The Iatriki Biblos (Book of Medicine) by Nikolaos Ieropais. Α 17th-century manuscript examined from a medical viewpoint

Περίληψη

Η Ιατρική Βίβλος περιλαμβάνεται στον κώδικα αριθμ. 46, ο οποίος απόκειται στη βιβλιοθήκη της Μονής Ολυμπιωτίσσης της Ελασσόνας. Αποτελεί ένα ιατρικό εγχειρίδιο, το οποίο περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό νοσημάτων, υπό την έννοια ποικίλων παθήσεων, περιγράφοντας την αιτιολογία, τα σημεία και τα συμπτώματα τους. Ακολουθεί η διάγνωση, βάσει της οποίας καταγράφονται οι σχετικές θεραπευτικές προτάσεις. Η εν λόγω εργασία συνιστά ένα συμπίλημα ιατρικών κειμένων από  Έλληνες, Άραβες ή Δυτικούς ιατρικούς συγγραφείς.
Εξετάσαμε τη Βίβλο από ιατρική σκοπιά αναζητώντας ενδείξεις οι οποίες να ενισχύουν ή όχι τα εξής:
α. την επιστημονικότητα του κειμένου και την συσχέτισή του με κάποια θεωρητική βάση ως προς τα περιγραφόμενα σημεία και συμπτώματα των νόσων. Παρ’ όλον ότι η ταξινόμηση των νόσων στηρίζεται σήμερα σε διαφορετικά κριτήρια, εντούτοις ήταν δυνατή η ταυτοποίηση ορισμένων απ’ αυτές από τα περιγραφόμενα σημεία και συμπτώματα. Δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την ελληνική ορολογία, διότι πολλοί όροι χρησιμοποιούνται έως σήμερα με το ίδιο ή διαφορετικό σημαινόμενο.
β. την επιρροή των αρχαίων ιατρικών αυθεντιών και τις επικρατούσες ιατρικές γνώσεις στην εποχή του Ιερόπαιδος.
γ. τη χρησιμότητα ή μη των ιαμάτων που απαριθμούνται. Μελετήσαμε τις δραστικές ουσίες των προτεινόμενων φυτών, ζωικών ιστών και μετάλλων, με σκοπό να αποκαλύψουμε εάν είχαν την όποια θετική ή αρνητική επίδραση στα περιγραφόμενα συμπτώματα. Στη συζήτηση περιγράφουμε τον προβληματικό χαρακτήρα κάθε ανάλογης έρευνας, λόγω του ότι παραλείπονται πολλές ουσιαστικές λεπτομέρειες που επηρεάζουν τη δράση τους.
Συμπερασματικά, ο Νικόλαος Ιερόπαις, ένας Έλληνας ιατρός του 17ου αιώνα, είναι προσκολλημένος στις αρχές της φυσικής φιλοσοφίας, οι οποίες καθόριζαν την ιατρική της εποχής του. Οι παραπομπές του στους Δυτικούς αναγεννησιακούς ιατρούς του 16ου αιώνα δεν προσφέρουν καμία νεωτερικότητα. Επίσης, οι προτεινόμενες θερα-
πείες εμφανίζουν γενικά ελαφρά αποτελεσματικότητα, ενώ σπανιότερα έχουν στοχευμένο αποτέλεσμα.