Η ρητορική υπέρ της θρησκευτικής ανεκτικότητας: ο Λόγος 30 «πρὸς Θεοδόσιον τὸν βασιλέα ὑπὲρ τῶν ἱερῶν» του Λιβανίου.

pdf
Δημοσιευμένα: Jun 12, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/byzsym.31657
Λέξεις-κλειδιά:
Ύστερη ρωμαϊκή αυτοκρατορία Αντιόχεια Λιβάνιος αντιπαγανιστική νομοθεσία απολογητική ρητορική της ανοχής Θεοδόσιος Α΄
Σωτήριος Σ. ΠΟΛΥΖΟΣ
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη

The present article discusses how the Antiochean orator Libanius endeavors to create through his rhetoric a more tolerant stance towards the already persecuted paganism and its cults in the later 4th century during the reign of emperor Theodosius I. By tracing and interpreting the rhetorical techniques which the orator uses in the Oration 30 (Pro Templis) so as to achieve his goal, the article also presents the religious unrest that broke out in the broader area of Coele Syria due to the gradual criminalization of the pagan cults and the plundering of pagan shrines and temples by highranking Christian officers and fervent monks. Libanius tends to become not only a pagan apologist, but he also seems to assume a role of defender of the social stability and order, by calling for religious neutrality (and subsequently tolerance) in the public sphere, which was dominated by the Nicene Christianity.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στα  ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου) με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς(άδεια Creative Commons 4.0). To Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαραγάγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του ΕΙΕ, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
C. Shepardson, Rewriting Julian’s Legacy: John Chrysostom’s On Babylas and Libanius’ Oration 24, Journal of Late Antiquity 2.1 (2009), 99-115.
J. F. Matthews, A Pious Supporter of Theodosius I: Maternus Cynegius and His Family, Journal of Theological Studies 18.2 (1967), 438-446.
H. U. Wiemer, Für die Tempel? Die Gewalt gegen heidnische Heiligtümer aus der Sicht städtischer Eliten des spätrömischen Ostens, στο: Spätantiker Staat und religiöser Konflikt: Imperiale und lokale Verwaltung und die Gewalt gegen Heiligtümer, εκδ. J. Hahn [Millennium-Studien zu Kultur und Geschichte des ersten Jahrtausends n. Chr./ Millennium Studies in the culture and history of the first millennium C.E., Bd. 34], Berlin – New York 2011, 159-185.
P. Chuvin, Οι τελευταίοι εθνικοί: ένα χρονικό της ήττας του παγανισμού, μετ. O. Xειμωνίδου, Θεσσαλονίκη 2004.
H. Chadwick, The Church in Ancient Society: From Galilee to Gregory the Great [Oxford History of the Christian Church], Oxford – New York 2001.
J. Hahn, Gewalt und religiöser Konflikt: Studien zu den Auseinandersetzungen zwischen Christen, Heiden und Juden im Osten des Römischen Reiches (von Konstantin bis Theodosius II) [Beiträge zur Alten Geschichte, Beihefte, Neue Folge Bd. 8], Berlin 2004.
S. Stöcklin-Saldewey, Kaiser Julians Gottesverehrung im Kontext der Spätantike [Studien und Texte zu Antike und Christentum/ Studies and Texts in Antiquity and Christianity, Bd. 86], Tübingen 2014.
H. G. Nesselrath, Einführung in die Schrift, στο: Für Religionsfreiheit, Recht und Toleranz: Libanios’ Rede für den Erhalt der heidnischen Tempel, εκδ. H. G. Nesselrath, et al. [SAPERE, Bd. 18], Tübingen 2011, 3-40.
I. Sandwell, Religious Identity in Late Antiquity: Greeks, Jews and Christians in Antioch, Cambridge 2007.
R. Förster, Libanii Opera, 12 vols. Leipzig: Teubner 1903–27.
A. F. Norman, Libanius Selected Orations, v. 2. (The Loeb Classical Library), London 1977.
H. G. Nesselrath, Text, Übersetzung und Anmerkungen, στο: Für Religionsfreiheit, Recht und Toleranz: Libanios’ Rede für den Erhalt der heidnischen Tempel, εκδ. H. G. Nesselrath, et al. [SAPERE, Bd. 18], Tübingen 2011, 41-91.
G. A. Kennedy, Ιστορία της κλασικής ρητορικής αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής, μετ. Ν. Νικολούδης, 11η έκδ., Αθήνα 2014 (2000).
E. Watts, Libanius’ Pro Templis and the Art of seeing Syria through Rhetoric, στο: Le vie del sapere in ambito siro-mesopotamico dal III al IX secolo: Atti del convegno internazionale tenuto a Roma nei giorni 12-13 maggio 2011, εκδ. C. Noce – M. S. J. Pampaloni – C. Tavolieri [OCA, 293], Roma 2013, 105-114.
L. Van Nuffelen, Not the Last Pagan: Libanius between Elite Rhetoric and Religion, στο: Libanius: A Critical Introduction, εκδ. L. Van Hoof, Cambridge 2014, 293-314.
P. Petit, Sur la date du «Pro Templis» de Libanius, Byz. 21.2 (1951), 285-310.
The Prosopography of the Later Roman Empire (PLRE), Vol. I: A.D. 260-395, εκδ. A. H. M. Jones – J. R. Martindale – J. Morris, Cambridge and New York 1971.
S. C. R. Swain, Sophists and Emperors: The Case of Libanius, στο: Approaching Late Antiquity: The Transformation from Early to Late Empire. 355-400, εκδ. S. C. R. Swain – M. J. Edwards, Oxford – New York 2007, 355-400.
I. Sandwell, Libanius’ Social Networks: Understanding the Social Structure of the Later Roman Empire, Mediterranean Historical Review 22.1 (2007), 133-147.
I. Sandwell, Pagan Conceptions of Monotheism in the Fourth Century: The Example of Libanius and Themistius. στο: Monotheism between Pagans and Christians in Late Antiquity, εκδ. S. Mitchell – P. Van Nuffelen [Interdisciplinary Studies in Ancient Culture and Religion, 12], Leuven – Walpole, MA 2010, 101-126.
G. A. Kennedy, Greek Rhetoric under Christian Emperors, Princeton 1983.
J. R. Stenger, Hellenische Identität in der Spätantike: Pagane Autoren und ihr Unbehagen an der einigen Zeit [Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte, Bd. 97], Berlin – New York 2009.
H. Rabe, Hermogenis Opera (Rhetores Græci v.6), Leipzig 1913 [ανατ. Stuttgart 1985].
A. F. Norman, Libanius: The Teacher in an Age of Violence, στο: Libanios, εκδ. G. Fatouros – T. Krischer [Wege der Forschung, Bd. 621], Darmstadt 1983, 150-169.
B. Schouler, La Tradition Héllenique chez Libanios, Tome 1 [Collection d’Études Anciennes], Paris 1984.
Reallexikon für Antike und Christentum (RAC), Sachwörterbuch zur Auseinandersetzung des Christentums mit der antiken Welt, Band XXIII: Lexikon II – Manes, εκδ. G. Schöllgen – H. Brakmann – S. de Blaauw – T. Fuhrer – K. Hoheisel – W. Löhr – W. Speyer – K. Thraede, Stuttgart 2010.
A. J. Festugière, Antioche païenne et chrétienne: Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie [Bibliothèque des écoles françaises d’Athènes et de Rome 194], Paris 1959.
V. Limberis, Religion as the Cipher of Identity: The Cases of Emperor Julian, Libanius and Gregory Nazianzus, Harvard Theological Review 93.4 (2000), 373-400.
O. Behrends, Libanios' Rede Pro Templis in rechthistorischer Sicht, στο: Für Religionsfreiheit, Recht und Toleranz: Libanios’ Rede für den Erhalt der heidnischen Tempel, εκδ. H. G. Nesselrath, et al. [SAPERE, Bd. 18], Tübingen 2011, 95-126.
H. U. Wiemer, Emperors and Empire in Libanius, στο: Libanius: A Critical Introduction, εκδ. L. Van Hoof, Cambridge 2014, 187-219.
C. Frateantonio, Religiöse Autonomie der Stadt im Imperium Romanun: Öffentliche Religionen im Kontext römischer Rechts- und Verwaltungspraxis [Studien und Texte zu Antike und Christentum/ Studies and Texts in Antiquity and Christianity, Bd. 19], Tübingen 2003.
G. Rinaldi, Pagani e cristiani: La storia di un conflitto (secoli I-IV), Roma 2016.
J. R. Stenger, Libanius and the ‘Game’ of Hellenism, στο: Libanius: A Critical Introduction, εκδ. L. Van Hoof, Cambridge 2014, 268-292.
T. Sizgorich, “Not Easily Were Stones Joined by the Strongest Bonds Pulled Asunder”: Religious Violence and Imperial Order in the Later Roman World, Journal of Early Christian Studies 15.1 (2007), 75-101.
D. S. Kalleres, City of Demons: Violence, Ritual, and Christian Power in Late Antiquity, Oakland, California 2015.
R. Cribiore, Libanius the Sophist: Rhetoric, Reality, and Religion in the Fourth Century, New York – London 2013.
F. R. Trombley, Hellenic Religion and Christianisation c. 370-529, v. 2, Leiden – Boston 1993.
Α. Καμάρα, Λιβανίου Πρὸς Θεοδόσιον τὸν βασιλέα ὑπὲρ τῶν ἱερῶν (εισαγωγή – μετάφραση), Αθήνα 1998.
M. Zetterholm, The formation of Christianity in Antioch: A social-scientific approach to the separation between Judaism and Christianity, London – New York 2003.
K. Bowes, Private Worship, Public Values, and Religious Change in Late Antiquity, Cambridge 2008.
T. Mommsen, Theodosiani Libri XVI cum Constitutionibus Sirmondianis, vol. I.2, Berlin 1905 [3η ανατ. 1962].
M. A. Schatkin, Jean Chrysostome. Discours sur Babylas: Introduction, texte critique, traduction et notes [SC, 362], Paris 1990.
H. G. Nesselrath, Libanios und die Mönche, στο: Von Homer bis Landino: Beiträge zur Antike und Spätantike sowie zu deren Rezeptions- und Wirkungsgeschichte. Festgabe für Antonie Wlosok zum 80. Geburtstag, εκδ. B. R. Suchla, Berlin 2011, 243-267.
J. Wintjes, Das Leben des Libanius [Historische Studien der Universität Würzburg, Bd. 2], Rahden/Westf. 2005.
H. G. Nesselrath, Libanios: Zeuge einer schwindenden Welt [Standorte in Antike und Christentum 4], Stuttgart 2012.
G. Rinaldi, Antiochia nel secolo quarto: Interazioni tra pagani e cristiani e note prosopografiche, Studi e Materiali di Storia delle Religioni 81.1 (2015), 21-69.
M. Wallraff, Rabiate Diener Gottes? Das spätantike Mönchtum und seine Rolle bei der Zurückdrängung paganer Kulte, στο: Für Religionsfreiheit, Recht und Toleranz: Libanios’ Rede für den Erhalt der heidnischen Tempel, εκδ. H. G. Nesselrath, et al. [SAPERE, Bd. 18], Tübingen 2011, 159-177.
A. Busine, The Conquest of the Past: Pagan and Christian Attitudes towards Civic History, στο: Religion and Competition in the Ancient World, εκδ. D. Engels – P. Van Nuffelen [Collection Latomus 343], Brussels 2014, 220-236.