Contribution à l’histoire de la colonie européenne de Thessalonique vers la fin du xviiie siècle

Περίληψη

Στήν παρούσα μελέτη ό σ. παρουσιάζει μια πλευρά άπό τήν ζωή των Εύ- ρωπαίων εμπόρων τής Θεσσαλονίκης κατά τα τέλη τοϋ 18ου αιώνα, σύμφωνα μέ ένα άγνωστο ώς τώρα χειρόγραφο, τό όποιο τοδ παρεχώρησε παλιός έκ- παιδευτικός τοϋ έλληνογαλλικοΰ γυμνασίου Saint Jean-Baptiste de la Salle. Τό χειρόγραφο αύτό, πού άπόκειται στα αρχεία τοϋ γυμνασίου, γράφηκε άπό τον Frère Rodriguez στις αρχές τοϋ 20οϋ αιώνα.
Σύμφωνα μέ τις πληροφορίες τοϋ χειρογράφου, οί Εύρωπαίοι έμποροι τής Θεσσαλονίκης, μέ τήν πρωτοβουλία τοϋ "Αγγλου Τζέκη Abbot έκτισαν τις θερινές κατοικίες τους στήν θέση Ρετζίκι, έξω άπό τήν Θεσσαλονίκη καί στον δρόμο πού οδηγεί προς τό Άσβεστοχώρι. Ό συγγραφέας τοϋ χειρογράφου μιλεΐ γιά τήν ζωή τους έκεί καί ειδικά για τήν έπαυλη καί τήν οικογένεια των Abbot, γιά τήν επίσκεψη τοϋ σουλτάνου Άβδούλ Μετζίτ σ’ αύτήν καί γιά διάφορα άλλα συμβάντα στήν περιοχή.
Τις πληροφορίες τοϋ χειρογράφου προσπαθεί ό σ. νά τις έλέγξη μέ βάση τις σύγχρονες μέ τα γεγονότα μαρτυρίες, κυρίως μέ τούς "Αγγλους περιηγητές Robert Walpole, Henry Holland, Clarke καί τοϋ Γάλλου προξένου Θεσσαλονίκης Esprit Cousinéry. Άπό τις μαρτυρίες αύτές βγαίνει τό συμπέρασμα πώς ό "Αγγλος έμπορος Έδουάρδος-Βαρθολομαΐος Abbot έγκαταστάθηκε στήν Θεσσαλονίκη στα 1771, άφοϋ είχε κάμει 13 χρόνια στό βόρειο τμήμα τής Μ.’Ασίας. Είχε παντρευθή Έλληνίδα μικρασιάτισσα καί φορούσε τά φορέματα τοϋ τόπου. Αύτός (καί όχι ό Τζέκης στα 1825, όπως έχει τό χειρόγραφο) είχε τήν πρωτοβουλία γιά τήν ίδρυση τοϋ θερέτρου στό Ρετζίκι. Ό Clarke δίνει επίσης ένδιαφέρουσες πληροφορίες γιά τά γυναικεία μέλη τής οικογένειας τοϋ Abbot καί γιά τις συνήθειές τους. Τέλος μαθαίνουμε πολλά άπό τόν Cousinéry γιά τήν ευρωπαϊκή παροικία καί γιά τό θέρετρό τους στό Ρετζίκι. Σύμφωνα μέ τις ειδήσεις του, όταν μετά τούς ναπολεόντειους πολέμους (1792-1814) ό Γάλλος πρόξενος ξαναγύρισε στήν θέση του, όλα είχαν άλλάξει. Ό συνοικισμός τοϋ Ρετζικιοϋ είχε παραμεληθή καί έρημωθή.
'Η άλήθεια ώς προς τόν ρόλο τοϋ Τζέκη Abbot είναι, φαίνεται, ότι μόνος ίσως αύτός άπό όλους τούς ξένους κράτησε τό εξοχικό του σπίτι καί τό διατήρησε κατά τόν 19ο αιώνα, ώστε νά ύποδεχθή εκεί καί τόν ίδιο τόν σουλτάνο Άβδούλ Μετζντ στά 1858, όταν έπισκέφθηκε τήν Θεσσαλονίκη καί παρουσιάσθηκε εκεί ώς μεταρρυθμιστής ηγεμόνας. Ήταν ή εποχή τοϋ Tanzimat μετά τήν λήξη τοϋ Κριμαϊκού πολέμου. Τότε ό σουλτάνος κατέλυσε στό σπίτι τοϋ Τζέκη στήν Θεσσαλονίκη, τό όποιο σώζεται ακόμη ώς σήμερα στήν οδό Φράγκων καί είναι τό γνωστό άλλοτε κτίριο τής οθωμανικής τρα- πέζης, πού στεγάζει σήμερα τά γραφεία τοϋ Ι.Κ.Α.

Ενδιαφέροντα επίσης είναι οσα αναφέρει τό χειρόγραφο γιά τήν αιχμαλωσία τοϋ Robert Abbot στά 1907 από μιά ομάδα 15 ληστών, κατοίκων τοϋ ’Ασβεστοχωρίου.