Οπτικά ενθύμια του ροδιακού κωμωδεῖν

pdf (ελληνικά)
Published: Dec 20, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/eul.36310
Ευαγγελία Δήμα
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου
Abstract

The comic theatrical act in Rhodes is represented by a catalogue of 45 comic masks and figurines, all recovered during rescue excavations in the city of Rhodes. This group of masks and figurines cover a period of about three centuries, consisting representative samples of an abundant Rhodian artistic production inspired by the theater during the Hellenistic period, when Rhodes emerges as a strong and prosperous naval power and becomes a cultural and intellectual center as well. The following catalogue includes depictions of comic types such as caricatures and grotesque figures along with protagonist types of the Rhodian comedians related to the New Comedy characters, guided by the literal source for information in stage presentation of drama theatrical types, the Onomasticon of Julius Pollux and the T.B.L. Webster’s catalogue.

Article Details
  • Section
  • Articles
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

The copyright for articles in this journal is retained by the author(s), with first publication rights granted to the journal. Authors who submit articles to this journal confirm that third-party intellectual property rights are not violated in any way. By virtue of their appearance in this open access journal, articles can be used freely, with proper attribution, for educational and other non-commercial purposes. The Mediterranean Archaeological Society retains the right to publish papers that appear in EULIMENE in any form, including electronic, the journal may assume in the future. It also retains the right to deposit articles published in EULIMENE in its repository.

Downloads
Download data is not yet available.
References
Ασημακοπούλου-Ατζακά, Π. 2003. Ψηφιδωτά δάπεδα. Προσέγγιση στην τέχνη του αρχαίου ψηφιδωτού. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Αχειλαρά, Λ. 2005-06. Η κοροπλαστική της Λέσβου. Μυτιλήνη: Υπουργείο Πολιτισμού-Κ΄ Ε.Π.Κ.Α.
Δήμα, Ε. και Ε. Τσακανίκα 2016-17. «Θεατρικά προσωπεία από τη Ρόδο ως πλαστικός διάκοσμος σε χρηστική κεραμική-Ι», Ευλιμένη 17-18, 45-86.
Δήμα, Ε. και Ε. Τσακανίκα 2018. «Ροδίων θεατρικά: προσωπεία και ειδώλια ηθοποιών», Δωδεκανησιακά Χρονικά, τ. ΚΗ΄. Ρόδος: Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, 103-127.
Δρελιώση-Ηρακλείδου, Α. 2013. «Άνθος ‘ζωγραφικόν’ από τη Ρόδο», στο Α. Γιαννικουρή (επιμ.) Ὄλβιος Ἄνερ. Μελέτες στη μνήμη του Γρηγόρη Κωνσταντινόπουλου. Αθήνα: ΥΠΠΟΑ-ΤΑΠΑ, 121-140.
Δρελιώση-Ηρακλείδου, Α. 2014. «Μαρτυρίες από τη φιλολογική παράδοση και τα αρχαιολογικά ευρήματα για την παιδεία και την πνευματική καλλιέργεια στην αρχαία Ρόδο», στο Π. Τριανταφυλλίδης (επιμ.) Σοφία ἄδολος. Τιμητικός τόμος για τον Ιωάννη Χρ. Χριστοδούλου. Ρόδος: ΥΠΠΟΑ-Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, 37-62.
Ζερβουδάκη, Η. 2002. «Το χρώμα στην ελληνιστική κεραμική και την κοροπλαστική», στο M. Tiverios και D. Tsiafakis (επιμ.), Color In Ancient Greece. The Role of Color in Ancient Greek Art and Architecture (700-31 B.C). Πρακτικά Συνεδρίου (12η-16η Απριλίου 2002). Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ-Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, 221-230.
Ζερβουδάκη, Η. 2004. «Ο νάνος σαλπιγκτής», στο Δ. Δαμάσκος (επιμ.) Χάρις Χαίρε, Μελέτες στην μνήμη της Χάρης Κάντζια. Αθήνα: Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, 125-139.
Ζουμπάκη, Σ. 1994. «Θεατρικά προσωπεία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου». ΑΔ 42 (1987), Α-Μελέτες, 35-66.
Ζωγράφου, Η. 2017. «Θεατρικά ειδώλια και προσωπεία», στο Π. Αδάμ-Βελένη, Η. Ζωγράφου, Α. Κουκουβού, Ου. Πάλλη και Ε. Στεφανή (επιμ.), Ειδώλιο, ένας μικρόκοσμος από πηλό, Θεσσαλονίκη: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 158-162.
Καρούζος, Χ.Ι. 1973. Ρόδος. Αθήνα: Έσπερος.
Κατσιώτη, Α. 2017. The lamps of late antiquity from Rhodes, 3rd-7th centuries AD. Oxford: Archaeopress.
Κωνσταντινόπουλος, Γρ. 1968. «Αρχαιότητες και Μνημεία Δωδεκανήσου», ΑΔ 20 (1965), Β3 Χρονικά, 579-580.
Κωνσταντινόπουλος, Γρ. 1986. Αρχαία Ρόδος. Επισκόπηση της Ιστορίας και της Τέχνης. Αθήνα: ΜΙΕΤ.
Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, Μ. 1994. Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας. Αθήνα: ΤΑΠΑ.
Μανδηλαράς, Β. 1987. Οι Μίμοι του Ηρώνδα. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
Μαυρόπουλος, Θ. 2007. Αριστοφάνης-Μένανδρος. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.
Μπαϊράμη, Κ. 2012. Η μεγάλη ροδιακή πλαστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Διδακτ. διατρ., ΕΚΠΑ, Αθήνα.
Πανάγου, Τ. 2010. Η σφράγιση των αρχαίων ελληνικών εμπορικών αμφορέων, κέντρα παραγωγής και συνθετική αξιολόγηση. Διδακτ. διατρ., ΕΚΠΑ, Αθήνα.
Παντερμαλής, Δ. 1972. «Ο νέος μακεδονικός τάφος της Βεργίνας», Μακεδονικά 12, 147-182.
Παπαχριστοδούλου, Ι. 1987. «Έργα Ο.Τ.Ε. βόρεια από το οικόπεδο αδελφών Αντώνογλου», ΑΔ 34 (1979), Β2 Χρονικά, 411-448.
Παπαχριστοδούλου, Ι. 1989. Οι Αρχαίοι Ροδιακοί Δήμοι. Αθήνα: Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία.
Παπαχριστοδούλου, Ι. 1993. Αρχαία Ρόδος-2400 χρόνια. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού ΚΒ΄ ΕΠΚΑ.
Παπαχριστοδούλου, Χ. 1994. Ιστορία της Ρόδου, από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου (1948). 2η εκδ. Αθήνα: Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου.
Πατσιαδά, Β. 1990. «Κεραμική του τύπου της ‘Δυτικής Κλιτύος’ από τη Ρόδο», ΑΔ 38 (1983), Α Μελέται, 105-210.
Πατσιαδά, Β. 2013. «Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής ταφικής αρχιτεκτονικής», στο Α. Γιαννικουρή (επιμ.), Ὄλβιος Ἄνερ. Μελέτες στη μνήμη του Γρηγόρη Κωνσταντινόπουλου. Αθήνα: ΥΠΠΟΑ-ΤΑΠΑ, 47-77.
Πέππα-Παπαϊωάννου, Ε. 2011. Κοροπλαστικά έργα του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιώς. Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου Α. Καρδαμίτσα.
Πετρίδης, Α. 2014. «Όψις και διακειμενικότητα στην κωμωδία του Μενάνδρου», στο Μ. Ταμιωλάκη (επιμ.), Κωμικός Στέφανος, Νέες τάσεις στην έρευνα της αρχαίας ελληνικής κωμωδίας. Ρέθυμνο: Εκδόσεις της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, 125-136.
Πινγιάτογλου, Σ. 1993. Η κοροπλαστική της Αιγύπτου κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη.
Πινγιάτογλου, Σ. 2005. Δίον. Το ιερό της Δήμητρος. Οι λύχνοι. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Πουλακάκης, Ν. 2005. «Τρία θεατρικά ειδώλια από την Πέλλα», Σύγγραμμα 55, 33-57.
Σηφάκης, Γ.Μ. 2007. Μελέτες για το αρχαίο θέατρο. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Στεφανής, Ι. 1988. Διονυσιακοί Tεχνίται. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Τζανάβαρη, Κ. 2017. «Η πολυχρωμία στην κοροπλαστική τέχνη», στο Π. Αδάμ-Βελένη, Η. Ζωγράφου, Α. Κουκουβού, Ου. Πάλλη και Ε. Στεφανή (επιμ.), Ειδώλιο, ένας μικρόκοσμος από πηλό. Θεσσαλονίκη: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 52-55.
Τρυπάνης, Κ.Α. 1977. «Νέον Επίγραμμα του 2ου π.Χ. αιώνος εκ Ρόδου», Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών 51, 830-837.
Φανταουτσάκη Χ. 2014. «Δείγμα οστεογλυπτικής με ανάγλυφες παραστάσεις του κύκλου λατρείας της Ίσιδος από τη ροδιακή νεκρόπολη», στο Α. Γιαννικουρή (επιμ.), Κοροπλαστική και μικροτεχνία στον αιγαιακό χώρο από τους γεωμετρικούς χρόνους έως και τη ρωμαϊκή περίοδο, τ. 2. Διεθνές Συνέδριο στη μνήμη της Ηούς Ζερβουδάκη (26-29 Νοεμβρίου 2009). Αθήνα: ΥΠΠΟΑ–Επιτροπή Στερέωσης-Αναστήλωσης Μνημείων Ακρόπολης Λίνδου–ΤΑΠΑ, 267-292.
Φιλήμονος, Μ. 2014. «Ειδώλια από παιδικές ταφές στη Νίσυρο», στο Α. Γιαννικουρή (επιμ.), Κοροπλαστική και μικροτεχνία στον αιγαιακό χώρο από τους γεωμετρικούς χρόνους έως και τη ρωμαϊκή περίοδο, τ. 2. Διεθνές Συνέδριο στη μνήμη της Ηούς Ζερβουδάκη (26-29 Νοεμβρίου 2009). Αθήνα: ΥΠΠΟΑ–Επιτροπή Στερέωσης-Αναστήλωσης Μνημείων Ακρόπολης Λίνδου–ΤΑΠΑ, 177-190.
Andreae, B. 2003. Antike Bildmosaiken. Mainz am Rheim: Verlag Philipp von Zabern.
Arnold, I. 1936. “Festivals of Rhodes”, American Journal of Archaeology, 432-436.
Bailey, D. 1975. A Catalogue of the Lamps in the British Museum. Greek, Hellenistic, and Early Roman Pottery Lamps, τ. I. London: British Museum Publications Ltd.
Bailey, D. 1980. A Catalogue of the Lamps in the British Museum. Roman Lamps made in Italy, τ. II. London: British Museum Publications Ltd.
Bell, M. 1981. Morgantina Studies. The Terracottas, τ. I. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Bernabὸ Brea, L. 1981. Menandro e il teatro greco nelle terracotte liparesi. Genova: Sagep.
Bernabὸ Brea, L. 1998. Le maschere ellenistiche della tragedia greca. Naples: Cahiers du centre Jean Bérard, XIX.
Bernabò Brea, L. 2001. Maschere e personaggi del teatro greco nelle terracotte liparesi. Roma: L’Erma di Bretschneider.
Bernabὸ Brea, L. 2002. Terracotte teatrali e buffonesche della Sicilia orientale e centrale. Palermo: Mario Grispo.
Besques, S. 1971-72. Catalogue raisonné des figurines et reliefs en terre-cuite grecs, Étrusques et Romains, τ. Ι, II, III. Paris: Editions de Musées Nationaux.
Betina, L. 2019. “Contemporary pottery-making in Rhodes: Approaching ancient through modern craft traditions”, Journal of Archaeological Science: Reports 27, 1-10.
Betina, L. and S. Skaltsa 2018. “Clays, Amphoras and Workshop Locations of Ancient Rhodes”, in S. Japp, A. Keweloh, K.N. Neuenfeld and C. Boerker (eds), Amphoras in Need of Archaeology and Archaeometry, Proceedings of the International Colloquium Humboldt-Universitaet zu Berlin (6th and 7th July 2018), Deutscher Archaeologen-Verband e.V., 50-66.
Bieber, M. 1961. The History of the Greek and Roman Theater. Princeton New Jersey: Princeton University Press.
Bolender, U.M. 2000. “Repräsentation von negroiden Typen (Aethiopen) in hellenistischen Bronzen”, Kölner Jahrbuch 33, 91-103.
Breccia, E. 1926. Monuments de l’Égypt greco-romaine, τ. I. Bergamo: Officine dell’ Istituto Italiano d’ Arti Grafiche.
Breccia, E. 1930. Monuments de l’Égypt greco-romaine, τ. II. Bergamo: Officine dell’ Istituto Italiano d’ Arti Grafiche.
Bruneau, P. 1965. Les lampes. Delos XXVI. Paris: Editions E. de Boccard.
Burn L. and R. Higgins 2001. Catalogue of Greek Terracottas in the British Museum, τ. III. London: The British Museum Press.
Calio, L. 2011. “The Agora of Kamiros. A Hypothesis”, στο Α. Γιαννικουρή (επιμ.), Η Αγορά στη Μεσόγειο, από τους Ομηρικούς έως τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Κως. Αθήνα: ΥΠΠΟΤ- ρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, 343-355.
Dreliosi-Herakleidou, A. 1999. “A Hellenistic Mosaic Floor from the City of Rhodes”, in La mosaïque gréco-romaine VII: Tunis, 3-7 octobre, 1994: VIIe Colloque international pour l'étude de la mosaïque antique. Tunis: Institute National du Patrimoine, 39-50.
Dunbabin, K. 1999. Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge: Cambridge University Press.
Empereur, J.Y. 1982. “Les anses d’amphores timbrées”, BCH 106, 219-233.
Empereur, J.Y. et M. Picon. 1986. “A la recherché des fours d’amphores”, in J.-Y. Empereur et Y. Garlan (eds), Recherches sur les amphores grecques, BCH suppl. 13, 103-126.
Finkielsztejn, G. 2001. Chronologie détailée et révisée des éponymes amphoriques rhodiens, de 270 á 108 av. J.-C. environ, premier bilan, BAR International Series 990. Oxford.
Fischer, J. 1994. Griechisch-Roemische Τerrakotten aus Aegypten: Die Sammlungen Sieglin und Schreiber, Dresden, Leipzig, Stuttgart, Tübingen. Ernst Wasmuth Verlag Tuebingen.
Grace, V.R. 1934. “Stamped Amphorae Handles Found in 1931-1932”, Hesperia 3, 197-310.
Grandjouan, Cl. 1961. The Athenian Agora Vi, Terracottas and Plastic Lamps of the Roman Period. Princeton, New Jersey: The American School of Classical Studies at Athens.
Green, R. 1994. Theatre in Ancient Greek Society. Routledge: London and New York.
Green, R. και E. Handley 1998. Εικόνες από το αρχαίο ελληνικό θέατρο (μτφ. Μ. Μάντζιου). Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.
Guimier-Sorbets, A.-M. and M.-D. Nenna 1992. “L’employ du verre, de la faïence et de la peinture dans les mosaïques de Dèlos”, BCH 116, 607-631.
Guimier-Sorbets, A.-M. and M.-D. Nenna 1995. “Rèflexions sur la couleur dans les mosaïques hellènistiques: Dèlos et Alexandrie”, BCH 119, 529-563.
Hamdorf, F.W. 1996. Hauch des Prometheus. Muenchen: Staatliche Antiken-sammlungen und Glyptothek.
Howland, R.H. 1958. The Athenian Agora IV, Greek Lamps and their Survivals. Princeton, New Jersey: The American School of Classical Studies at Athens.
Hunter, R. 1994. Η Νέα Κωμωδία στην Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη (μτφ. Α. Φυντίκογλου). Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα.
Kim, H. 2012. Απεικονίσεις των ξένων στην ελληνική πλαστική και μικροτεχνία: Σκύθες, Πέρσες, Γαλάτες και Νέγροι από τον 6ο έως τον 1ο αι. π.Χ. Διδακτ. διατρ., ΕΚΠΑ, Αθήνα.
Leyenaar-Plaisier, P. 1979. Les terres cuites gecques et romaines, τ. III. Leiden: Rijksmuseum van oudheden te Leiden.
Lightfoot, L.J. 2002. “Nothing to Do with the Technitai of Dionysus?”, in P. Easterling and E. Hall (eds), Greek and Roman Actors, Aspects of an Ancient Profession. Cambridge: Cambridge University Press, 209-224.
Loeb, J. 1916. Die Terrakotten der Sammlung Loeb. Vol II. Muenchen: Verlag von A. Buchholz.
Maiuri, A. 1916. “Nuove iscrizioni greche dalle Sporadi meridionali”, ASAtene II, 133-179.
Matijasic, I. 2017. “Base di statua da Rodi con citazioe di Aristofane”, Axon I, 215-224.
Menzel, H. 1969. Antike Lampen. Im Roemisch-Germanischen Zentralmuseum zu Mainz. Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
Mollard-Besques, S. 1963. Les terres cuites grecques. Paris: Presses Universitaires de France.
Morelli, D. 1959. I culti in Rodi, Studi Classici e Orientali, τ. VIII, Pisa: Libreria Gollardica Editrice.
Mygind, B. 1999. “Intellectuals in Rhodes”, in V. Gabrielsen, P. Bilde, T. Engberg-Pedersen, L. Hannestad and J. Zahle (eds.), Hellenistic Rhodes: Politics, Culture and Society. Aarhus: Aarhus University Press, 247-293.
Nauck, A. 1848. Aristophanis Byzantii Grammatici Alexandrini Fragmenta. Halis.
Nilsson, M.P. 1909. Timbres amphoriques de Lindos, publiés avec une étude sur les timbres amphoriques rhodiens, Exploration archéologique de Rhodes (Fondation Carlsberg). Copenhague: Imprimerie Bianco Luno.
Otto, W. 1991. Διόνυσος, μύθος και λατρεία (μτφ. Θ. Λουπασάκης). Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Ovadiah, A. 1980. Geometric and Floral Patterns in Ancient Mosaics. Roma: “L’ Erma” di Bretschneider.
Palamida, H., F. Seroglou, M.L. Lawall and A. Giannikouri 2016. “The Emergence of Hellenistic Transport Amphoras: The Example of Rhodes”, in S. Japp and P. Koegler (eds), Traditions and Innovations: Tracking the Development of Pottery from the Late Classical to the Early Imperial Periods. Proceedings of the 1st Conference of the International Association for Research on Pottery of the Hellenistic Period (Berlin, November 7-10-2013). Wien: Phoibos Verlag, 135-150.
Perlzweig, J. 1961. The Athenian Agora VIIQ: Lamps of the Roman Period: First to Seventh Century after Christ. Princeton, New Jersey: The American School of Classical Studies at Athens.
Pickard-Cambridge, A. 1953. The Dramatic Festivals of Athens. Oxford: Clarendon Press.
Poulsen, V. 1949. Catalogue des terres cuites grecques et romaines, Copenhague. Denmark: Glyptotheque Ny Carlsberg.
Pugliese Carratelli, G. 1940. “Versi di un coro delle Rane in un’epigrafe rodia”, Dioniso VIII, no 4, Siracusa, 119-123.
Rotroff, S.I. 1997. The Athenian Agora XXIX, Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material. Part 1. Princeton, New Jersey: The American School of Classical Studies at Athens.
Salzmann, D. 1982. Untersuchungen zu den antiken Kieselmosaiken von den Anfängen bis zum beginn der Tesseratechnik. Berlin: Gebr. Mann Verlag.
Schmidt, E. 1994. Katalog der antiken Terrakotten. Mainz: Verlag Phillip von Zabern.
Schreibler, I. 1976. Kerameikos. Ergebnisse der Ausgrabungen XI, Griechische Lampen. Berlin: de Gruyter.
Schuermann, W. 1989. Katalog der antiken Terrakotten im Badischen Landesmuseum Karlsruhe. Goeteborg: Paul Astroms Forlag.
Snowden, F.M. 1970. Blacks in Antiquity, Ethiopians in the Greco-Roman Experience. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Snowden, F. M. 1983. Before Color Prejudice. The Ancient View of Blacks. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Summerer, L. 1999. Hellenistischen Terrakotten aus Amisos. Stuttgart: Verlag Franz Steiner.
Taplin, O. 2012. “How was Athenian Tragedy Played in the Greek West?”, in K. Bosher (ed.), Theater Outside Athens. Drama in Greek Sicily and South Italy. New York: Cambridge University Press, 226-246.
Thompson, D.B. 1963. Troy. The Terracotta Figurines of the Hellenistic Period. Suppl. 3. Princeton: University of Cincinnati.
Uhlenbrock, P.J. 1990. The Coroplast’s Art. Greek Terracottas of the Hellenistic World. New York: College Art Gallery and Caratzas.
Webster, T.B.L. 1960. “Greek Dramatic Monuments from the Athenian Agora”, Hesperia 29, 254-284.
Webster, T.B.L. 1964. Hellenistic Poetry and Art. London: Methuen.
Webster, T.B.L. 1969. Monuments Illustrating New Comedy. BICS Suppl. 24. London: Institute of Classical Studies.
Webster, T.B.L. 1995. Monuments Illustrating New Comedy. T. I, II. London: Institute of Classical Studies.
Westgate, R.C. 1997-98. “Greek Mosaics in their Architectural and Social Context”, BICS 42, 93-115.
Westgate, R. C. 2000. “Space and Decoration in Hellenistic Houses”, BSA 95, 391-426.
Wiles, D. 1991. The Masks of Menander: Sign and Meaning in Greek and Roman Performance. Cambridge: Cambridge University Press.