Αθλητισμός και Πρωταθλητισμός στη Σκέψη του Αριστοτέλη: Διάλογος με το Σήμερα

Abstract

Είναι στη φύση του ανθρώπου η ανάγκη να εξερευνά, να μαθαίνει, να εξελίσσεται, να χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες, να συναγωνίζεται, να διακρίνεται, να νικά. Ο αθλητισμός είναι μία από τις δημοφιλέστερες ενασχολήσεις του ανθρώπου που του δίνουν την ευκαιρία να αναμετρηθεί και να βιώσει το αίσθημα της νίκης. Ο αθλητισμός είναι η συστηματική σωματική καλλιέργεια και δράση με συγκεκριμένο τρόπο, ειδική μεθοδολογία και παιδαγωγική. Όταν, όμως, έχει σκοπό την ύψιστη σωματική απόδοση, ως επίδοση σε αθλητικούς αγώνες, αναφερόμαστε στον πρωταθλητισμό. Ο αθλητισμός αποτελεί έναν κοινωνικό θεσμό ο οποίος αντικατοπτρίζει μία δεδομένη κοινωνία, καθώς επίσης και τον πολιτισμό της. Η νίκη ακόμα και στην κλασική αρχαιότητα αντικατόπτριζε την σωστή λειτουργία της πόλης, δημιούργημα της οποίας ήταν ο νικητής (Πλάτων, Νόμοι Ζ 804 d). Αυτήν την αντίληψη της κλασικής κοινωνίας, ότι δηλαδή οι πολίτες ανήκουν στην πόλη, αφού ο καθένας είναι μέρος της, εκφράστηκε ακόμη συστηματικότερα από τον Αριστοτέλη, γι' αυτό και η νίκη αντανακλάται στην πόλη καταγωγής. (Αριστοτέλη, Πολιτικὰ 1337 a). Για να φθάσει στη νίκη ο αθλητής υποβάλλεται σε εντατικές προπονήσεις· μάλιστα ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για ακόμα πιο εντατική προπόνηση από την παιδική ηλικία, με στόχο την ολυμπιακή νίκη του αθλητή, προκαλώντας έτσι τον θαυμασμό του φιλοσόφου προς στους ίδιους τους αθλητές που πραγματοποιούσαν τις ασκήσεις, υπομένοντας τον καθημερινό σκληρό πόνο και τους περιορισμούς που συνεπάγεται η ζωή ενός πρωταθλητή. Ωστόσο, ο Αριστοτέλης στηλιτεύει την μονοδιάστατη σωματική άσκηση των αθλητών, υποστηρίζοντας το ιδεώδες της «καλοκαγαθίας», την αναγκαιότητα δηλαδή της εναρμονισμένης ψυχικής και σωματικής καλλιέργειας μέσα από την γυμναστική. Ο Αριστοτέλης, δίνοντας έμφαση στη γυμναστική, θεματοποιεί τα προβλήματα της παιδείας, θέτοντας και το ζήτημα τού προπαιδεύεσθαι (Πολιτικὰ Θ 1337 a). Έτσι, στο ερώτημα τί πρέπει να παράσχει η πόλις στους νέους ως προπαιδεία ούτως ώστε να είναι αυτοί ορθά προετοιμασμένοι για κάθε τέχνη, εργασία και πράξη (έχοντας ως δεδομένο ότι η παιδεία την οποία παρέχει η πόλης είναι μία και μάλιστα υποχρεωτική), καταλήγει στο συμπέρασμα πως η παιδεία είναι «κοινή», επομένως κοινή είναι και η «άσκηση». Μάλιστα, στο τέλος των Πολιτικῶν, και συγκεκριμένα στο βιβλίο Θ, ο Αριστοτέλης καθιστά πολύ σημαντικό παράγοντα την άσκηση μέσα από την άποψή του για την αθλητική παιδεία της πόλης, επισημαίνοντας πως συμβάλλει στην αύξηση των σωμάτων, καθιστά τους νέους φιλόπονους, αγωνιστικούς και ως συντείνουσαν προς ανδρείαν, προϋπόθεση της πολιτικής ευδαιμονίας. Μάλιστα, ο ίδιος υποστηρίζει, για την παροχή της αθλητικής παιδείας, ότι πρέπει να συμβαδίζει με την οδό της μεσότητας, παρέχοντας κατ' επέκταση η πόλη την αθλητική εκπαίδευση στους αθλητές με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει μία διδακτική και εξισορροπημένη αθλητική εκπαίδευση σωματικής και διανοητικής εξέλιξης. Στις μέρες μας ο πρωταθλητισμός είναι μια παρεξηγημένη έννοια. Πρωταθλητισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά αθλητισμός με αγωνιστικούς στόχους. «Κάνω πρωταθλητισμό» δεν σημαίνει βγαίνω πρώτος, αλλά δίνω τον καλύτερο εαυτό μου για να βγω πρώτος. Πρωταθλητισμός δεν σημαίνει «νίκη με κάθε τίμημα», δεν σημαίνει αναγκαστικά «αποκλειστική απασχόληση», όπως πιθανώς πιστεύουν πολλοί. Συνεπώς, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την αλληλουχία σωματικής και διανοητικής εξέλιξης. Είναι στο χέρι του καθενός ανθρώπου να βρει τη μεσότητα στην ζωή του. Ο πρωταθλητισμός μπορεί να συμβαδίσει με την οδό της μεσότητας, έχοντας τα κατάλληλα κίνητρα από την πολιτεία.