Literary Representations of Descent and Social Mobility: the Case of the Lakapenoi

PDF (English)
Δημοσιευμένα: Feb 26, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/byzsym.23210
Λέξεις-κλειδιά:
Lakapenoi; Social mobility; Life of Euphrosyne the Younger; Adralestos; Macedonian Dynasty
Nikolaos L. KOSTOURAKIS
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
https://orcid.org/0000-0001-6696-6463
Περίληψη

Ο Ρωμανός Α΄ Λακαπηνός παραδοσιακά θεωρείται ταπεινής καταγωγής. Ωστόσο, η δωρεά ενός τόπου βασιλικοῦ από τον Βασίλειο Α΄ στον πατέρα του, Θεοφύλακτο Αβάστακτο, και η εξ αγχιστείας συγγένεια με τον στρατηγό Αδράλεστο έχει οδηγήσει σε αναθεώρηση της επικρατούσας άποψης σχετικά με την κοινωνική καταγωγή των Λακαπηνών. Ταυτόχρονα, οι πηγές που αναφέρονται ρητά στο ζήτημα παραδίδουν αποκλίνουσες εκδοχές. Στο παρόν άρθρο εξετάζεται, αφενός, η κοινωνική θέση της οικογένειας μέσα από την δράση των μελών της και, αφετέρου, επιχειρείται ερμηνεία των στρατηγικών με τις οποίες οι πηγές αναπαριστούν την καταγωγή των Λακαπηνών, με ιδιαίτερη έμφαση στα πολιτικά κίνητρά τους και την πρόσληψη του φαινομένου της κοινωνικής κινητικότητας. Προτείνεται ότι η οικογένεια ήταν άσημη και πως η σταδιακή άνοδός της επέτρεψε στον Ρωμανό να σφετεριστεί τον θρόνο, καθώς και ότι δύο φιλολακαπηνικές πηγές, μολονότι ενδέχεται να αναπαράγουν κοινές παραδόσεις, διαφωνούν ως προς την καταγωγή του Ρωμανού λόγω της διαφορετικής προέλευσης και στόχευσής τους.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στα  ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου) με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς(άδεια Creative Commons 4.0). To Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαραγάγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του ΕΙΕ, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Nikolaos L. KOSTOURAKIS, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Αναφορές
A. MARKOPOULOS, Byzantine History Writing at the End of the First Millenium, in: Byzantium in the year 1000 [The Medieval Mediterranean, 45], ed. P. MAGDALINO, Leiden – Boston 2003, 183-197
A. NÉMETH, The Excerpta Constantiniana and the Byzantine Appropriation of the Past, Cambridge 2018
A. MARKOPOULOS, From narrative historiography to historical biography. New trends in Byzantine historical writing in the 10th-11th centuries, BZ 102 (2009), 697-715
L. ANDRIOLLO, Aristocracy and Literary Production in the 10th Century, in: The Author in Middle Byzantine Literature [Byzantinisches Archiv, 28], ed. A. PIZZONE, Boston – Berlin 2014, 119-138
Gy. MORAVCSIK, Sagen und Legenden über Kaiser Basileios I., DOP 15 (1961), 59-126 (repr. in: Studia Byzantina, Amsterdam 1967, 147-220),
Ch. SETTIPANI, Continuité des élites à Byzance durant les siècles obscurs: les princes caucasiens et l’empire du VIe au IXe siècle, Paris 2006
Cl. LUDWIG, Social Mobility in Byzantium? Family Ties in the Middle Byzantine Period, in: Approaches to the Byzantine Family [Birmingham Byzantine and Ottoman Studies 14], ed. L. BRUBAKER – Sh. TOUGHER, Farnham 2013, 233-245
J. HALDON, Social Élites, Wealth and Power, in: The Social History of Byzantium, ed. J. F. HALDON, Oxford 2009, 168-211, esp. 179
A. KALDELLIS, Romanland. Ethnicity and Empire in Byzantium, Cambridge – Massachusetts – London 2019, 174
R. J. H. JENKINS, Byzantium: The Imperial Centuries AD 610-1071, London 1966, 234
P. CHARANIS, The Armenians in the Byzantine Empire, BSl 22 (1961), 196-240, 219 (repr. in: Studies on the Demography of the Byzantine Empire, London 1972, n. V)
S. RUNCIMAN, The Emperor Romanus Lecapenus and His Reign: A Study of Tenth-Century Byzantium, Cambridge 1929, 63
N. G. GARSOÏAN, The problem of Armenian Integration into the Byzantine Empire, in: Studies on the internal diaspora of the Byzantine Empire, ed. H. AHRWEILER – A. E. LAIOU, Washington 1998, 53-124
N. LEIDHOLM, Elite Byzantine Kinship, ca. 950-1204. Blood, Reputation and the Genos, Leeds 2019
É. PATLAGEAN, Un Moyen Âge grec. Byzance IXe-XVe siècle, Paris 2007
Symeon Magister et Logotheta, Chronicon, Symeonis Magistri et Logothetae Chronicon [CFHB, 44/1], ed. St. WAHLGREN, Berlin – New York 2006
Georgius Monachus Continuatus, Knigy vremen'nyja i öbraznyja Geórgija mniha. Khronika Georgiya Amartola v drewnem slavyanorusskom perevode Tekst, issledovaniye i slovar, ed. V. M. ISTRIN, St. Petersburg 1922, 191-9.
H. GRÉGOIRE, Le Lieu de naissance de Romain Lécapène et de Digenis Acritas, Byz. 8 (1933), 572-574
N. SVORONOS, Les novelles des empereurs Macédoniens concernant la terre et les stratiotes, Athens 1994
Ν. OIKONOMIDÈS, Les listes de préséance byzantines des IXe et Xe siècles. Introduction, texte et commentaire [CNRS], Paris 1972
F. HILD – M. RESTLE, TIB 2, Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos) [Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften], Vienna 1981
V. VLYSSIDOU et al., Η Μικρά Ασία των θεμάτων. Έρευνες πάνω στην γεωγραφική φυσιογνωμία και προσωπογραφία των βυζαντινών θεμάτων της Μικράς Ασίας (7ος – 11ος αι.) [ΙΒΕ/ΕΙΕ, Ερευνητική βιβλιοθήκη, 5], Athens 1998
M. W. HERLONG, Kinship and Social Mobility in Byzantium, 717-959, Washington 1986 (Unpublished PhD thesis)
St. EFTHYMIADIS, Le monastère de la Source à Constantinople et ses deux recueils de miracles. Entre hagiographie et patriographie, REB 64-65 (2006-2007), 283-309
A. KAZHDAN, A History of Byzantine Literature (850-1000) [Research Series, 4], ed. Ch. ANGELIDI, Athens 2006
St. WAHLGREN, The Chronicle of the Logothete. Translated with introduction, commentary and indices [Translated Texts for Byzantinists, 7], Liverpool 2019
Iosephi Genesii regum libri quattuor [CFHB, 14] ed. A. LESMÜLLER-WERNER – I. THURN, Berlin – New York 1978
Chronographiae quae Theophanis Continuati nomine fertur Liber quo Vita Basilii Imperatoris amplectitur [CFHB, 42], ed. I. ŠEVCENKO, Berlin 2011
J.-Cl. CHEYNET, Les Phocas, Appendice, in: G. DAGRON – H. MIHAESCU, Le traité sur la guérilla de l’empereur Nicéphore Phocas, Paris 1986, 319-361 [repr. in: La société byzantine. L’apport des sceaux [Bilans de recherche, 3], Paris 2008, n. 17]
A. C. BANDY, The Greek Christian Inscriptions of Crete [Χριστιανικαί Ἐπιγραφαί τῆς Ἑλλάδος, 10], Athens 1970
A. RHOBY, Byzantinische Epigramme auf Stein nebst Addenda zu den Bänden 1 und 2 (Byzantinische Epigramme in inschriftlicher Überlieferung, hrsgg. von Wolfram Hörandner, Andreas Rhoby und Anneliese Paul, Band 3, Teil 1 und 2) [Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, 35], Vienna 2014
L. ANDRIOLLO, Constantinople et les provinces d’Asie Mineure, IXe-XIe siècle. Administration impériale, sociétés locales et rôle de l’aristocratie [CNRS, Monographies 52], Louvain – Paris – Bristol 2016
Liutprandus Cremonensis, Antapodosis, Liutprandus, Antapodosis [MGH, 3], ed. G. H. PERTZ, Stuttgart 1963,
P. SQUATRINI (transl.), The Complete Works of Liudprand of Cremona [Medieval Texts in Translation], Washington D.C. 2007
A. KAZHDAN, The Formation of Byzantine Family Names in the Ninth and Tenth Centuries, Bsl 58 (1997), 90-109
De sacris aedibus deque miraculis Deipare ad Fontem, in: AASS Novembris III, 1910, 878-889
É. PATLAGEAN, Les débuts d’une aristocratie byzantine et le témoignage de l’historiographie: système des noms et liens de parenté aux IXe-Xe siècles, in: The Byzantine Aristocracy, IX to XIII Centuries, ed. M. ANGOLD, Oxford 1984, 23-43
St. WAHLGREN, Symeon the Logothete and Theophanes Continuatus, JÖB 69 (2019), 323-333
A. MARKOPOULOS, Le témoignage du Vaticanus gr. 163 pour la période entre 945-963, Σύμμεικτα 3 (1979), 83-119
Michael Psellos, Short History, Michaelis Pselli Historia Syntomos [CFHB, 30], ed. and transl. W. J. AERTS, Berlin 1990.
J.-Cl. CHEYNET, Le monastère impérial de Lekapè, in: ὁλοκότινον. Studies in Byzantine Numismatic and Sigillography in Memory of Petros Protonotarios, Athens 2013, 173-178
K. SNIPES, A Newly Discovered History of the Roman Emperors by Michael Psellos, JÖB 32/3 (1982), 52-61
J.-Cl. CHEYNET, L’aristocratie byzantine (VIIIe - XIIIe siècle), Journal des Savants, no. 2 (2000), 281-322, 287 (= repr. and English transl. in: The Byzantine Aristocracy and its Military Function, Aldershot 2006, n. I)
Theophanes Continuatus, Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus [CSHB], ed. I. BEKKER, Bonn 1838
S. MÉTIVIER, Michel Maléinos, un saint des Phocas?, TM 21/1 (2017) (=Mélanges offerts à Jean-Claude Cheynet), 451-458
V. N. VLYSSIDOU, Αριστοκρατικές οικογένειες και εξουσία (9ος-10ος αι.): έρευνες πάνω στα διαδοχικά στάδια αντιμετώπισης της αρμενο-παφλαγονικής και της καππαδοκικής αριστοκρατίας, Thessaloniki 2001
J.-Cl. CHEYNET, Les Maleïnoi, in: J.-Cl. CHEYNET, La société byzantine, 511-524
J.-Cl. CHEYNET, Pouvoir et contestations à Byzance (963-1210) [Byzantina Sorbonensia, 9], Paris 1990
F. WINKELMANN, Quellenstudien zur herrschenden Klasse von Byzanz im 8. und 9. Jahrhundert, Berlin 1987
L. PETIT, Vie et office de saint Michel Maléinos, suivis d’un traité ascétique de Basile Maléinos, ROC 7 (1902), 543-603, 587.
J.-Cl. CHEYNET, La patricienne à ceinture: une femme de qualité, in: Au cloître et dans le monde: femmes, hommes et sociétés (IXe – XVe siècle). Mélanges en l’honneur de Paulette L’Hermite-Leclercq, ed. P. HENRIET and A.-M. LEGRAS, Paris 2000, 179-187 (repr. in: La société byzantine, 163-173, 165-166)
K. NIKOLAOU, Η γυναίκα στη μέση βυζαντινή εποχή. Κοινωνικά πρότυπα και καθημερινός βίος στα αγιολογικά κείμενα [ΙΒΕ/ΕΙΕ, Μονογραφίες 6], Athens 2016,
A. E. LAIOU, The General and the Saint: Michael Maleinos and Nikephoros Phokas, in: ΕΥΨΥΧΙΑ. Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler [Byzantina Sorbonensia, 16], ed. M. BALARD et al., Paris 1998, 399-412
Th. PRATSCH, Der hagiographische Topos. Griechische Heiligenviten in mittelbyzantinischer Zeit [Millenium Studien 6], Berlin – New York 2005
P. LEMERLE, L’histoire des Pauliciens d’Asie Mineure d’après les sources grecques, TM 5 (1973), 1-144
O. KRESTEN – A. MÜLLER, Legitimationsprinzip und kaiserlicher Urkundentitel in Byzanz in der ersten Hälfte des 10. Jahrhunderts [Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften], Vienna 1995
E. RAGIA, Social Group Profiles in Byzantium: Some Considerations on Byzantine Perceptions about Social Class Distinctions, ByzSym 26 (2016), 309-372
A. M. SMALL, Constantinopolitan connections: Liudprand of Cremona and Byzantium, in: From Constantinople to the frontier [The Medieval Mediterranean, 106], ed. N. S. M. MATHEOU et al., Leiden – Boston 2016, 84-97
G. PRINZING, Historiography, Epic and Textual Transmission of Imperial Values: Liudprand’s Antapodosis and Digenes Akrites, in: Reading in the Byzantine Empire and Beyond, ed. T. SHAWCROSS – I. TOTH, Cambridge 2018, 336-350
J. M. FEATHERSTONE, Basileios Nothos as Compiler: the De Cerimoniis and Theophanes Continuatus, in: Textual Transmission in Byzantium: between Textual Criticism and Quellenforschung, ed. J. SIGNES CODOÑER – I. PÉREZ MARTÍN, Turnhout 2014, 353-372.
St. EFTHYMIADIS, The Ashgate Research Companion to Byzantine Hagiography. Volume 1: Periods and Places, Farnham 2011
Vita Euphrosynae Iunioris (BHG 627), in: AASS Novembris III, 1910, 861-877, 873:
Sancti Athanasii Athonitae vita prima auctore Athanasio Monacho (BHG 187), in: Vitae duae antiquae Sancti Athanasii Athonitae [CCSG, 9], ed. J. NORET, Leuven 1982, 1-124
S. Macarii monasterii Pelecetes hegumeni acta graeca (BHG 1003), AnBoll 16 (1897), 140-163
I. ROCHOW, Die Vita der Euphrosyne der Jüngeren, das späteste Beispiel des Motivs der weiblichen Transvestitentums (Monachoparthenia) in der byzantinischen Hagiographie, in: Mir Aleksandra Kazhdana, K 80-letiju co dnia roždenija, ed. A. A. CHEKALOVA, St. Petersburg 2003, 259-271
J. O. ROSENQVIST, Die byzantinische Literatur. Vom 6. Jahrhundert bis zum Fall Konstantinopels 1453, Berlin – New York 2007
P. ODORICO, Les miroirs des princes à Byzance. Une lecture horizontale, in: «L’éducation au gouvernement et à la vie». La tradition des «Règles de vie» de l’Antiquité au Moyen-Âge, ed. P. ODORICO, Paris 2009, 223-246
K. BOURDARA, Le modèle du bon souverain à l'époque de Léon VI le Sage et la vie de Sainte Euphrosynè, in: ΕΥΨΥΧΙΑ. Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler, 109-117.
Oraison funèbre de Basile I par son fils Léon VI le Sage, ed. A. VOGT – I. HUSHERR, OCP 26 (1932), 5-79
An Anonymous Laudatory Poem in Honor of Basil I, ed. A. MARKOPOULOS, DOP 46 (1992), 225-232
P. MAGDALINO, Observations on the Nea Ekklesia of Basil I, JÖB 37 (1987), 51-64 (repr. in: Studies on the History and Topography of Byzantine Constantinople, Aldershot 2006, n. V).
I. ANAGNOSTAKIS, ‘From Tempe to Sparta’: Power and Contestation prior to the Latin Conquest of 1204’’, in: Byzantium, 1180–1204: ‘The Sad Quarter of a Century’ ? [ΙΒΕ/ΕΙΕ. Διεθνή Συμπόσια, 22], ed. A. SIMPSON, Athens 2015, 135–157
Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, Constantine Porphyrogenitus, De administrando imperio [CFHB, 1], ed. and transl. Gy. MORAVCSIK – R. J. H. JENKINS, Washington 1967
Pr. KOMATINA, Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio and the the Byzantine Historiography of the mid-10th Century, ZRVI 56 (2019), 39-68
I. ANAGNOSTAKIS, Οὐκ εἴσιν ἐμὰ τὰ γράμματα. Ιστορία και ιστορίες στον Πορφυρογέννητο, Σύμμεικτα 13 (1999), 97-140;
P. MAGDALINO, Knowledge in Authority and Authorised History: the Imperial Intellectual Programme of Leo VI and Constantine VII, in: Authority in Byzantium [Centre for Hellenic Studies, Publications 14], ed. P. ARMSTRONG, London – New York 2013, 187-209.
Pr. PRASAD, Splendour, Vigour and Legitimacy. The prefaces of the Book of Cerimonies (De Cerimoniis) and Byzantine imperial theory, in: The Emperor in the Byzantine World: Papers from the Forty-Seventh Spring Symposium of Byzantine Studies, ed. Sh. TOUGHER, London – New York 2019, 235-247.
T. K. LOUNGHIS, Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου, De administrando imperio (Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν). Μία μέθοδος ανάγνωσης, Athens 20182, 45-49.
I. CHRESTOU, Αυτοκρατορική εξουσία και πολιτική πρακτική. Ο ρόλος του παραδυναστεύοντος στη βυζαντινή διοίκηση (τέλη 8ου - αρχές 11ου αιώνα), Athens 2008,