Searching for the Amyklaion: For a History of the ‘Discovery’ of the Sanctuary in the Modern Era

Περίληψη

Η ανασκαφή του Τσούντα στην Αγία Κυριακή, το 1890, δεν σήμανε μόνο το ξεκίνημα της αρχαιολογικής έρευνας του Αμυκλαίου, αλλά και τον τερματισμό μιας μακράς φάσης αναζήτησής του, μιας φάσης γεμάτης από μυστήρια, παρεξηγήσεις, παρανοήσεις και επινοήσεις. Το τέλος της αρχαιότητας είχε φέρει και την καταστροφή της ίδιας της μνήμης σχετικά με τη θέση των Αμυκλών και του Αμυκλαίου. Η λέξη διατηρήθηκε, στη λόγια παράδοση, αλλά αποκομμένη από το αρχικό της σημαινόμενο. Σε κείμενα των μεσαιωνικών χρόνων, όπως στον Βίο του Οσίου Νίκωνος, το όνομα Αμύκλες ή Αμύκλιον εμφανίζεται ταυτισμένο με το Νίκλι της Αρκαδίας, στην αρχαία Τεγέα. Στη συνέχεια, σαν έδρα επισκοπής, περιφερόμενη από την Τεγέα στο Μουχλί και στην Τριπολιτσά.
Ο Γάλλος επιγραφολόγος Abbé Fourmont, που ήρθε στην περιοχή της Σπάρτης την άνοιξη του 1730, ισχυρίσθηκε ότι βρήκε το Αμυκλαίο στο Σκλαβοχώρι και ότι το «κατάστρεψε». Παρουσίασε επίσης δήθεν πανάρχαιες επιγραφές που «ανακάλυψε» στα ερείπια του ιερού, όπως έναν κατάλογο των ιερειών του Αμυκλαίου, τις οποίες είχε πλαστογραφήσει ο ίδιος. Αυτές οι επιγραφές θα θεωρούνταν αυθεντικές επί πολλές δεκαετίες. Ο Fourmont πέρασε και από την Αγία Κυριακή, όπου αντέγραψε μια πραγματική επιγραφή, χωρίς όμως να συνδέσει τη θέση της με το Αμυκλαίο ή τις Αμύκλες. Το δικό του «Αμυκλαίο» το “είδε” στον σημερινό οικισμό Καλύβια Σοχάς, δυτικά από το Σκλαβοχώρι, στη ρίζα του Ταΰγετου. Για ένα μεγάλο διάστημα οι Αμύκλες θα τοποθετούνταν, ασαφώς, κάπου στο Σκλαβοχώρι.
Ο επόμενος σημαντικός σταθμός της ιστορίας είναι το 1805, όταν πέρασε ο Βρετανός στρατιωτικός και αρχαιοδίφης William Martin Leake. Ο Leake, βασισμένος κυρίως στην ερμηνεία αρχαίων πηγών όπως ο Πολύβιος, ήταν ο πρώτος που πρότεινε ότι οι αρχαίες Αμύκλες βρίσκονταν στην Αγία Κυριακή. Παρουσίασε την επιχειρηματολογία στο βιβλίο του για την Πελοπόννησο που εξέδωσε το 1830.
Αλλά ο πρώτος που τοποθέτησε ρητώς το ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα πάνω στον λόφο της Αγίας Κυριακής ήταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Charles Lenormant, μέλος της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά, που πέρασε από την περιοχή το 1829. Ωστόσο, αυτή η ταύτιση θα έμενε στην αφάνεια, μέχρι το καλοκαίρι του 1878, όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Αγία Κυριακή ο Adolf Furtwängler και αναγνώρισε τα εντοιχισμένα στην εκκλησία αρχιτεκτονικά μέλη ως κομμάτια του Θρόνου.