The Mycenean golden kylix of the Benaki Museum: A dubitandum?

Περίληψη

Η χρυσή κύλικα µε αρ. ευρ. 2108 αποκτήθηκε από το Μουσείο Μπενάκη το 1939 και, χρονολογούµενη στους µυκηναϊκούς χρόνους, αποτέλεσε µαζί µε τα κοσµήµατα του «Θησαυρού της Θήβας» τον πυρήνα της προϊστορικής συλλογής του Μουσείου. Προερχόµενη από αγορά, άρα εξ ορισµού ύποπτη, δεν κίνησε παρά ελάχιστα το ενδιαφέρον του επιστηµονικού κοινού σε τέτοιο µάλιστα σηµείο ώστε να λησµονηθεί, αν και ιδιότυπη, ή µάλλον εξαιτίας αυτού. Υποψίες για την αυθεντικότητά της έχουν πάντως διατυπωθεί, αλλά µόνον ανεπισήµως. Η κύλικα έχει κατασκευαστεί από τέσσερα φύλλα χρυσού ενωµένα µεταξύ τους µε κόλληση, εκτός από το έλασµα της λαβής, το οποίο έχει στερεωθεί µε καρφιά. Από τυπολογική άποψη, παρουσιάζει στα επιµέρους µορφολογικά της στοιχεία αρκετές συνάφειες µε χρυσά µυκηναϊκά αγγεία, καθώς και µε κεραµικά δείγµατα της ΥΕΙΙ-ΙΙΙΑ1 περιόδου. Ως προς την τεχνική της κατασκευής της, είναι συµβατή σε πολλά µε όσα δεδοµένα έχουν συλλεγεί για τη µεταλ-λοτεχνία της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Τη χαρακτηρίζουν, ωστόσο, κάποιες τεχνικές ιδιαιτερότητες που σπανίζουν ανάµεσα στα αγγεία από πολύτιµα µέταλλα δεν είναι όµως ανύπαρκτες. Εξαίρεση συνιστούν τόσο ο τρόπος µε τον οποίο έχει προσηλωθεί η λαβή στο χείλος, όσο και η κατασκευή της από τέσσερα ελάσµατα. Επιπλέον, σε σηµαντικό βαθµό από τα χρυσά αιγαιακά σκεύη της 2ης χιλιετίας π.Χ. αποκλίνει ως προς την ανάλυση του µετάλλου κατασκευής της. Πρόκειται για καθαρό χρυσό, στην πρωτοφανή αναλογία του 98,8% µε ελάχιστα ποσοστά αργύρου και χαλκού, ο οποίος είτε συνιστά µια σπάνια εξαίρεση αυτοφυούς χρυσού, είτε ανήκει στην κατηγορία του εξευγενισµένου. Εάν ισχύει η δεύτερη υπόθεση, η κύλικα συγκαταλέγεται µάλλον στα κίβδηλα, δεδοµένου ότι ο εξευγενισµός του χρυσού φαίνεται πως λαµβάνει χώρα µετά την εµφάνιση της νοµισµατοκοπίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει, πάντως, να υπογραµµιστεί ότι δεν διαθέτουµε πλούσια βάση δεδοµένων µε αναλύσεις επί του συνόλου των αιγαιακών χρυσών.