Το Επιχείρημα του «Έργου» μεταξύ Οντολογικών Προϋποθέσεων και Τελεολογικών Παραδοχών

Resumen

Υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο έργο για τον άνθρωπο; Και αν πράγματι υπάρχει τότε τί είδους έργο είναι αυτό; Από πού αντλεί εγκυρότητα; Πώς πρέπει να κατανοηθεί και τί μπορεί να σημαίνει για μας η άσκησή του; Ποια είναι η σχέση του με το υπέρτατο αγαθό, την ευδαιμονία; Έχουν άραγε μόνον οι άνθρωποι κάποιο ιδιαίτερο έργο ή η έννοια τού έργου είναι σύμφυτη κάθε όντος; Ο Αριστοτέλης πίστευε με βεβαιότητα ότι θα αποδεχθούμε ως εύλογα τα παραπάνω ερωτήματα· ένα βήμα πιο πέρα, ότι η απάντηση που οφείλουμε να δώσουμε, αν χρειαζόταν να απαντήσουμε σε αυτά, δεν θα απείχε από όσα ο ίδιος υποστήριζε. Διατεινόταν πως ορισμένα από τα επιχειρήματα που είχε για να μας πείσει, αντλούν εγκυρότητα αφενός από την διαλεκτική μέθοδο, απαύγασμα της οποίας αποτελούν τα «ένδοξα»  – οι γενικά αποδεκτές γνώμες –, αφετέρου από την ουσιώδη φύση μας και τις διαφορές που αυτή ενέχει σε σύγκριση με όντα ουσιωδώς διαφορετικά. Πίστευε ακόμα ότι το γεγονός πως είμαστε αυτού του είδους τα όντα, δηλαδή, ουσιωδώς έλλογοι δρώντες, εγγενώς πολιτικοί, με συγκεκριμένη εσωτερική οργάνωση και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μας οδηγεί ως επακόλουθο, να αποδεχθούμε πως το επιχείρημα του έργου, αποτελεί αναγκαία –αν και όχι ικανή – συνθήκη για την επιδίωξη του κοινού μας προορισμού, της ευδαιμονίας. Εντούτοις, στο σύγχρονο φιλοσοφικό διάλογο, οι βεβαιότητες του Αριστοτέλη τίθενται εν αμφιβόλω. Υποστηρίζεται πως το επιχείρημα του έργου εδράζεται σε έντονες οντολογικές και τελεολογικές παραδοχές, ενώ συνάμα προϋποθέτει μια μεταφυσική βιολογία, που στις μέρες μας δεν μπορεί να γίνει πλέον ανεκτή. Συν τοις άλλοις, το επιχείρημα του έργου, λένε, προϋποθέτει μια φύση που καθορίζει τους σκοπούς μας και προσδιορίζει την κατεύθυνση που η ηθική θα πρέπει να ακολουθήσει. Για να το διατυπώσω με τα λόγια του Χάνς Γιόνας: «οι σκοποί ενοικούν στη φύση· είναι εγγεγραμμένοι σε αυτήν». Το ποια είναι η δική μας θέση μεταξύ των παραπάνω αντικρουόμενων πεποιθήσεων, καθώς και τί απάντηση θα δίναμε στα ερωτήματα του Αριστοτέλη, θα φανούν σε όσα έπονται;