test Πολυπλόκαμη σκέψη: Προς μια εναλλακτική επιστημολογία της συνάφειας|Homo Virtualis

Πολυπλόκαμη σκέψη: Προς μια εναλλακτική επιστημολογία της συνάφειας

PDF (English)
Δημοσιευμένα: Οκτ 6, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/homvir.42901
Andreas Oikonomou
Department of Education, ASPETE, Greece
https://orcid.org/0000-0003-2809-7740
Περίληψη

Η παρούσα μελέτη εισάγει και αναλύει την έννοια της πολυπλόκαμης σκέψης (tentacular thinking) ως μια ριζικά εναλλακτική επιστημολογική, ηθική και αισθητική πρόταση. Βασισμένη σε θεωρητικά θεμέλια από τη φιλοσοφία της διαδικασίας, τον οικοφεμινισμό, τη μεταανθρωπιστική θεωρία και τις σπουδές επιστήμης-τεχνολογίας, η πολυπλόκαμη σκέψη προτείνει μια μη γραμμική, δικτυακή και αλληλοεξαρτώμενη πρόσληψη του κόσμου. Το άρθρο ανιχνεύει τις ιστορικές ρίζες αυτής της σκέψης, εστιάζοντας στη συνεισφορά του Ηράκλειτου, του Σπινόζα, της φαινομενολογίας του Merleau-Ponty και των Deleuze και Guattari. Με παραδείγματα από τη βιολογία (μυκηλιακά δίκτυα, σουπιές, κοραλλιογενείς ύφαλοι), αναδεικνύεται η σημασία της οργανικής αλληλεξάρτησης και της σχέσης ως θεμελιώδους αρχής. Προτείνονται εφαρμογές σε παιδαγωγική (διαθεματικά προγράμματα μάθησης, συλλογικές διαδρομές γνώσης), στην τέχνη (συμμετοχικά έργα, ανοιχτές εγκαταστάσεις) και στην πολιτική (κοινοτικές συνελεύσεις, εργαστήρια φροντίδας). Επιπλέον, το άρθρο ασκεί κριτική σε μορφές μεταανθρωπισμού που παραμένουν τεχνοκεντρικές και ανθρωποκεντρικές, τονίζοντας την ανάγκη για ενσώματη, οικολογική και υλική εμπλοκή. Η πολυπλόκαμη σκέψη αναδεικνύεται όχι μόνο ως θεωρητικό σχήμα αλλά και ως πρακτική πρόταση για την εκ νέου σύνδεση με τον κόσμο. Η μελέτη καταλήγει προτείνοντας τη σταδιακή καλλιέργεια μιας νέας ηθικής συγγένειας, φροντίδας και συμμετοχικής συν-δημιουργίας. Μέσα από αυτό το πλαίσιο, η αβεβαιότητα, η πολυπλοκότητα και η αλληλεξάρτηση μετατρέπονται σε δημιουργικούς πόρους, χαράζοντας έναν νέο δρόμο συλλογικής συνύπαρξης.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Ερευνητικές Εργασίες
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης.

Άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς.

Οι συγγραφείς μπορούν να καταθέσουν το άρθρο σε ιδρυματικό ή άλλο αποθετήριο ή/και να το δημοσιεύσουν σε άλλη έκδοση, με υποχρεωτική την αναφορά πρώτης δημοσίευσης στο περιοδικό

Οι συγγραφείς ενθαρρύνονται να καταθέσουν σε αποθετήριο ή να δημοσιεύσουν την εργασία τους στο διαδίκτυο πριν ή κατά τη διαδικασία υποβολής και αξιολόγησής της.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Barad, K. (2007). Meeting the universe halfway: Quantum physics and the entanglement of matter and meaning. Duke University Press.
Biesta, G. (2014). The beautiful risk of education. Routledge.
Bishop, C. (2012). Artificial hells: Participatory art and the politics of spectatorship. Verso.
Braidotti, R. (2013). The posthuman. Polity Press.
Coole, D., & Frost, S. (Eds.). (2010). New materialisms: Ontology, agency, and politics. Duke University Press.
Deleuze, G., & Guattari, F. (1987). A thousand plateaus: Capitalism and schizophrenia (B. Massumi, Trans.). University of Minnesota Press.
Hanlon, R. T., & Messenger, J. B. (2018). Cephalopod behaviour (2nd ed.). Cambridge University Press.
Haraway, D. J. (1991). Simians, cyborgs, and women: The reinvention of nature. Routledge.
Haraway, D. J. (2016). Staying with the trouble: Making kin in the Chthulucene. Duke University Press.
hooks, b. (1994). Teaching to transgress: Education as the practice of freedom. Routledge.
Ingold, T. (2011). Being alive: Essays on movement, knowledge and description. Routledge.
Kirk, G. S. (1954). Heraclitus: The cosmic fragments. Cambridge University Press.
Margulis, L. (1998). Symbiotic planet: A new look at evolution. Basic Books.
Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of perception (C. Smith, Trans.). Routledge & Kegan Paul.
Morphew, D. R. (2018). Passionate Platonism: Plutarch on the positive role of non-rational affects in the good life (Doctoral dissertation, University of Michigan). https://deepblue.lib.umich.edu/handle/2027.42/147715
Morton, T. (2013). Hyperobjects: Philosophy and ecology after the end of the world. University of Minnesota Press.
Plumwood, V. (1993). Feminism and the mastery of nature. Routledge.
Simard, S. W., Perry, D. A., Jones, M. D., Myrold, D. D., Durall, D. M., & Molina, R. (1997). Net transfer of carbon between ectomycorrhizal tree species in the field. Nature, 388(6642), 579-582. https://doi.org/10.1038/41557
Simard, S. W., Perry, D. A., Jones, M. D., Myrold, D. D., Durall, D. M., & Molina, R. (1997). Net transfer of carbon between ectomycorrhizal tree species in the field. Nature, 388, 579–582. https://doi.org/10.1038/41557
Spinoza, B. (1985). The collected works of Spinoza, Vol. I (E. Curley, Trans.). Princeton University Press. (Original work published 1677)
Tronto, J. C. (2013). Caring democracy: Markets, equality, and justice. New York University Press.
Tsing, A. L. (2015). The mushroom at the end of the world: On the possibility of life in capitalist ruins. Princeton University Press.
Whitehead, A. N. (1978). Process and reality: An essay in cosmology (D. R. Griffin & D. W. Sherburne, Eds.). Free Press. (Original work published 1929)
Wolfe, C. (2010). What is posthumanism? University of Minnesota Press.
Αργυράκη, Ε. (2025). Φαντασία πέρα απ’ τον Καπιταλισμό: Η Chthulucene της Haraway ως εναλλακτική στον Καπιταλιστικό Ρεαλισμό του Fisher (Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, ΑΠΘ). https://ikee.lib.auth.gr/record/362761/?ln=el
Παναγιωτίδη, Μ. (2023). Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά [ψηφιακός κατάλογος έκθεσης]. Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). https://www.emst.gr/exhibitions/malvina-panagiotidi-all-dreams-are-vexing-ola-ta-oneira-einai-enochlitika#education
Τσιούσης, Α. (2020). Εικασίες και άλλες προσεγγίσεις για μελλοντικές πραγματικότητες: Μια αφηγηματική σχεδίαση. (Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου). https://www.syros.aegean.gr/sites/default/files/announcement-attachments/2020-02/dpsdi18023_0.pdf
Χατζηγιαννάκη, Ι. (2022). Η έννοια της ενσώματης υποκειμενικότητας στο έργο της Kathy High: Πρακτικές συμβίωσης και μετα-ανθρώπινης φροντίδας (Διπλωματική εργασία, ΑΠΘ). https://ikee.lib.auth.gr/record/343312/files/GRI-2022-37354.pdf
Χρονοπούλου, Α. (2020). Η παλίρροια: Τοπία της Καπιταλόκαινου (Διπλωματική εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).