Μετατοπίσεις των ακτογραμμών στο Σαρωνικό κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια και η Κυχρεία Παλαιολίμνη

PDF (English)
Δημοσιευμένα: Ιαν 1, 2001
DOI: https://doi.org/10.12681/bgsg.17043
Λέξεις-κλειδιά:
παλαιοακτές Σαρωνικός Κυχρεία Τεταρτογενές Ελλάδα
Η. ΜΑΡΙΟΛΑΚΟΣ
Γεωλογικό Τμήμα Παν/μιου Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη
Δ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ
Γεωλογικό Τμήμα Παν/μιου Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη
Περίληψη

Ο ευρύτερος χώρος της Αττικής και γενικά του Σαρωνικού Κόλπου συγκεντρώνει ένα μεγάλο τμήμα της ιστορίας και της μυθολογίας του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι είναι μια από τις ιερότερες περιοχές, του αρχαιοελληνικού χώρου και ίσως να μην υπάρχει άλλη περιοχή σ' ολόκληρο τον πλανήτη όπου να έχουν δραστηριοποιηθεί τόσοι πολλοί Θεοί και Θεές, τόσοι πολλοί ήρωες, όπως συμβαίνει με τον Σαρωνικό και τις γύρω περιοχές και ιδιαίτερα με την Αττική. Το γεγονός αυτό συνδέεται με τις παλαιοκλιματικές και γεωπεριβαλλοντικές μεταβολές που έχουν συμβεί σ' ολόκληρο τον Αιγαιακό και Περιαιγαιακό χώρο και ιδιαίτερα στον Σαρωνικό. Όπως είναι γνωστό κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια, ήτοι μετά το τέλος της τελευταίας παγετώδους περιόδου, οι κλιματικές αλλαγές που σημειώθηκαν και που συνδέονται με αύξηση της θερμοκρασίας και επακόλουθο την τήξη των παγετώνων είχαν σαν αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας της τάξης των 125 μέτρων τουλάχιστον. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είχε σαν αποτέλεσμα σημαντικές αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και κυρίως στη διαμόρφωση των ακτογραμμών και των παράκτιων περιοχών. Η άνοδος της στάθμης είχε επίσης σαν αποτέλεσμα την κατάκλυση κλειστών υδρολογικών λεκανών με αλλαγή της φυσικογεωγραφικής τους λειτουργίας με την μετατροπή τους αρχικά σε λίμνες και στη συνέχεια σε πυθμένα όρμων ή κόλπων. Ο προϊστορικός άνθρωπος που έγινε μάρτυρας των συγκλονιστικών αυτών αλλαγών στο περιβάλλον του, τις απόδωσε σε διάφορους Θεούς άλλοτε καταστρεπτικούς και άλλοτε σε Θεούς προστάτες. Όλα αυτά παρακολουθούνται στους διάφορους μύθους της ελληνικής μυθολογίας. Σκοπός λοιπόν αυτής της εργασίας είναι ο συσχετισμός ορισμένων από αυτούς τους μύθους με τις φυσικογεωγραφικές και γεωλογικές μεταβολές που συνέβησαν γενικά κατά την προϊστορική εποχή με σκοπό την απόπειρα ερμηνείας τους. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να προσεγγίσουμε τη μυθολογική σχέση της Νύμφης Σαλαμίνας, κόρης του Ασωπού και της Μετώπης, με τον Θεό Ποσειδώνα σε συσχετισμό με τις φυσικογεωγραφικές αλλαγές του ευρύτερου χώρου μεταξύ της νήσου Σαλαμίνας και της Ελευσίνας κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια. Του χώρου δηλαδή που καταλαμβάνεται σήμερα από τον κόλπο της Ελευσίνας. Στην περιοχή αυτή το 18.000 ΒΡ (πριν από σήμερα) υπήρχε μια κλειστή υδρολογικά λεκάνη, ήτοι μια λεκάνη που δεν είχε επιφανειακή απορροή και που δεν επικοινωνούσε με την τότε θάλασσα που βρισκόταν περί τα 30 Km μακριά. Τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει μέχρι σήμερα δεν μας επιτρέπουν να πούμε ότι ήταν λίμνη την εποχή αυτή, κάτι που είναι το πιθανότερο, οπωσδήποτε όμως πρέπει να είχε μετατραπεί σε λίμνη μεταξύ του 10.000 ΒΡ και του 5.000 ΒΡ. Την παλαιολίμνη αυτή την ονομάσαμε «Κυχρεία Λίμνη» προς τιμήν του Κυχρέα γιο του Ποσειδώνα και της Νύμφης Σαλαμίνας. Σημειωτέον ότι η Σαλαμίς και η αδερφή της Αίγινα ήσαν δύο από τις κόρες του Ασωπού ποταμού, ενός ποταμού που βρίσκεται στην Αίγινα και που σήμερα έχει αλλάξει δυστυχώς όνομα και είναι γνωστός ως Ρέμα της Σκοτεινής.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Νεοτεκτονική και Γεωμορφολογία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.

Οι συγγραφείς θα πρέπει να είναι σύμφωνοι με τα παρακάτω: Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 Non Commercial και σύμφωνα με την οποία μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς. Οι συγγραφείς μπορούν να: Μοιραστούν — αντιγράψουν και αναδιανέμουν το υλικό με κάθε μέσο και τρόπο, Προσαρμόσουν — αναμείξουν, τροποποιήσουν και δημιουργήσουν πάνω στο υλικό.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
ALLEN, Η. 1990. A postglacial record from the Kopais basin, Greece.- In: Man's Role in the Shaping of the Eastern Mediterranean Landscape, Ed. 5, Bottema, G. Entjes-Nieborg and W. Van Zeist. Balkema, Rotterdam.
BERGER, Α., 1988. Milankovitch theory and climate.- Review of Geophysics, 26(4), pp. 624-657.
CHAPPEL, J. & SHACKLETON, N., 1986. Oxygen isotopes and sea level. - Nature, 324, pp. 137-140.
DUFF, D., 1993. Holme's Principles of Physical Geology. - Chapman & Hall, p.791.
EMILIANI, C, 1971. The last interglacial: Paleotemperatures and Chronology.- Science, 171, pp. 571-3.
GRIMAL. P., 1991. Λεξικό της ελληνικής και της ρωμαϊκής μυθολογίας.- Επιμ. Ελλην. Έκδοσης Βασ. Ατσαλος, Univ. Studio Press, 1193 σ.
ΚΑΚΡΙΔΗΣ, Ι., 1986. Ελληνική Μυθολογία. - Εκδοτική Αθηνών
JINSUN JI, NICOLE PETIT-MAIRE & ZHONGWEI YAN., 1993. The last 1000 Years climatic change in arid Asia and Africa.- Global and Planetary Change, 7, pp. 203-210.
KRAFT, J.C. et al., 1977. Palaeogeographic reconstructions of coastal Aegean archaeological sites.- Science, 195: 941-7.
KRAFT, J. C, BELKNAP, D.F. & DEMAREST, J.M., 1985. Geological studies of coastal change applied to archaeological settings. In: Archaeological Geology, Ed. G. RAPP and J.A.GIFFORD, Yale University Press.
ΛΥΚΟΥΣΗΣ, B. & ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ X., 1992. Ιζηματολογική και παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Σαρωνικού Κόλπου στο τέλος του Τεταρτογενούς. -Δελτ. Ελλ. Γεωλ. Εταιρείας, T. XXVIII/i, σ. 501-510, Αθήνα (1993).
MARIOLAKOS, Ι., 1998. The geomythological geotope of Lerni Springs (Argolis, Greece).- Geologica Balcanica, 28. 3-4, 101-108.
ΜΑΡΙΟΛΑΚΟΣ, Η., 1998. Συμβολή των γεωτόπων στην ιστορία και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.- Πρακτικά του Συνεδρίου της Σύρου (υπό εκτύπωση).
ΜΑΡΙΟΛΑΚΟΣ, Η., 1998. Οι φυσικογεωλογικές ρίζες του Αρχαιοελληνικού πολιτισμού και η ανάδειξη τους με την οργάνωση γεωμυθολογικών πάρκων και γεωπολιτιστικών μονοπατιών.- Πρακτικά του Συνεδρίου της Λέσβου (υπό εκτύπωση).
ΜΑΡΙΟΛΑΚΟΣ, Η., 1998. Μετατοπίσεις των ακτογραμμών του Σαρωνικού κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια.- Πρακτικά του Συνεδρίου του Πόρου (υπό εκτύπωση).
MARIOLAKOS, Ι. & STIROS, S., 1987. Quaternary deformation of the Isthmus and Gulf of Corinthos (Greece).- Geology, 15, 225-228
MILANKOVITCH, M., 1941. Kanon der Erdbestrahlung und seine Anwendung auf dem Eiszeitenproblem.- Royal Serbian Sciences, Spec. Pubi. 132, Section of Mathematical and Natural Sciences, V 33, Belgrade, 633 p.
MORNER, Ν.- Α., 1971. Eustatic changes during the last 20.000 years and a method of seperating the isostatic and eustatic factors in an uplifted area.- Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 19, pp. 63-65.
MORNER, Ν.- Α., 1976. Eustasy and geoid.- Journal of Geology, 88 pp. 123-151.
PAEPE, R. & MARIOLAKOS, I., 1984. Paleoclimatic reconstruction in Belgium and in Greece based on Quaternary lithostratigraphic sequences.- Proc. E.C. Climatology Programe Symposium, Sophia Antipolis, France, 2-5 October 1984.
PAEPE, R., 1986. Landscape changes in Greece as a result of changing climate during the quaternary.- In: Desertification in Europe, Eds.: R. FAÌTECHI and N. MARGARIS. D. RIEDEL Pub. Co.
PAEPE, R. & OVERLOOP, v.E., 1989. River and soils cyclicities interfering with sea level changes.- In: Greenhouse Effect, Sea Level and Drought, Eds.: R. PAEPE, et al., NATO ASI Series, Series C, V. 325, pp. 253-280.
ΠΑΛΛΑΣ, Δ. 1987. Αρχαιολογικές επισημάνσεις στη Σαλαμίνα, Αρχ. Δελτίο, Τ. 42, Μέρος Α' Μελέτες, 169-230, Αθήνα 1994.
PAPANIKOLAOU, D., LYKOYSIS, V., CHROMS, G. & PAVLAKIS, P., 1988. A comparative study of neotectonic basins across the Hellenic arc: the Messiniakos, Argolikos, Saronikos and Southern Evoikos Gulfs.- Basin Research, l,pp. 167-176.
ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ. Ελλάδος περιήγησις - Αττικά.- Μετάφραση Νικ. Παπαχατζή. Εκδοτική Αθηνών, 1999.
PHILIPPSON, Α., 1892. Der Peloponneso Berlin.
POPE, Κ. & Van ANDEL, Tj. H., 1984. Late Quaternary alluviation's and soil formation in the southern Argolid: its history, causes and archaeological implications.- Journal of Archaeological Science, 11, pp. 281-306.
POUQUEVILLE, F.-C.-H.-L-, 1820. Voyage dans la Grece.- Peloponnes. Μετάφραση Ν. Μολφέτα, Αθήνα 1997.
RANKE-GRAVES, R. von, 1955. Griechische Mythologie. Quellen und Deutung, Rowolts Deutsche Enzyclopadie, Β 2.
RAPP, G. & GIFFORD, LA., 1982. Troy. The Archaeological Geology.- Supplementary Monograph 4, University of Cincinnati, Princeton University Press.
RICHTER, D. ANAGNOSTOU, C. & LYKOUSIS, V. 1992. Aragonite whitings of Pliocene and Pleistocene age in the area of Corinth.- Δ.Ε.Γ.Ε. XXVIII/1, 219-231.
ROBERTS, N., 1989. The Holocene: An Environmental History.- Basil Blackwell, Oxford.
SCHWARZ, L. M. & TZIAVOS, CH., 1975. Sedimentary provinces of the Saronic Gulf system.- Nature, 257, pp. 573-575.
VITA-FINZI, C, 1969. The Mediterranean Valleys.- Cambridge University Press.
ZANGGER, E., 1991. Prehistoric Coastal Environments in Greece: The vanished Landscapes of Dimini Bay and Lake Lerna.- /. Field Α., 18 (1991) pp. 1-15.
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)