Έρευνα λογοτεχνικών κειμένων με στόχο την εξοικείωση των μαθητών/τριών δημοτικού σχολείου με την αναπηρία και τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες
Δημοσιευμένα:
Αυγ 2, 2023
Λέξεις-κλειδιά:
λογοτεχνικά κείμενα αναπηρία ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δημοτική εκπαίδευση
Περίληψη
Στην παρούσα εργασία εξετάστηκαν εβδομήντα ένα (71) βιβλία παιδικής και πρώιμης εφηβικής λογοτεχνίας και εννέα (9) αποσπάσματα από τα Ανθολόγια Λογοτεχνικών Κειμένων με αναφορά στην αναπηρία / ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, τα οποία απευθύνονται σε μαθητές/τριες δημοτικής εκπαίδευσης. Όλα τα παραπάνω κείμενα ταξινομήθηκαν σε κατηγορίες ανάλογα με το είδος της αναπηρίας / ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών που προβάλλουν και στη συνέχεια ακολούθησε σύντομη ανάλυση του περιεχομένου τους με θεματικές κατηγορίες: το κειμενικό είδος, τον σκοπό, τον τύπο του/της αφηγητή/τριας, τη σχέση του/της με τον χαρακτήρα με αναπηρία / ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, τη συμμετοχή του/της στην ιστορία, τις ιδιότητες του χαρακτήρα με αναπηρία / ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, την εξέλιξη της πλοκής και της γλώσσας.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Ενότητα
- Άρθρα
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Αλεξίου, Α. (2018) Λογοτεχνικές αναπαραστάσεις της αναπηρίας (τύφλωση – κώφωση) σε μυθοπλαστικά κείμενα για παιδιά και εφήβους, πτυχιακή εργασία, Τμήμα Νηπιαγωγών, Φλώρινα, Ελλάδα. Διαθέσιμο στο https://dspace.uowm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/1052/%CE%91%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%AF%CE%BF%CF%85%20%CE%91%CF%86%CF%81%CE%BF%CE%B4%CE%AF%CF%84%CE%B7.pdf?sequence=1&isAllowed=y
(Πρόσβαση 8 Αυγούστου 2019).
Αντωνίου, Α. & Ζήκα, Ε. (2017) Συναισθηματικό προφίλ μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες στη λογοτεχνία, Πρακτικά του 7ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Εκπαίδευσης «Εκπαίδευση χαρισματικών ατόμων στην Ελλάδα», Αθήνα, ΕΚΠΑ, σ. 9-15.
Βιβλία για τη διαφορετικότητα. Διαθέσιμο στο https://www.mellonkriti.gr/wp-content/uploads/%CE%92%CE%99%CE%92%CE%9B%CE%99%CE%91-%CE%93%CE%99%CE%91-%CE%A4%CE%97-%CE%94%CE%99%CE%91%CE%A6%CE%9F%CE%A1%CE%95%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91.pdf (Πρόσβαση 4 Αυγούστου 2019).
Blaska, J. (2004) Children’s Literature that Includes Characters with Disabilities or Illnesses. Disability Studies Quarterly, 24 (No 1). Διαθέσιμο στο: http://dsq-sds.org/article/view/854/1029 (Πρόσβαση 30 Ιουλίου 2019).
Blaska, J. & Lynch, E. (1998) Is Everyone Included? Using Children's Literature to Facilitate the Understanding of Disabilities, Young Children, 53 (2), 36-38.
Γιαννακοπούλου, Ι. (χ.χ.) Πώς εξηγείται η παρατηρούμενη αριθμητική υπεροχή των αγοριών έναντι των κοριτσιών στην εκδήλωση παρόμοιων δυσκολιών ή και άλλων διαταραχών στο χώρο της Ειδικής Εκπαίδευσης και ιδιαίτερα σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες; Διαθέσιμο στο https://www.academia.edu/42015812/%CE%91%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%85%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%BD_%CE%AD%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9_%CE%BA%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%84%CF%83%CE%B9%CF%8E%CE%BD_%CF%83%CF%87%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CE%BC%CE%B5_%CF%84%CE%B9%CF%82_%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B4%CF%85%CF%83%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82 (Πρόσβαση 15 Ιανουαρίου 2023).
Γιαννικοπούλου, Α. (2018) Η αναπηρία στο εικονογραφημένο βιβλίο, Κείμενα, 27, 1-15. Διαθέσιμο στο http://keimena.ece.uth.gr/main/index.php?option=com_content&view=article&id=435:t27-giannikopoulou&catid=71:-27&Itemid=107 (Πρόσβαση 6 Αυγούστου 2019).
Γιαννικοπούλου, Α. (2009) Άμεσα και έμμεσα ιδεολογικά μηνύματα στο διαπολιτισμικό εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο, Κείμενα, 9, 1-11. Διαθέσιμο στο http://keimena.ece.uth.gr/main/index.php?option=com_content&id=144:p7t9&catid=53:tefxos9&Itemid=88 (Πρόσβαση 6 Αυγούστου 2019).
Γκίβαλου, Α.Κ., Παπαδάτος, Γ., Πάτσιου, Β., Πολίτης, Δ. & Πυλαρινός, Θ. Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Γ΄& Δ΄ Δημοτικού, Στο σκολειό του κόσμου (Δ΄ έκδοση), Αθήνα, ΟΕΔΒ.
Γκίβαλου, Α.Κ., Παπαδάτος, Γ., Πάτσιου, Β., Πολίτης, Δ. & Πυλαρινός, Θ. Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Γ΄& Δ΄ Δημοτικού, Στο σκολειό του κόσμου. Βιβλίο Δασκάλου, Μεθοδολογικές οδηγίες, Αθήνα, ΟΕΔΒ.
Γκίβαλου, Α.Κ., Καλογήρου, Τζ., Παπαδάτος, Γ., Πρωτονάριου, Σ. & Πυλαρινός, Θ. Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε΄& ΣΤ΄ Δημοτικού, Με λογισμό και μ΄ όνειρο (Η΄ έκδοση), Αθήνα, ΟΕΔΒ.
Γκίβαλου, Α.Κ., Καλογήρου, Τζ., Παπαδάτος, Γ., Πρωτονάριου, Σ. & Πυλαρινός, Θ. Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε΄& ΣΤ΄ Δημοτικού, Με λογισμό και μ’ όνειρο. Βιβλίο Δασκάλου, Μεθοδολογικές οδηγίες, Αθήνα, ΟΕΔΒ.
Δημάση, Μ. (2010). Κειμενικά είδη και δια-πολιτισμική ανάγνωση των εγχειριδίων γλωσσικής διδασκαλίας του Γυμνασίου. Πρακτικά του Συνεδρίου «Ζητήματα Διδακτικής της Γλώσσας» (σελ. 27-54), Θεσσαλονίκη, Αφοί Κυριακίδη.
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2003) Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών της ελληνικής και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών της ελληνικής γλώσσας για το δημοτικό σχολείο.
Dyches, T, Prater, M & Cramer, S. (2001) Characterization of Mental Retardation and Autism in Children's Books. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 36 (3), 230-243.
Ίδρυμα Πολιτισμού (χ.χ.) biblionet. Διαθέσιμο στο http://www.biblionet.gr/ (Πρόσβαση 10 Σεπτεμβρίου 2019).
Ενδεικτικός Κατάλογος Εκπαιδευτικού Υλικού για την αναπηρία (2017-2018). Διαθέσιμο στο
Engel, R. (1980) Understanding the Handicapped Through Literature. Young Children, 33 (No. 3), 27-32.
Ζαλίδου, Γ. (2013) Αντιλήψεις μαθητών τυπικής ανάπτυξης του δημοτικού σχολείου για τις αναπηρίες, αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα. Διαθέσιμο στο https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/15811/3/ZalidouGeorgiaMsc2013.pdf (Πρόσβαση 24 Ιανουαρίου 2023).
Gervay, S. (2004) Butterflies: Youth Literature as a Powerful Tool in Understanding Disability. Disability Studies Quarterly, 24 (1). Διαθέσιμο στο http://dsq-sds.org/article/view/844/1019 (Πρόσβαση 30 Ιουλίου 2019).
Θωμαΐδου-Ηλιοδρομίτη, Λ. (2020) Από Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος εμφανίζουν περισσότερα από 1 στα 100 Ελληνόπουλα ηλικίας 10-11 ετών. Μονάδα Αναπτυξιακής Παιδιατρικής της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.
Διαθέσιμο στο https://www.uoa.gr/fileadmin/user_upload/PDF-files/anakoinwseis/genikes_anakoinwseis/2020/2409_deltio_typoy_ereyna_aytismou.pdf (Πρόσβαση 15 Ιανουαρίου 2023).
Ινστιτούτο για Δικαιώματα την Ισότητα & την Ετερότητα (χ.χ.) Παιδικά βιβλία με θέμα τη διαφορετικότητα, τα δικαιώματα του παιδιού και τον αντιρατσισμό. Διαθέσιμο στο http://www.i-red.eu/resources/projects-files/sxedio_drasis-paidika_vivlia-diaforetikotita-antiratsismos.pdf (Πρόσβαση 3 Αυγούστου 2019).
International Classification of Impairments, Activities and Participation (2002). Towards a Common Language for Functioning, Disability and Health. World
Ιωαννίδου, Α. (2018) Η αναπηρία σε βιβλία παιδικής λογοτεχνίας για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, Mare Ponticum. Διαθέσιμο στο http://mareponticum.bscc.duth.gr/index_htm_files/Iannidou_Vol_7.pdf (Πρόσβαση 5 Αυγούστου 2019).
Καλογεράκη, Σ. (2013) Εφαρμογές Μεικτών Μεθόδων Έρευνας: O Διερευνητικός Ακολουθιακός Σχεδιασμός στην Κατασκευή Εργαλείων Μέτρησης Κοινωνικών Ερευνών. Στο Πουρκός Μ., (επιμ.) Δυνατότητες και Όρια της Μείξης των Μεθοδολογιών στην Κοινωνική, Ψυχολογική και Εκπαιδευτική Έρευνα, Ίων, Αθήνα, 2013, κεφ. 8.
Κανατσούλη, Μ. (χ.χ.) Διαφορετικότητα και αναπηρία σε παιδικά λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά προσχολικής ηλικίας. Διαθέσιμο στο https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ECD230/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B1%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF/%CE%9A%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CF%83%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B7.doc (Πρόσβαση 6 Αυγούστου 2019).
Καρακίτσιος, Α. (2001) Λογοτεχνία και πραγματικότητα. Η περίπτωση της ειδικής αγωγής. Πρακτικά συνεδρίου «Πρώιμη παρέμβαση, Σύγχρονη τάσεις και προοπτικές» (σελ. 327-364), Θεσσαλονίκη, Προμηθεύς.
Καρακίτσιος, Α. (2014) Διαπολιτισμικές αναγνώσεις παιδικών βιβλίων πολιτισμικής διαφορετικότητας, Κείμενα, 19. Διαθέσιμο στο http://keimena.ece.uth.gr/main/t19/02-karakitsios.pdf (Πρόσβαση 16 Ιουλίου 2019).
Κάργα, Σ. (2008) Οι απεικονίσεις των ατόμων με αναπηρία στην παιδική λογοτεχνία, αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη. Διαθέσιμο στο http://ikee.lib.auth.gr/record/109090/files/gri-2008-1866.pdf (Πρόσβαση 8 Αυγούστου 2019).
Leininger, M., Dyches, T. T., Prater, M. A., & Heath, M. A. (2010) Newbery award winning books 1975–2009: How do they portray disabilities? Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 45 (4), 583-596.
Λιγνός, Δ. (2005) Γλώσσα και λογοτεχνία στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, Πρακτικά του Συνεδρίου «Γλώσσα & Λογοτεχνία στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση», Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου, σ. 8-15.
Λογαράς, Δ. (2013) Συνδικαλιστική εκπαίδευση στελεχών αναπηρικού κινήματος / 2. Εργασία – απασχόληση και αναπηρία. Αθήνα: Ε.Σ.Α.με.Α. Διαθέσιμο στο file:///C:/Users/strig/Downloads/2-Logaras-largeprint.pdf (Πρόσβαση 15 Σεπτεμβρίου 2019).
Μάλμου, Α. (1999) Το άτομο με ειδικές ανάγκες σε πεζά κείμενα της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους τη δεκαετία 1986-1996, αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Ρέθυμνο, Ελλάδα.
Magiati, I., Dockrell, J., & Logotheti, A. (2002) Young children's understanding of disabilities: The influence of development, context, and cognition, Journal of Applied Developmental Psychology, 23 (4), 409-430.
Μαργαρώνη, Μ. (2011) Λογοτεχνία, γλώσσα και αναπηρία στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Συμβολή στη θεωρία της κοινωνικής κατασκευής της αναπηρίας. Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου: «Έρευνα, Εκπαιδευτική Πολιτική & Πράξη στην Ειδική Αγωγή», Πανεπιστήμιο Αιγαίου, σ. 43-55.
Marks, D. (1999) The Social Construction of Disadility, Disability: Controversial debates and Rsychosocial Perspectives, London. New York: Routledge.
Μονογιού, Ε. (2013) Αναλυτική λίστα παραμυθιών με θέμα τη διαφορετικότητα. Διαθέσιμο στο https://www.ucy.ac.cy/psifides-gnosis/documents/psifides-gnosis/NeaEkdilwseisAnakoinwseis/ListaParamithiwnGiaDiaforetikotita.pdf (Πρόσβαση 3 Αυγούστου 2019).
Ν. 3699/2008 (ΦΕΚ Α΄ 199/2.10.2008) Ειδική αγωγή και εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Ντόβα, Δ. (2012) Η αναπαράσταση της αναπηρίας στα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία, αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής.
Ντούλια, Α. (2016). Καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση και την αποδοχή στο σχολείο μέσα από προγράμματα φιλαναγνωσίας. Πρακτικά του 10ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος: «Λογοτεχνία και Παιδεία», Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, σ. 729-740.
Παιδικά βιβλία που αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στην αναπηρία, Elniplex: Με το παιδί στο επίκεντρο. Διαθέσιμο στο https://www.elniplex.com/tag/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B1/
(Πρόσβαση 4 Αυγούστου 2019).
Παλίλη, Α. (2015). Επιδημιολογία της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στον ελληνικό πληθυσμό, Πρακτικά του 1ου Πανελλήνιου Διεπιστημονικού Συνεδρίου για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας "ΔΕΠΥ, από το παιδί στον ενήλικα". Αθήνα. Διαθέσιμο στο http://repository-asklepieio.ekt.gr/asklepius/bitstream/11642/94/1/depy.pdf
(Πρόσβαση 15 Ιανουαρίου 2023).
Prater, M. (2003) Learning Disabilities in Children's and Adolescent Literature: How Are Characters Portrayed? Learning Disability Quarterly, 26 (1), 47-62.
Price, C., Ostrosky, M. & Santos, R. (2016) Reflecting on Books that Include Characters with Disabilities. Young Children, 71 (2), 30-37.
Πρότυπο κέντρο ειδικών θεραπειών, Προτάσεις βιβλίων: Βιβλία από άτομα με δυσκολίες ή κοντινά τους πρόσωπα (Σεπτέμβριος, 2018). Διαθέσιμο στο http://efheria.gr/protaseis-vivlion-vivlia-apo-atoma-me-dyskolies-i-kontina-toys-prosopa/ (Πρόσβαση 8 Αυγούστου 2019).
Ριζοπούλου, Ε. (2014) Το παιχνίδι του χαρακτήρα στο αυτιστικό φάσμα όπως αναπαρίσταται στο παιδικό-εφηβικό βιβλίο, πτυχιακή εργασία, Ρόδος, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης. Διαθέσιμο στο http://hellanicus.lib.aegean.gr/handle/11610/5999 (Πρόσβαση 8 Αυγούστου 2019).
Σεμερτζίδου, Ε. (2008) Παιδική λογοτεχνία και «ετερότητα» διαχρονικά στερεότυπα και προκαταλήψεις. Διαθέσιμο στο http://arthrografia.blogspot.com/2008/10/blog-post_3622.html (Πρόσβαση 19 Ιουλίου 2019).
Σκάρπα, Η. (2017) Τα άτομα με κινητικές αναπηρίες σε μυθιστορήματα ελληνικής παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας. Πρακτικά του 7ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Εκπαίδευσης «Εκπαίδευση χαρισματικών ατόμων στην Ελλάδα», Αθήνα, ΕΚΠΑ, σ. 1221-1229.
Σταθάτου, Ξ. (2004) Το παιδί με ειδικές ανάγκες στο μυθιστόρημα της νεότερης Παιδικής λογοτεχνίας, στο Τσιλιμένη Τ. (επιμ.) Το σύγχρονο ελληνικό παιδικό – νεανικό μυθιστόρημα, Αθήνα, Σύγχρονοι Ορίζοντες, σ. 313-329.
Τρίγκα-Μερτίκα, Ε. (2010). Μαθησιακές Δυσκολίες. Γενικές & Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες – Δυσλεξία, Αθήνα, εκδ. Γρηγόρη.
Τσιλιμένη, Τ., Γραικός, Ν., Καίσαρης, Λ. & Καπλάνογλου, Μ. Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Α΄& Β΄ Δημοτικού, Το δελφίνι (Γ΄ έκδοση), Αθήνα, ΟΕΔΒ.
Τσιλιμένη, Τ., Γραικός, Ν., Καίσαρης, Λ. & Καπλάνογλου, Μ. Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Α΄ & Β΄ Δημοτικού, Το δελφίνι. Βιβλίο Δασκάλου, Μεθοδολογικές οδηγίες, Αθήνα, ΟΕΔΒ.
Χοντολίδου, Ε. (2016). Από την Ανάλυση Περιεχομένου στην Ανάλυση Λόγου, Ανάλυση κειμένου και Εικόνας (ΓΠ0500). Διαθέσιμο στο http://textsimages.blogspot.com/2016/09/blog-post_64.html (Πρόσβαση 16 Δεκεμβρίου 2019).
