CRISPR/CAS και η επέμβαση στο ανθρώπινο γονιδίωμα: περί φύσης και έξης

PDF
Δημοσιευμένα: Feb 22, 2018
DOI: https://doi.org/10.12681/bioeth.19696
Λέξεις-κλειδιά:
CRISPR/CAS human genome
Διονυσία Χασαπάκου (Dionysia Chasapakou)
Μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημόσια Υγεία», Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
Στέλλα Προϊκάκη (Stella Proikaki)
Μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημόσια Υγεία», Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας; Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Γ.Ν.Α «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο» Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός
Μαρία Μπόμπολα (Maria Bobola)
1Μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημόσια Υγεία», Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας; Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας, ΠΓΝ «Αττικόν»
Γεώργιος Λάμπρου (George Lambrou)
Χωρέμειο Ερευνητικό Εργαστήριο, Α’ Παιδιατρική Κλινική, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη

Οι εξελίξεις στις βιολογικές επιστήμες προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς. Οι μέθοδοι παραγωγής μαζικών βιολογικών δεδομένων έχουν οδηγήσει στην ανάγκη νέων μεθοδολογιών ανάλυσής τους. Ταυτόχρονα, όμως, έχουν δημιουργήσει νέες προκλήσεις αναφορικά με τον τρόπο διαχείρισης της γνώσης αυτής και των πιθανών βιοηθικών συνεπειών της για τα έμβια όντα.
Το επόμενο βήμα στην πρόοδο στις βιολογικές επιστήμες, ήρθε με τη μέθοδο CRISPR/Cas9, η οποία επέτρεψε την επιλεκτική τροποποίηση του γονιδιώματος. Η μέθοδος αυτή διακρίνεται από απλότητα, αποτελεσματικότητα και ευελιξία, κάτι που διευκολύνει εξαιρετικά την τροποποίηση του γονιδιώματος οργανισμών συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπινου. Η μέθοδος αυτή αποτελεί το πιο εντυπωσιακό επίτευγμα μιας πορείας διαρκούς προόδου στην τεχνολογία της βιολογικής μηχανικής την τελευταία δεκαετία. Παρά το ότι ήδη εφαρμόζεται ευρέως σε όλα τα είδη, το ενδιαφέρον της εφαρμογής της επικεντρώνεται στον άνθρωπο. Στην παγκόσμια βιβλιογραφία σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει έντονη αντιπαράθεση και τίθεται η σύγκριση των νέων τεχνολογιών με μεθόδους παλιάς ευγονικής κάτι το οποίο προσδίδει στις μεθόδους αυτές αρνητική χροιά. Αντιθέτως δεν λείπουν και οι αισιόδοξες οπτικές που βρίσκουν τις μεθόδους αυτές σωτήριες για την ανθρώπινη εξέλιξη. Στόχοι της παρούσας εργασίας είναι να διατυπώσει και να στηρίξει τη θέση, ότι η ηθική αξία των πραγμάτων δεν είναι στη φύση τους αλλά στην έξη του χρήστη, να δώσει αφορμή για περαιτέρω προβληματισμό, να συζητήσει τα βιοηθικά θέματα που προκύπτουν από την εφαρμογή της τεχνολογίας αυτής και φυσικά να τονίσει πως όποιες και αν είναι οι επερχόμενες εξελίξεις της γενωμικής οφείλουν να προάγουν και να ωφελήσουν το άτομο.
Επιπροσθέτως κρίνεται απαραίτητη η διαρκής και συνεχής διαβούλευση μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Τέλος, καταλυτικής σημασίας είναι η χάραξη νέων πολιτικών και η επικαιροποίηση των κατευθυντήριων οδηγιών, καθότι έτσι διαφυλάσσεται ο σεβασμός στην ατομική ύπαρξη.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Πρωτότυπες Εργασίες

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  • Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης, ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution  CC BY 4.0, που επιτρέπει άμεση πρόσβαση στις εργασίες και κάθε χρήστη να διαβάζει, να κάνει λήψη, να αντιγράφει, να διανέμει, να εκτυπώνει, να αναζητά, ή να συνδέει με το πλήρες περιεχόμενο των άρθρων, να τα αναζητά για ευρετηρίαση, να τα χρησιμοποιεί ως δεδομένα σε λογισμικό, ή να τα χρησιμοποιεί για οποιοδήποτε άλλο νόμιμο σκοπό. Προϋπόθεση ε΄ιναι η αναφορά στον αρχικό δημιουργό/ούς  και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
  • Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό Βιοηθικά επιτρέπει και ενθαρρύνει τους συγγραφείς να καταθέτουν τα δημοσιευμένα άρθρα  σε θεσμικά (π.χ. το αποθετήριο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης) ή θεματικά αποθετήρια (π.χ. αποθετήριο SSOAR για τις Κοινωνικές Επιστήμες), μετά τη δημοσίευσή τους στο περιοδικό «Βιοηθικά» και με όρους Ανοικτής Πρόσβασης, όπως κατά περίπτωση προσδιορίζονται από τους χρηματοδότες της έρευνάς τους ή/και τα ιδρύματα με τα οποία συνεργάζονται.

Κατά την κατάθεση της εργασίας τους, οι συγγραφείς πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη δημοσίευση του άρθρου στο περιοδικό «Βιοηθικά» και τις πηγές χρηματοδότησης της έρευνάς τους.

Κατάλογοι των ιδρυματικών και θεματικών αποθετηρίων ανά χώρα υπάρχουν στη βάση http://opendoar.org/countrylist.php . Οι συγγραφείς έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν χωρίς κόστος την εργασία τους στο αποθετήριο www.zenodo.org, το οποίο υποστηρίζεται από το OpenAIRE (www.openaire.eu ), στο πλαίσιο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της Ανοικτής ακαδημαϊκής έρευνας.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Aswini YB, Varun S. Genetics in public health: Rarely explored. Indian journal of human genetics. 2010;16(2):47-54.
Carroll D, Charo RA. The societal opportunities and challenges of genome editing. Genome biology. 2015;16:242.
Chen X, Kuja-Halkola R, Rahman I, Arpegard J, Viktorin A, Karlsson R, et al. Dominant Genetic Variation and Missing Heritability for Human Complex Traits: Insights from Twin versus Genome-wide Common SNP Models. American journal of human genetics. 2015;97(5):708-14.
Crawford NG, Kelly DE, Hansen MEB, Beltrame MH, Fan S, Bowman SL, et al. Loci associated with skin pigmentation identified in African populations. Science (New York, NY). 2017;358(6365).
Cyranoski D, Reardon S. Embryo editing sparks epic debate. Nature. 2015;520(7549):593-4.
Dizon F, Costa S, Rock C, Harris A, Husk C, Mei J. Genetically Modified (GM) Foods and Ethical Eating. Journal of food science. 2016;81(2):R287-91.
Goldstein DB. Common genetic variation and human traits. The New England journal of medicine. 2009;360(17):1696-8.
Greger M. Trait selection and welfare of genetically engineered animals in agriculture. Journal of animal science. 2010;88(2):811-4.
Gyngell C, Douglas T. Stocking the genetic supermarket: reproductive genetic technologies and collective action problems. Bioethics. 2015;29(4):241-50
Hammond A, Galizi R, Kyrou K, Simoni A, Siniscalchi C, Katsanos D, et al. A CRISPR-Cas9 gene drive system targeting female reproduction in the malaria mosquito vector Anopheles gambiae. Nature biotechnology. 2016;34(1):78-83.
Hildt E. Human Germline Interventions-Think First. Frontiers in genetics. 2016;7:81.
Ishii T. The ethics of creating genetically modified children using genome editing. Current opinion in endocrinology, diabetes, and obesity. 2017;24(6):418-23.
Κατσιμίγκας Γ, Καμπά Ε. Θεολογική και νομική θεώρηση του προεμφυτευτικού-προγεννητικού ελέγχου. 2015.
Kiuru M, Crystal RG. Progress and prospects: gene therapy for performance and appearance enhancement. Gene therapy. 2008;15(5):329-37.
Klipstein S. Preimplantation genetic diagnosis: technological promise and ethical perils. Fertility and sterility. 2005;83(5):1347-53.
Marouli E, Graff M, Medina-Gomez C, Lo KS, Wood AR, Kjaer TR, et al. Rare and low-frequency coding variants alter human adult height. Nature. 2017;542(7640):186-90.
Meisenberg G. Designer babies on tap? Medical students' attitudes to pre-implantation genetic screening. Public understanding of science (Bristol, England). 2009;18(2):149-66.
Nagel SK. Enhancement for well-being is still ethically challenging. Frontiers in systems neuroscience. 2014;8:72.
Ormond KE, Mortlock DP, Scholes DT, Bombard Y, Brody LC, Faucett WA, et al. Human Germline Genome Editing. American journal of human genetics. 2017;101(2):167-76.
Papadopoulou T, Ευγονική. 2015.
Pergament E. The promise of gene therapy. Current opinion in obstetrics & gynecology. 2016;28(2):132-5.
Polkinghorne JC. The person, the soul, and genetic engineering. Journal of medical ethics. 2004;30(6):593-7; discussion 7-600
Porteus MH, Dann CT. Genome editing of the germline: broadening the discussion. Molecular therapy: the journal of the American Society of Gene Therapy. 2015;23(6):980-2.
Powell R. In Genes We Trust: Germline Engineering, Eugenics, and the Future of the Human Genome. The Journal of medicine and philosophy. 2015;40(6):669-95.
Servick K. Embryo editing takes another step to clinic. Science (New York, NY). 2017;357(6350):436-7.
Shalem O, Sanjana NE, Hartenian E, Shi X, Scott DA, Mikkelsen TS, et al. Genome-scale CRISPR-Cas9 knockout screening in human cells. Science (New York, NY). 2014;343(6166):84-7.
Simonstein F. Gene Editing, Enhancing and Women's Role. Science and engineering ethics. 2017.
Song B, Fan Y, He W, Zhu D, Niu X, Wang D, et al. Improved hematopoietic differentiation efficiency of gene-corrected beta-thalassemia induced pluripotent stem cells by CRISPR/Cas9 system. Stem cells and development. 2015;24(9):1053-65.
Sontheimer EJ, Barrangou R. The Bacterial Origins of the CRISPR Genome-Editing Revolution. Human gene therapy. 2015;26(7):413-24.
Sterckx S, Cockbain J, Howard HC, Borry P. "I prefer a child with ...": designer babies, another controversial patent in the arena of direct-to-consumer genomics. Genetics in medicine : official journal of the American College of Medical Genetics. 2013;15(12):923-4.
Tonkens R. Parental wisdom, empirical blindness, and normative evaluation of prenatal genetic enhancement. The Journal of medicine and philosophy. 2011;36(3):274-95.
Raz AE. Eugenic utopias/dystopias, reprogenetics, and community genetics. Sociology of health & illness. 2009;31(4):602-16.
Vizcarrondo FE. Human enhancement: The new eugenics. The Linacre quarterly. 2014;81(3):239-43.
Yang Y, Zhang X, Yi L, Hou Z, Chen J, Kou X, et al. Naive Induced Pluripotent Stem Cells Generated From beta-Thalassemia Fibroblasts Allow Efficient Gene Correction With CRISPR/Cas9. Stem cells translational medicine. 2016;5(1):8-19.
Zhang F, Wen Y, Guo X. CRISPR/Cas9 for genome editing: progress, implications and challenges. Human molecular genetics. 2014;23(R1):R40-6.