείο της Παροικιάς και στο ιερό του Απόλλωνα στo Δεσποτικό. Συγκλίσεις και αποκλίσεις», in Πρακτικά Δ΄ Κυκλαδολογικού Διεθνούς Συνεδρίου, Τήνος, 22-26 Σεπτεμβρίου 2021.
Payne, H. 1931. Necrocorinthia. A Study of Corinthian Art in the Archaic Period. Oxford: Clarendon Press.
Payne, H. (ed.), 1940. Perachora: The Sanctuaries of Hera Akraia and Limenia; Excavations of the British School of Archaeology at Athens 1930-1933. Vol. 1 Architecture Bronzes Terracottas. Oxford: Clarendon Press.
Petrakis, M. 2020. Η μάχαιρα στην αρχαία ελληνική λατρεία. Τα ευρήματα από το ιερό του Διός Παρνησσίου. Ph.D. diss., National and Kapodistrian University of Athens.
Picozzi, M.G. 1971. “Anfore attiche a protome equina”, StMisc 18, 5-64.
Poulsen, F. and C. Dugas. 1911. “Vases archaïques de Délos”, BCH 35, 350-422.
Renfrew, C. 1985. The Archaeology of Cult: The Sanctuary at Phylakopi. Athens: The British School at Athens.
Renfrew, C. 1994. “The Archaeology of Religion”, in C. Renfrew and E.B.W. Zubrow (eds), The Ancient Mind: Elements of Cognitive Archaeology. Cambridge: Cambridge University Press, 47-54.
Renfrew, C. 2007. “Prehistoric Religions in the Aegean”, in T. Insoll (ed.), Oxford Handbook of the Archaeology of Ritual and Religion. Oxford: Oxford University Press, 681-695.
Rubenschon, O. 1962. Das Delion von Paros. Wiesbaden: F. Steiner.
Schilardi, D.U. 1988. «Ανασκαφή Πάρου», Prakt 143, 184-207.
Schilardi, D. 2016. Κουκουναριές Πάρου: Οι ανασκαφές και η ιστορία της πανάρχαιης ακρόπολης του Αιγαίου. Athens: Center for Historical and Archaeological Studies “Excavations of Paros”.
Sezgin, Y. 2004. “Clazomenian Transport Amphorae of the Seventh and Sixth Centuries”, in A. Moustaka (ed.), Klazomenai, Teos and Abdera: Metropoleis and Colony: Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera: Abdera, 20-21 October 2001. Thessaloniki: ΙΘ Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities of Komotini, University Studio Press, 169-183.
Simon, C.G. 1986. The Archaic Votive Offerings and Cults of Ionia, Ph.D. diss., University of California.
Sparkes, B.A. and L. Talcott. 1970. Black and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4th Centuries B.C. The Athenian Agora XII. Princeton: American School of Classical Studies at Athens.
Stampolides, Ν.Chr. 2003. Πλόες. Από τη Σιδώνα στη Χουέλβα. Σχέσεις λαών της Μεσογείου 16ος-6ος αιώνας π.Χ./Sea Routes. From Sidon to Huelva. Interconnections in the Mediterranean, 16th-6th cent. BC. Proceedings of the International Symposium held at Rethymnon, Crete September 29th-October 2nd 2002. Athens: Museum of Cycladic Art.
Stillwell, A.N., J.L. Benson, A.L. Boegehold and C.G. Boulter. 1984. The Potters’ Quarter. The Pottery. Corinth XV.3. Princeton: American School of Classical Studies at Athens.
Stissi, V. 2002. Pottery to the People: the Production, Distribution and Consumption of Decorated Potteryin the Greek World in the Archaic Period (650-480 BC), Ph.D. diss., University of Amsterdam.
Televantou, A.Ch. 2008. Άνδρος: η αρχαία πόλη της Υψηλής. Athens: Ministry of Culture-KA Ephorate of Classical and Prehistoric Antiquities.
Televantou, A.Chr. 2017. “The Acropolis of Aghios Andreas, Siphnos. The Sanctuary (8th-2nd Century BC)”, in A. Mazarakis Ainian (ed.), Les sanctuaires archaïques des Cyclades. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 367-377.
Ure, P.N. 1934. Aryballoi & Figurines from Rhitsona in Boeotia an Account of the early archaic Pottery and of the Figurines, archaic and classical, with supplementary Lists of the Finds of Glass, Beads and Metal, from Excavations made by R. M. Burrows and P. N. Ure in 1907, 1908, 1909 and by P. N. and A. D. Ure in 1921 and 1922. Cambridge: Cambridge University Press.
Verdan, S., Th. Theurillat and A. Kenzelmann (eds), 2011. Early Iron Age Pottery: A Quantitative Approach: Proceedings of the International Round Table organized by the Swiss School of Archaeology in Greece, Athens Nov. 28-30-2008. BAR International Series 2254. Oxford: Archaeopress.
Villing, A. and E.G. Pemberton. 2010. “Mortaria from Ancient Corinth: Form and Function”, Hesperia 79, 555-638.
Vlachou, V. 2011. “Households and Workshops at Early Iron Age Oropos: A Quantitative Approach of the Fine, Wheel-made Pottery”, in S. Verdan, T. Theurillat and A. Kenzelmann Pfyffer (eds), Early Iron Age Pottery. A Quantitative Approach, Round Table organized by the Swiss School of Archaeology in Greece, Athens, November 28-30 2008. BAR International Series 2254. Oxford: Archaeopress, 89-96.