Mythography and Archaeology: The Case of Eulimene

pdf (English)
Δημοσιευμένα: Δεκ 20, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/eul.36312
Eva Astyrakaki
University of Crete, Department of Philology
Περίληψη

Η παρούσα εργασία αποσκοπεί στο να προσφέρει μία νέα ανάγνωση στην ιστορία της Ευλιμένης, η οποία παραδίδεται από τον Παρθένιο, συγγραφέα του 1ου αι. π.Χ., στη συλλογή του με τίτλο Περὶ ἐρωτικῶν παθημάτων. Η συγκεκριμένη ιστορία αποτελεί ένα ωραίο παράδειγμα συνεργασίας ανάμεσα στη Φιλολογία και στην Αρχαιολογία, αφού με την αρωγή των δύο επιστημών φωτίζονται διάφορες πλευρές.


Η ιστορία σαφώς είναι δομημένη σύμφωνα με τα ελληνιστικά αισθητικά πρότυπα. Σκοπός, άλλωστε, του Παρθένιου ήταν να προσφέρει με τη συλλογή του ένα εφαλτήριο έμπνευσης στον φίλο του Κορνήλιο Γάλλο, για να συνθέσει ελεγείες και επύλλια. Ωστόσο, μία προσεκτική μελέτη, σε συνδυασμό με την αρωγή των αρχαιολογικών ευρημάτων, καταδεικνύει μία διαστρωμάτωση στοιχείων διαφορετικών χρονικών περιόδων στη δόμηση αυτής της ιστορίας.


Οι ήρωες που αναφέρονται στην ιστορία (Λύκαστος, Κύδων) μαρτυρούνται ήδη από τον Όμηρο ως Κρητικές πόλεις (πόλη Λύκαστος, Κύδωνες που κατοικούν στην Κρήτη). Η λέξη άπτερος χρησιμοποιείται από τον Όμηρο ως επίθετο θεοτήτων (π.χ. άπτερος Νίκη) και ως πόλη μαρτυρείται σε πινακίδες της Κνωσσού. Οι σχέσεις, λοιπόν, που υπάρχουν στη συγκεκριμένη ιστορία ανάμεσα στους επώνυμους ήρωες πιθανόν να απηχούν ιστορικές σχέσεις μεταξύ αυτών των πόλεων.


Η Ευλιμένη μαρτυρείται ήδη από την εποχή του Ησιόδου ως Νηρηίδα και υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που συνάδουν με αυτήν την ιδιότητά της. Ένα κομμάτι ύφασμα και μία πυξίδα δίνουν μία διαφορετική διάσταση, αφού συνδέουν την Ευλιμένη με την Κρήτη και ιδιαίτερα με τη Φαίδρα και την Αριάδνη. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν η Ευλιμένη αποτελούσε λατρευτικό τίτλο θεότητας στην Κρήτη.


Παρατηρούνται ακόμη πολλά κοινά μοτίβα, αλλά και διαφορές, ανάμεσα στην ιστορία της Ευλιμένης και στην ιστορία της κόρης του Αριστόδημου (Μεσσηνιακή ιστορία, η οποία παραδίδεται από τον Παυσανία). Είναι πιθανόν η Μεσσηνιακή ιστορία να έχει δομηθεί με πρότυπο την Κρητική.


Επίσης, διάφορα μοτίβα (η τομή του επομφάλιου, η τέλεση της ιεροπραξίας, ο ρόλος του βασιλιά) παραπέμπουν σε αρχαϊκότερα, ίσως και μινωίζοντα ή μυκηναϊκά χαρακτηριστικά. Από αυτή την άποψη, βρίσκω πολύ ενδιαφέρον το εύρημα της κ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη στην ανασκαφή του μυκηναϊκού ανακτόρου της Κυδωνίας στα Χανιά.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΑΡΘΡΑ
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, παραχωρώντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου), με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση. Η Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαράγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και να χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή, είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει, ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Ευλιμένη, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή της περίληψης τους με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Alfonsi, L. 1945. Poetae Novi: Storia di un movimento poetico. Como: C. Marzorati.
Amalfi, G. 1935. “Partenio di Nicea e la favola milesia”, Il Folklore Italiano 10, 149-194.
Astyrakaki, E. 2000. “A Revision of Eulimene’s Story”, in T. Detorakis and A. Kalokerinos (eds), Proceedings of the Eighth International Congress of Cretan Studies, v. A1. Herakleion: SCHS, 39-49.
Astyrakaki, E. 2016-18. “Remarks on the marginal notes in codex Palatinus Graecus 398 (the stories of Parthenius and Antoninus Liberalis)”, Ariadne 23/24, 83-106.
Beazley Archive Pottery Database (BAPD). https://www.beazley.ox.ac.uk/carc/pottery (last accessed 02-11-2023).
Calderón Dorda, E. 1986. “El problema del manuscrito único. A propósito de Partenio de Nicea y el codice Palatinus Gr. 398”, Myrtia 1, 93-105.
Calderón Dorda, E. 1988. Partenio de Nicea. Sufrimientos de amor y fragmentos. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
Cameron, A. 2004. Greek Mythography in the Roman World. Oxford: Oxford University Press.
Celoria, F. 1992. The Metamorphoses of Antoninus Liberalis. London: Routledge.
Chaniotis, A. 2005. War in the Hellenistic World. Oxford: Blackwell Publishing.
Clausen, W. 1964. “Callimachus and Latin Poetry”, GRBS 5, 181-196.
Clausen, W. 1976. “Virgil and Parthenius”, HSCP 80, 179.
Clausen, W. 1987. Virgil’s Aeneid and the Tradition of Hellenistic Poetry. California: University of California Press.
Crowther, N.B. 1976. “Parthenius and Roman Poetry”, Mnemosyne 29, 65-71.
Doria, F. and M. Giuman 2016. “The Swinging Woman. Phaedra and Swing in Classical Greece”, Medea, v. II, n. 1, DOI: http://dx.doi.org/10.13125/ medea-2444 (last accessed 19-10-2023).
Ellis, R. 1902. “New Conjectures on Parthenius’ περὶ ἐρωτικῶν παθημάτων”, AJP 23, 204-206.
Escher, K. 1917. “Das Testament des Kardinals Johannes de Ragusio”, BZGA 16, 208-212.
Fowler, R.L. 2000. Early Greek Mythography. Oxford: Oxford University Press.
Francese, C.A. 1993. Parthenius of Nicaea and Roman Love Stories (Ovid). University of Texas at Austin (Diss.). Texas.
Fraser, P.M. 1972. Ptolemaic Alexandria. Oxford: Clarendon Press.
Georgiev, V. 1968. “Quand les grecs sont-ils Venus en Crete?”, in Proceedings of the Second International Congress of Cretan Studies, v. I. Athens: The Philological Association “Chrysostomos”, 40-43.
Gershenson, D.E. 1991. Apollo and the Wolf-god. Virginia: Institute for the Study of Man.
Gordon, C.J. 1992. Poetry of Maledictions: A Commentary on the Ibis of Ovid. McMaster University (Diss.). Hamilton.
Griffin, J. 1985. Latin Poets and Roman Life. London: Duckworth.
Haight, E.H. 1927. Apuleius and his influence. New York: G. G. Harrap & Co.
Haight, E.H. 1932. Romance in the Latin Elegiac Poets. New York: Longmans, Green and Co.
Hartwig, W. 1897. “Επίνητρον εξ Ερετρίας”, AΕ, 129-142.
Johnston, Α. 1991. “Eulimene or not Eulimene?”, MEFRA 103, 177-182.
Kirsten, E. 1942. Das dorische Kreta. Würzburg: K. Triltsch.
Kokolakis, M. 1976. Φιλολογικὰ μελετήματα εἰς τὴν ἀρχαίαν ἑλληνικὴν γραμματείαν. Αθήνα.
Lehmann, P. 1922. “Versprengte Handschriften der Basler Dominikanerbibliothek”, BZGA 20, 176-182.
Lightfoot, J.L. (ed.) 1999. Parthenius of Nicaea: The poetical fragments and the Erotica Pathemata. Oxford: Clarendon Press.
Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC), Artemis & Winkler Verlag (Zürich, München, Düsseldorf), 1981-1999.
Lyne, R.O.A.M. 1978. “The Neoteric Poets”, CQ N.S. 28, 167-187.
Mayer-G’schrey, R. 1898. Parthenius Nicaeensis quale in fabularum amatoriarum breviario dicendi genus secutus sit. Heidelberg: C. Winter.
Monti, R.C. 1973. Studies in the Literary Tradition of Aeneid 4. Harvard University (Diss.). Cambridge, MA.
Monti, R.C. 1981. “The Dido Episode and the Aeneid”, Mnemosyne Suppl. 66.
Nilsson, M.P. 1950. The Minoan-Mycenean religion and its survival in Greek religion (2nd ed.). Lund: Biblo-Moser.
Otis, B. 1963. Virgil. A study in Civilized Poetry. Oxford: Clarendon Press.
Panagiotakis, N. 2003. “L’évolution archéologique de la Pédiada (Crète centrale): premier bilan d’une prospection”, BCH 127 (livraison 2), 327-430.
Pearson, L. 1962. “The Pseudo-History of Messenia and its Authors”, Historia 11, 397-426.
Perlman, P. 1996. “Πόλις Ὑπήκοος. The Depedent Polis and Crete”, in M.H. Hansen (ed.), Introduction to an Inventory of “Poleis”: Symposium August, 23-26 1995. Copenhagen: Munksgaard, 233-287.
Pfeiffer, R. 1943. “A Fragment of Parthenius’ Arete”, CQ 37, 23-32.
Rohde, E. 1914. Der griechischer Roman und seine Vorläufer (3rd ed., repr. 1960). Leipzig: Breitkopf und Härtel.
Rose, J.S. 1994. Parthenius of Nicea and the Rise of Alexandrianism at Rome (Italy). Bryn Mawr College (Diss.). Pennsylvania.
Ross, D.O. 1975. Backgrounds to Augustan Poetry: Gallus Elegy and Rome. Cambridge: Cambridge University Press.
Rostagni, A. 1933. “Partenio di Nicea. Elvio Cinna ed I poeti novi”, in AΑΤ 68.2 (1932-33), 497-545.
Sakellarakis, J. and E. Sakellaraki 1979. «Ανασκαφή Αρχανών», Praktika, 331-392.
Schmidt, P. 1919. “Die Bibliothek des ehemaligen Dominikanerklosters in Basel”, BZGA 18, 160-254.
Seth-Smith, A. 1981. “Parthenius and Erycius”, Mnemosyne 34, 63-71.
Spanakis E. 2019, Ριανός ο Κρής: επικός ποιητής και γραμματικός του 3ου π.Χ. αιώνα (Εισαγωγή-Μετάφραση-Υπόμνημα). PhD thesis, Univ. of Crete, Crete.
Spratt, T.A.B. 2007. Ταξίδια και έρευνες στην Κρήτη του 1850 (σχολιασμός: Στην Κρήτη του σήμερα ακολουθώντας τα βήματα του Spratt) (μτφρ. Μαρία Ψιλάκη και Νίκος Ψιλάκης). Ηράκλειο: Καρμάνωρ.
Spyridakis, S. 1970. Ptolemaic Itanos and Hellenistic Crete. Berkeley: University of California Press.
Stampolidis, N. 1996. Ελεύθερνα ΙΙΙ.3. Αντίποινα. Συμβολή στη μελέτη των ηθών και των εθίμων της γεωμετρικής-αρχαϊκής περιόδου. Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Stefanakis, M.I. 2000. “Kydon the Oikist or Zeus Cretagenes Kynotraphes? The problem of interpreting Cretan coin types”, Eulimene 1, 6-89.
Stefanakis, M.I. 2014. «Όταν τα ζώα ανέτρεφαν θεούς και θνητούς στην αρχαία Κρήτη: Mύθος και νομισματική εικονογραφία», στο Π, Τριανταφυλλίδης (επιμ.), Σοφία άδολος, τιμητικός τόμος για τον Ιωάννη Χρ. Παπαχριστοδούλου. Ρόδος: ΥΠΠΟΑ, Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, 605-622.
Stefanakis, Μ.Ι. 2017. «Από την Πελοπόννησο στην Κρήτη: Νομισματική κυκλοφορία και εικονογραφικές επιρροές», στο Ε. Αποστόλου και Ch. Doyen (επιμ.), Οβολός 10, Το Νόμισμα στην Πελοπόννησο Νομισματοκοπεία, Εικονογραφία, Κυκλοφορία, Ιστορία, Από την Αρχαιότητα έως και τη Νεότερη Εποχή. Πρακτικά συνεδρίου της ΣΤ’ Επιστημονικής Συνάντησης αφιερωμένης στη μνήμη του Tony Hackens, Άργος 24-29 Μαΐου 2011. BCH Supplément 57. Αθήνα: École française d’Athènes, v. Α’, 217-245.
Stefanakis, M.I. 2019. «Οι Αιγινήτες και η σύγκρουση Κυδωνιατών και Πολιχνιτών», Πεπραγμένα του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου Κρητικών Σπουδών, Ηράκλειο 21-25.09.2016 (online publication https: // 12iccs. proceedings. gr/ el/ proceedings/category/38/32/653) (last accessed 19-10-2023).
Stefanakis, M.I. 2020. «Ελεύθερνα: νομισματική κυκλοφορία και εικονογραφικές επιρροές (6ος-1ος αι.)», στο Ν.Χρ. Σταμπολίδης και Μ. Γιαννοπούλου (επιμ.), Πρακτικά Διεθνούς Αρχαιολογικού Συνεδρίου, η Ελεύθερνα, η Κρήτη και ο Έξω Κόσμος. Αθήνα-Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης, 130-142.
Stefanakis, M.I. and N.P.M. Konstantinidi 2020. “Associating the Image with the Myth on Ancient Cretan Coins: Three Case Studies”, Fortunatae 32, 757-786.
Stern, J. 1992. Parthenius: Erotika Pathemata. The Love Stories of Parthenius. New York: Garland.
Vemet, A. 1961. “Les manuscrits grecs de Jean de Raguse (+1443)”, BZGA 61, 75-108.
von Wilamowitz-Moellendorff, U. 1893. Aristoteles und Athen, v. II. Berlin: Weidmann.
Willets, R.F. 1977. The Civilization of Ancient Crete. London: B.T. Batsford.
Wiseman, T.P. 1974. Cinna the Poet and other Roman Essays. Leicester: The University Press.