From Michael VIII to Andronikos II. The two first Palaiologoi’s different approaches towards the church

pdf
Published: Sep 9, 2024
DOI: https://doi.org/10.12681/byzsym.37001
Keywords:
Michael VIII Paleologos Andronicos II arseniate schism union of the churches
Phoebe-Irene GEORGIADI
Abstract

Ένας από τους βασικούς στόχους του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου μετά το 1261 ήταν η ενίσχυση των επαφών με τη Δύση που θα απέτρεπαν μία σταυροφορία εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Σε αυτό το πλαίσιο, διαπραγματεύτηκε την ένωση της βυζαντινής και της ρωμαϊκής εκκλησίας και προσπάθησε να την επιβάλει στην αυτοκρατορία, η οποία τότε ήταν ήδη διχασμένη λόγω του Αρσενιατικού σχίσματος που είχε προκύψει
μετά τον σφετερισμό του θρόνου από τον ίδιο. Μετά τον θάνατό του, ο διάδοχός του Ανδρόνικος Β΄  είχε ως πρωταρχικό μέλημα τις εκκλησιαστικές υποθέσεις, τις οποίες προσπάθησε να ρυθμίσει ανατρέποντας τις
αποφάσεις του πατέρα του: ο νέος αυτοκράτορας απέρριψε επίσημα την Ένωση και προσπάθησε να κατευνάσει τους Αρσενιάτες επιλέγοντας πατριάρχες που πίστευε ότι θα γίνονταν αποδεκτοί από αυτούς.
Καθώς ακολούθησε μία πιο συμβιβαστική πολιτική, παρατηρήθηκε μία αξιοσημείωτη αλλαγή στην ιστορία της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Article Details
  • Section
  • Articles
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Copyright: The copyright for articles in this journal is retained by the author(s), with first publication rights granted to the journal. By virtue of their appearance in this open access journal, articles are free to use (with the exception of the non-granted right to make derivative works) with proper attribution for non-commercial uses (licence Creative Commons 4.0). NHRF retains the worldwide right to reproduce, display, distribute, and use articles published in BYZANTINA SYMMEIKTA in all formats and media, either separately or as part of collective works for the full term of copyright. This includes but is not limited to the right to publish articles in an issue of the Journal, copy and distribute individual reprints of the articles, authorize reproduction of articles in their entirety in another NHRF publication, and authorize reproduction and distribution of articles or abstracts thereof by means of computerized retrieval systems.

Downloads
Download data is not yet available.
References
R. Macrides, Emperor and Church in the Last Centuries of Byzantium, Studies in Church History 54 (2018), 123-143.
D. Angelov, Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium, 1204-1330, Cambridge 2007
A. Kaldellis, The Byzantine Republic: People and Power in New Rome, Cambridge, MA 2015, 165-167
I. Karayannopoulos, Η Πολιτική Θεωρία των Βυζαντινών, Βυζαντινά 2 (1970), 37-61.
D. J. Geanakoplos, Church and State in the Byzantine Empire: A Reconsideration of the Problem of Caesaropapism, ChHist 34.4 (1965), 381-403
A. Papanikolaou, Byzantium, Orthodoxy, and Democracy, Journal of the American Academy of Religion 71.1 (2003), 75-98.
G. Dagron, Emperor and Priest: The Imperial Office in Byzantium, Cambridge 2003.
A. Papadakis, J. Meyendorff, The Christian East and the Rise of the Papacy: The Church 1071-1453 A.D., New York 1994, 212.
M. Angold, A Byzantine Government in Exile: Government and Society under the Laskarids of Nicaea (1204-1261), Oxford 1975
Ι. Giarenis, Η συγκρότηση και η εδραίωση της αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Ο αυτοκράτορας Θεόδωρος Α΄ Κομνηνός Λάσκαρις, Athens 2008
I. Karayannopoulos, Το Βυζαντινό Κράτος, Thessaloniki 2001.
A. Christofilopoulou, Ἐκλογή, Ἀναγόρευσις καὶ Στέψις τοῦ Βυζαντινοῦ Αὐτοκράτορος, Athens 1956.
A. Failler, La proclamation impériale de Michel VIII et d’ Andronic II, REB 44 (1986), 237-251.
I. Sykoutris, Περὶ τὸ σχίσμα τῶν ᾽Αρσενιατῶν, Ελληνικά 2 (1929), 267-332.
D. Angelov, The Donation of Constantine and the Church in Late Byzantium, in: Church and Society in Late Byzantium, ed. D. Angelov, Kalamazoo 2009, 91-157.
I. A. Tudorie, “Et tenentes frenum equi ipsius …”. A new approach to the 13th-century relationship between the Byzantine emperor and patriarch”, in: The Patriarchate of Constantinople in Context and Comparison. Proceedings of the International Conference Vienna, September 12th-15th 2012. In memoriam Konstantinos Pitsakis (1944-2012) and Andreas Schminck (1947-2015), ed. C. Gastgeber – E. Mitsiou – J. Preiser-Kapeller – V. Zervan, Wien 2017, 31-46.
A. Kontoyannopoulou, Το σχίσμα των Αρσενιατών (1265-1310). Συμβολή στην μελέτη της πορείας και της φύσης του κινήματος, Βυζαντιακά 18 (1998), 177-235.
F. Tinnefeld, Das Schisma zwischen Anhängern und Gegnern des Patriarchen Arsenios in der orthodoxen Kirche von Byzanz (1265-1310), BZ 105/1 (2012), 143-166.
D. M. Nicol, Church and Society in the Last Centuries of Byzantium, Cambridge 1979.
P.Gounaridis, Το κίνημα των Αρσενιατών (1261-1310). Ιδεολογικές διαμάχες την εποχή των πρώτων Παλαιολόγων, Athens 1999.
D. J. Geanakoplos, Emperor Michael Palaeologus and the West, 1258-1282: A Study in Byzantine-Latin Relations, Cambridge, MA 1959, 272.
J. Gill, Byzantium and the Papacy, 1198-1400, New Brunswick 1979.
C. Arampatzis, Εκκλησιαστικο-πολιτικές και θεολογικές διεργασίες στην Κωνσταντινούπολη στον απόηχο της συνόδου της Λυών (1274-1280), Βυζαντινά 20 (1999), 199-251.
W.Norden, Das Papsttum und Byzanz: die Trennung der beiden Mächte und das Problem ihrer Wiedervereinigung bis zum Untergange des byzantinischen Reichs (1453), Berlin 1903.
D. M. Nicol, The Last Centuries of Byzantium, 1261- 1453, Cambridge 1993
H. Chadwick, East and West: The Making of a Rift in the Church. From Apostolic Times Until the Council of Florence, New York 2003.
D.M Nicol, The Byzantine reaction to the Second Council of Lyons, 1274, Studies in Church History 7 (1971), 113-146
J.M. Hussey, The Orthodox Church in the Byzantine Empire, Oxford 1990
L. Pieralli, La corrispondenza diplomatica dell’ imperatore bizantino con le potenze estere nel tredicesimo secolo, 1204-1282: studio storico-diplomatistico ed edizione critica, Città del Vaticano 2006.
M. Angold, Byzantium and the West 1204-1453, in: The Cambridge History of Christianity. Volume 5: Eastern Christianity, ed. M. Angold, Cambridge 2006, 53-78.
M.-H. Blanchet, The Patriarchs and the Union of the Churches, in: A companion to the Patriarchate of Constantinople, ed. C. Gastgeber – E. Mitsiou – J. Preiser-Kapeller – V. Zervan, Leiden, Boston 2021, 84-102,
A.Cameron, The Byzantines, Malden 2006
G. Finlay, A History of Greece from its Conquest by the Romans to the Present Time, B.C. 146 to A.D. 1864. Volume ΙII. The Byzantine and Greek Empires. Part II, Oxford 1877.
A. E. Laiou, Constantinople and the Latins. The Foreign Policy of Andronicus II 1282-1328, Cambridge, MA 1972
A. M. Talbot, The Patriarch Athanasius (1289-1293; 1303-1309) and the Church, DOP 27 (1973), 11-28.
K. Kyrris, Τὸ Βυζάντιον κατὰ τὸν ΙΔ΄ αἰῶνα: Ι. Ἡ πρώτη φάσις τοῦ ἐμφυλίου πολέμου καὶ ἡ πρώτη συνδιαλλαγὴ τῶν δύο Ἀνδρονίκων (20. IV - Φθινόπωρον 1321), Nicosia 1982
V. Laurent, L’excommunication du patriarche Joseph Ier par son prédécesseur Arsène, BZ 30/1 (1929), 489-496.
V. Laurent, Les grandes crises religieuses à Byzance. La fin du schisme arsénite, Bulletin de la section Historique de l’Académie Roumaine 26/2 (1945), 225-313.
A. M.Talbot, The Correspondence of Athanasius I, Patriarch of Constantinople: Letters to the Emperor Andronicus II, Members of the Imperial Family, and Officials (CFHB 7), Washington, D.C. 1975
D. Kalomoirakis, Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Άγιος Αθανάσιος Α΄ και η Διδασκαλία του προς τους Κατοίκους της Μικράς Ασίας κατά το 1303, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 8 (1990), 23-50.
J. L. Boojamra, Church Reform in the Late Byzantine Empire: A Study for the Patriarchate of Athanasius of Constantinople, Thessaloniki 1982.
J. L. Boojamra, Social Thought and Reforms of Athanasios of Constantinople (1289-1293; 1303-1309), Byz. 55.1 (1985), 332-382.
E. Fryde, The Early Palaelogan Renaissance (1261-c. 1360), Leiden, Boston 2000.
M. S. Patedakis, Η διαμάχη του πατριάρχη Αθανασίου Α΄ (1289-1293, 1303-1309) με τον κλήρο της Αγίας Σοφίας (1306-1307) μέσα από ένδεκα ανέκδοτες επιστολές, Ελληνικά 56.2 (2006), 279-319
L. Maksimovic, War Simonis Palaiologina die fünfte Gemahlin von König Milutin?, in: Geschichte und Kultur der Palaiologenzeit: Referate des Internationalen Symposions zu Ehren von Herbert Hunger (Wien, 30. November bis 3. Dezember 1994), ed. W. Seibt, Wien 1996, 115-120
D. Agoritsas, Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Νίφων Α΄ (1310-1314), ΕΕΒΣ 53 (2007-2009), 233-264
A. S. Anca, The Ecumenical Patriarch as Mediator. Patriarch and Emperor in the Palaiologan Period, in: Le patriarcat œcuménique de Constantinople et Byzance hors frontières (1204-1586). Actes de la table ronde organisée dans le cadre du 22e Congrès International des Études Byzantines, Sofia, 22-27 août 2011, ed. M. H. Blanchet – M. H. Congourdeau – D.I. Mureşan, Paris 2014, 69-79