Ύβρις και τίσις: γνώμονας αξιών στο έργο του Νίκου Κάσδαγλη

Περίληψη

«Η χρήση της βίας ανάγεται στις αρχέγονες ροπές που ονομάζουμε συχνά ένστικτο. […] Στην ονομασία ένστικτο περιλαβαίνω και την επίσης αρχέγονη ανάγκη της κυριαρχίας. Με την ανάπτυξη του πολιτισμού η χρήση της βίας εξασθενεί ή εξισορροπείται από άλλα αισθήματα, την αλληλεγγύη, το έλεος, την αμοιβαία εξάρτηση. Τα συναισθήματα αυτά δεν προσιδιάζουνε μόνο στον άνθρωπο. Συχνά παρατηρούμε συμβιώσεις με ζώα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αφύσικες (λόγου χάρη σκύλος με γάτα) όταν υπάρχει επάρκεια τροφής, που την παρέχει συνήθως ο άνθρωπος. Τονίζω μια θεμελιώδη διαφορά. Η νοημοσύνη του ανθρώπου είναι πολύ υψηλότερη, και γίνεται πιο γρήγορα η απεξάρτησή του από την ανάγκη της κυριαρχίας, που κατατείνει στην επιβολή του ενστίκτου.

»Η ευκολία του ανθρώπου για την απεξάρτησή του από το ένστικτο περιλαβαίνει και την ανάποδη διεργασία. Ο πολιτισμένος άνθρωπος μπορεί εύκολα να επιστρέψει στις αρχέγονες ροπές όταν του προσφέρεις ένα πρόσχημα που το αποδέχεται τόσο ευκολότερα, όσο περισσότερο προσεγγίζει στο ένστικτο. […] Σημειώνω ακόμα πως ο φόνος αναπτύσσει αίσθημα αλληλεγγύης ανάμεσα στους φονιάδες, και θυμίζω τη διεξοδική ανάλυση αυτής της διεργασίας από τον Ντοστογιέφσκι στους Δαιμονισμένους.»

                                                                          (Κάσδαγλης 2005: 252)