La pronoia d᾽Alexis Commène Raoul à Prévista

Abstract

 

Λένος  Μαυρομμάτης

Η πρόνοια του Αλεξίου Κομνηνού Ραούλ στη Πρέβιστα

Στο αρχείο της Μονής Ζωγράφου σώζεται ένα ακρωτηριασμένο πρακτικό, που αφορά στην οικονομία του γαμβρού του αυτοκράτορα (Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου) Αλεξίου Κομνηνού Ραούλ στην περιοχή της Ζαβαλτίας, στο χωριό Πρέβιστα (σήμερα Παλαιοκώμη). Όπως προκύπτει από τις πληροφορίες του εγγράφου και των πηγών, πρόκειται για το μέγα δομέστικο Αλέξιο Κομνηνό Ραούλ (+1303)• συντάκτης του πρακτικού είναι ο απογραφεύς του θέματος Βολερού, Μοσυνοπόλεως, Σερρών και Στρυμόνος Ιωάννης Πανάρετος. Το έγγραφο συντάχθηκε περί το 1297 όπως εικάζεται απὀ την όλη δραστηριότητα του Πανάρετου και οπωσδήποτε πριν το 1303. Εξ άλλου, η Πρέβιστα περί το 1307/8 παραχωρείται από τον Ανδρόνικο Β' στην ανεψιά του μεγάλη δούκαινα Θεοδώρα Παλαιολογίνα και το σύζυγο της μέγα δούκα Ferran Ximenes de Arenos. Τέλος, με τη συγκατάθεση του βασιλέως, η Θεοδώρα πωλεί την Πρέβιστα αντί 3.000 υπερπύρων στο βασιλέα των Βουλγάρων Μιχαήλ Ασέν Σισμάν (1325), ο οποίος τη δωρίζει στη μονή Ζωγράφου.

Το πρακτικό του Πανάρετου για τη Πρέβιστα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη σύνθεση και την εξέλιξη της οικογένειας στη Μακεδονία στα τέλη του ΙΓ' αι. Το χωριό αποτελείται από 62 «τζάκια» παροίκων, δηλαδή 320 ψυχές. Απογράφονται μόνο 6 ηλικιωμένοι και μόνο δύο εγγόνια. Καταχωρούνται 6 χήρες ως αρχηγοί οικογένειας και μία γυναίκα, που ζει μόνη. Στην εργασία επιχειρείται η ανάλυση των πληροφοριών για τρεις οικογένειες παροίκων και των δομών τους. Τέλος, εξετάζονται οι οικονομικές υποχρεώσεις των παροίκων και της κοινότητας έναντι του κράτους ή του προνοιαρίου σε συνδυασμό με τις υποχρεώσεις και τις απαλλαγές, που περιέχονται σε άλλα έγγραφα για την Πρέβιστα. Έπεται η διπλωματική έκδοση του πρακτικού.