The Hippocratic Legacy in Cranial Trauma Surgery: from On Head Wounds to Rogerius Frugardi’s Chirurgia, and the Semantic Transformation of “Trepanation” in Scholarship

5.AGELARAKIS, EULIMENE 25 (2024) (English)
Δημοσιευμένα: Feb 24, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/eul.40602
Anagnostis Agelarakis
Περίληψη

Στην ιστορία της ιατρικής, η Ιπποκρατική πραγματεία Περί Των Εν Κεφαλήι Τρωμάτων αποτελεί την αρχαιότερη γραπτή πηγή της χειρουργικής αντιμετώπισης καταγμάτων κρανίου λόγω τραυματισμού. Πολλές σύγχρονες επιστημονικές δημοσιεύσεις αναφέρονται στις Ιπποκρατικές κρανιο-χειρουργικές μεθόδους, υπογραμμίζοντας τη σημασία τους στην ιστορία της ιατρικής. Συχνά συγκρίνουν τις Ιπποκρατικές πρακτικές με αρχαιο-παθολογικές περιπτώσεις κρανιο-χειρουργικών επεμβάσεων σε διαφορετικές περιόδους και περιοχές από τη Νεολιθική Εποχή και εφεξής. Ωστόσο, ορισμένα σχόλια που διατυπώνονται εκ των υστέρων, μετά από δύο και πλέον χιλιετίες, είναι ανακριβή ή ελλιπή. Σπανίως δε, αποδίδονται στον Ιπποκράτη εικασίες για ελλείψεις στη μεθοδολογία ή στις εμπειρικές του γνώσεις και δεξιότητες, βασισμένες ενδεχομένως σε ατελή μελέτη ή παρερμηνεία της πρωτογενούς ιστορικής πηγής, αλλά και σε ό,τι αφορά στον όρο «τρυπανισμός», που υιοθετήθηκε τον 19ο αιώνα και περιλαμβάνει κάθε άνοιγμα στο κρανίο μέσω χειρουργικής επέμβασης.
Το άρθρο διερευνά πτυχές της Ιπποκρατικής πραγματείας, εστιάζοντας στις χειρουργικές διαδικασίες, τις τεχνικές και τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, με παράθεση αποσπασμάτων αρχαίων κειμένων. Επιπλέον, προσφέρει μια διαχρονική ανάλυση από τον 5ο αι. π.Χ. έως την Αναγέννηση, αναδεικνύοντας τη σημασία της Ιπποκρατικής κληρονομιάς και καταδεικνύοντας τις επιστημονικές ανακρίβειες που προκύπτουν από την ελλιπή μελέτη του θέματος και την καθολική χρήση του όρου «τρυπανισμός» στη σύγχρονη αρχαιο-ανθρωπολογική βιβλιογραφία.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΑΡΘΡΑ
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, παραχωρώντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου), με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση. Η Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαράγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και να χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Ευλιμένη σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή, είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει, ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Ευλιμένη, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή της περίληψης τους με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Agelarakis, A.P. 1997. “Hippocrates”, in F. Spencer (ed.), A World History of Physical Anthropology: An Encyclopedia. New York: Garland Press, 488-489.
Agelarakis, A.P. 1997a. “Galen”, in F. Spencer (ed.), A World History of Physical Anthropology: An Encyclopedia. New York: Garland Press, 411-412.
Agelarakis, A.P. 2006. “Early Evidence of Cranial Surgical Intervention in Abdera, Greece: A Nexus to On Head Wounds of the Hippocratic Corpus”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry 6.1, 5-18.
Agelarakis, A.P. 2014. “Veterans’ Wounds: Traces of Ancient Greek Surgeon-Physicians”, in N.Chr. Stampolidis and Y. Tassoulas (eds), HYGIEIA. Health, Illness, Treatment from Homer to Galen. Athens: Museum of Cycladic Art and Ministry of Culture, 76-85.
Agelarakis, A.P. 2020. Eastern Roman Mounted Archers and Extraordinary Medico-Surgical Interventions at Paliokastro in Thasos Island during the ProtoByzantine Period. The Historical and Medical History Records and the Archaeo-Anthropological Evidence. Oxford: Archaeopress.
Agelarakis, A.P. 2024. “A Modern Surgical Procedure from Ancient Greek Medicine: The earliest documented medical instruction of piezoelectric application in orthopaedic fracture treatment in ‘On Fractures’ (Περί Αγμών) of the Hippocratic Corpus, with an addendum on the surgical knots of Heraklas in Oreibasius”, Journal of Modern Hellenism 36, 2-16.
Agelarakis, A., A.P. Agelarakis and B. Weeks 2020. “Investigation on the nature, preparation, and medical effectiveness of Hippocratic cataplasms potentially used in the treatment of head trauma among warriors in Eleutherna and elsewhere in ancient Greece”, in N.Ch. Stampolidis and M. Giannopoulou (eds), Eleutherna, Crete and the Outside World, Proceedings of International Conference. Athens-Rethymno: University of Crete, 247-253.
Aidonis, A., N. Papavramidou, K. Moraitis and Ch. Papageorgopoulou 2021. “Trepanations in the ancient Greek colony of Akanthos: Skull surgery in the light of Hippocratic medicine”, International Journal of Paleopathology 35, 8-21.
Basma, J., A.R. Kayssi, R. Zein and A.F. Krisht 2023. “Meges of Sidon: The ‘Most Learned’ of Surgery’s Founding Fathers”, World Neurosurgery 178, 78-84.
Broca, P. 1874. “Sur les trépanations préhistoriques”, Bulletins de la Société d’Anthropologie de Paris 9, 542-557.
Cervellin, G., M. Mitaritonno, U. Longobardi and R. Virdis 2020. “Two Masters of Surgery in Parma during the Middle Ages”, Acta Biomedica 91.4: e2020109, doi: 10.23750/abm.v91i4.9364.
de Divitiis, E., P. Cappabianca and O. de Divitiis 2004. “The ‘Schola Medica Salernitana’: The Forerunner of the Modern University Medical Schools”, Neurosurgery 55.4, 722-744.
De Renzi S. 1852-59. “Ruggiero: Chirurgia”, in Collectio Salernitana (5 volumi, la Biblioteca Nazionale di Napoli donò l’opera all’Università degli Studi di Salerno). Napoli: Dalla tipografia del Filiatre-Sebezio.
Duffin C. 2021. “John Woodall (1570-1643) of the East India Company”, Topics in the History of Medicine 1, 6-24.
Gross, C.G.G. 1999. “A hole in the head”, Neuroscience 5.4, 266.
Gross, C.G.G. 2009. A Hole in the Head: More Tales in the History of Neuroscience. Cambridge, MA: The MIT Press.
Hanson, M. 1999. Hippocrates. On head wounds. Edition, Translation and Commentary (Corpus Medicorum Graecorum, I 4,1). Berlin: Akademie Verlag.
Johnston, I. and N. Papavramidou 2024. Galen on the Pulses: Medico-historical Analysis, Textual Tradition, Translation. Berlin: Boston: De Gruyter. https://doi.org/ 10.1515/9783110612677.
Kaldellis, A. 2017. Streams of Gold, Rivers of Blood: The Rise and Fall of Byzantium, 955 A.D. to the First Crusade. New York: Oxford University Press.
Krivoshapkin A.L., T.A. Chikisheva, A.V. Zubova, V.P. Kurbatov, A.T. Titov and P.V. Volkov 2014. “Scythian Trepanations in the Gorny Altai in Hippocratic Times: Modern Expert Appraisal of Ancient Surgical Technologies”, World Neurosurgery 82.5: e649-e655.
Kshettry, V.R., S.A. Mindea and H.H. Batjer 2007. “The management of cranial injuries in antiquity and beyond”, Neurosurgical Focus 23.1, E8, doi: 10.3171/foc.2007.23.1.8. PMID: 17961060.
Martin, G. 2000. “Was Hippocrates a beginner at trepanning and where did he learn?”, J. Clin Neurosci 7, 500-502.
Mountrakis, C., S. Georgaki and S.K. Manolis 2011. “A Trephined Late Bronze Age Skull from Peloponnesus, Greece”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry 11.1, 1-8.
Munro, R. 1891. “On Trepanning the Human Skull in Prehistoric Times”, Proceedings of the Society XXVI, 5-33 [Society of Antiquaries of Scotland (2024) https://doi.org/10.5284/1000184].
Nutton, V. 1971. “Velia and the School of Salerno”, Medical History 15, 1-11, doi:10.1017/S0025727300016082.
Nutton, V. 2024. Ancient Medicine. New York: Routledge.
Papadakis, M., E. de Bree, C. Trompoukis and A. Manios 2015. “Paul of Aegina’s surgical instruments: a complete surgical instrumentarium in the seventh century AD”, ANZ Journal of Surgery, 88.7-8, 779-785, doi:10.1111/ans.13027.
Papagrigorakis, M.J., P. Toulas, M.G. Tsilivakos, A.A. Kousoulis, D. Skorda, G. Orfanidis and P.N. Synodinos 2014. “Neurosurgery During the Bronze Age: A Skull Trepanation in 1900 BC Greece”, World Neurosurgery 2, 431-435.
Salazar, Ch.F. 2000. The Treatment of Wounds in Graeco-Roman Antiquity. Leiden: Brill.
Scarborough, J. 2010. Pharmacy and Drug Lore in Antiquity: Greece, Rome, Byzantium. Farnham, Surrey: Ashgate.
Syrmos, N.Ch. 2007. Ιστορική αναδρομή στους σημαντικότερους σταθμούς της Νευροχειρουργικής. MA Thesis, Thessaloniki, Aristoteleian University of Thessaloniki.
Woodall, J. 1639. The Surgeon’s Mate: Or Military & Domestic Surgery, Discovering Faithfully & Plainly the Method and Order of the Surgeon’s Chest, the Uses of the Instruments, the Vertues and Operations of the Medicines... (2nd ed.). London: Rob Young.