Βιοηθική και δημόσια υγεία: από τη δεκαετία 1970 στην πανδημία COVID-19

PDF
Δημοσιευμένα: Mar 23, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/bioeth.26532
Λέξεις-κλειδιά:
βιοηθική δημόσια υγεία επιδημία HIV/AIDS ηθική στη δημόσια υγεία πανδημία COVID-19
Aikaterini A Aspradaki
Εργαστήριο Βιοηθικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ελλάδα.
Περίληψη

Η δυνατή στην προβληματοθεσία της σχέση βιοηθικής και δημόσιας υγείας τίθεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας 1970. Η επιδημία HIV/AIDS, η οποία ενσκήπτει τη δεκαετία 1980, δρα καταλυτικά για τη διεύρυνση των επεξεργασιών πλαισίων ηθικής στη βιοηθική με τη συμπερίληψη της πράξης στη δημόσια υγεία ενώ στις αρχές του 21ου αιώνα η ηθική στη δημόσια υγεία αναδύεται ως επιστημονικός κλάδος και καθιερώνεται ως υποπεδίο στη βιοηθική.

Θεματικές ενότητες στη ηθική στη δημόσια υγεία συγκροτούν περιοχές όπως η ηθική της έρευνας, η ηθική και ο έλεγχος λοιμωδών νοσημάτων, η ηθική της προαγωγής της υγείας και της αποτροπής της νόσου, τα ηθικά ζητήματα στην περιβαλλοντική και την επαγγελματική υγεία, η δημόσια υγεία και ο μετασχηματισμός των συστημάτων υγείας: πρόσβαση, καθορισμός προτεραιοτήτων και κατανομή πόρων, η διεθνής συνεργασία για παγκόσμια δημόσια υγεία, η ευαλωτότητα και οι περιθωριοποιημένοι πληθυσμοί, η γενετική στη δημόσια υγεία, η γονιδιωματική στη δημόσια υγεία. Η πανδημία COVID-19 φαίνεται να αποτελεί περιοχή εννοιολογικής και πρακτικής αλληλεπικάλυψης των ανωτέρω θεματικών ενοτήτων και να δίνει τεράστια ώθηση στο ερευνητικό ενδιαφέρον για τη βιοηθική στη δημόσια υγεία.

Το παρόν κείμενο εξηγεί σε δυο περιόδους τη σχέση βιοηθικής και δημόσιας υγείας, ήτοι την πρώτη, «πρώιμη» εποχή, των δεκαετιών 1970, 1980 και 1990 και τη δεύτερη των δεκαετιών 2000 και 2010, εποχή ανάδυσης και καθιέρωσης της ηθικής στη δημόσια υγεία, σηματοδοτούμενη στο τέλος της από την πανδημία COVID-19.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Πρωτότυπες Εργασίες
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού 4.0.

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  • Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης, ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution  CC BY 4.0, που επιτρέπει άμεση πρόσβαση στις εργασίες και κάθε χρήστη να διαβάζει, να κάνει λήψη, να αντιγράφει, να διανέμει, να εκτυπώνει, να αναζητά, ή να συνδέει με το πλήρες περιεχόμενο των άρθρων, να τα αναζητά για ευρετηρίαση, να τα χρησιμοποιεί ως δεδομένα σε λογισμικό, ή να τα χρησιμοποιεί για οποιοδήποτε άλλο νόμιμο σκοπό. Προϋπόθεση ε΄ιναι η αναφορά στον αρχικό δημιουργό/ούς  και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
  • Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό Βιοηθικά επιτρέπει και ενθαρρύνει τους συγγραφείς να καταθέτουν τα δημοσιευμένα άρθρα  σε θεσμικά (π.χ. το αποθετήριο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης) ή θεματικά αποθετήρια (π.χ. αποθετήριο SSOAR για τις Κοινωνικές Επιστήμες), μετά τη δημοσίευσή τους στο περιοδικό «Βιοηθικά» και με όρους Ανοικτής Πρόσβασης, όπως κατά περίπτωση προσδιορίζονται από τους χρηματοδότες της έρευνάς τους ή/και τα ιδρύματα με τα οποία συνεργάζονται.

Κατά την κατάθεση της εργασίας τους, οι συγγραφείς πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη δημοσίευση του άρθρου στο περιοδικό «Βιοηθικά» και τις πηγές χρηματοδότησης της έρευνάς τους.

Κατάλογοι των ιδρυματικών και θεματικών αποθετηρίων ανά χώρα υπάρχουν στη βάση http://opendoar.org/countrylist.php . Οι συγγραφείς έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν χωρίς κόστος την εργασία τους στο αποθετήριο www.zenodo.org, το οποίο υποστηρίζεται από το OpenAIRE (www.openaire.eu ), στο πλαίσιο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της Ανοικτής ακαδημαϊκής έρευνας.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Τσινόρεμα Σ. Φύση, βιοτεχνολογία και η-θική: αρχές μιας σύγχρονης περιβαλλοντι-κής ηθικής. Στο: Τσινόρεμα Σ, Λούης Κ. (επιστ. επιμέλεια) Θέματα Βιοηθικής. Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών. Πανεπισ-τημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο Κρήτης, 2013: 379-403.
Τσινόρεμα Σ. Η βιοηθική και η σύγχρονη κριτική της πράξης. Η Ηθική στην εποχή της βιοτεχνολογίας. Δευκαλίων 2006, 24: 213-250.
Τσινόρεμα Σ, Λούης Κ. Εισαγωγή. Στο: Τσινόρεμα Σ, Λούης Κ. (επιστ. επιμέλεια) Θέματα Βιοηθικής. Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιο-επιστημών. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο Κρήτης, 2013: 11-23.
Τσινόρεμα Σ. Εισαγωγικό Σημείωμα. Στο: Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας και Οδηγός Σπουδών 2007-2008. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Βιοηθική. Πανε-πιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, 2008 http://bioethics.fks.uoc.gr/.
Winslow C-EA. The untilled fields of pub-lic health. Science, New Series 51 1920, 1306: 23-33.
Φιλαλήθης Α, Φωτόπουλος Α, Τρομπούκης Κ. Δημόσια Υγεία- Κοινωνική Ιατρική. Η ιστορία και η σημειολογία του όρου. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2020, 37: 395-405.
Childress JF, Faden RR, Gaare RD, Gostin LO, Kahn J, Bonnie RJ, Kass NE, Mastroianni AC, Moreno JD, Neiburg P. Public health ethics: mapping the terrain. Journal of Law, Medicine & Ethics 2002, 30: 170-178.
World Health Organization. The Bangkok Charter for Health Promotion in a Global-ized World. 6th Global Conference on Health Promotion in Bangkok. Thailand, 2005: 2.
Φιλαλήθης Τ. Κοινωνία και Υγεία. Οργά-νωση Υπηρεσιών: Οι προσδιοριστές της Υγείας. Έκδοση: 1.0. Πανεπιστήμιο Κρή-της, Ηράκλειο, 2015 https:// opencourses.uoc.gr/courses/course/view.php?id=360.
Jennings B, Kahn J, Mastroianni A, Parker LS (eds). Ethics and public health: model curriculum. Health Resources and Services Administration (HRSA) through the Asso-ciation of Schools of Public Health (ASPH), the University of Minnesota Cen-ter for Bioethics and the Hastings Center, 2003.
Νuffield Council on Bioethics. Public health: ethical issues. 2007 https://www.nuffieldbioethics.org/publications/public-health.
Barrett DH, Ortmann LW, Dawson A, Saenz C, Reis A, Bolan G. Preface. In: Barrett DH, Bolan G, Dawson A, Ortmann LW, Reis A, Saenz C. (eds). Public health ethics: cases spanning the globe. Springer open, 2016: vii-ix. https://www.springer.com/gp/book/9783319238463.
Faden R, Bernstein J, Shebaya S. Public health ethics. In: Zalta EN (ed). The Stan-ford encyclopedia of philosophy. 2020 https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/publichealth-ethics/.
O’ Neill O.Broadening bioethics: clinical ethics, public health and global health. Nuffield Council on Bioethics Lecture, Royal Society of Arts. 2011.
Beauchamp DE. Public health as social jus-tice. Inquiry 1976, 13: 1-14, p. 14.
Barrett DH, Bolan G, Dawson A, Ortmann LW, Reis A, Saenz C (eds) Public health ethics: cases spanning the globe. Springer open, 2016 https://www.springer.com/gp/book/9783319238463.
Singer P. Famine, affluence and morality. Philosophy and Public Affairs 1972, 1: 229-243.
O’ Neill O. Lifeboat earth. Philosophy and Public Affairs 1975, 4: 273-292.
Ασπραδάκη ΑΑ, Φιλαλήθης Α. Δημόσια υγεία και Βιοηθική: το έργο του επιδημιο-λόγου Mervyn Susser. Βιοηθικά 2017, 3: 27-40.
Susser M. Causal thinking in the health sciences. Concepts and strategies of epi-demiology. Oxford University Press, USA, 1973.
Susser M. Ethical components in the defi-nition of health. Int J Health Serv 1974, 4: 539-548.
Susser M, Stein Z, Kline Z. Ethics in epidemiology. Ann Am Acad Po Soc Sci 1978, 437: 128-141.
Kass NE. Public health ethics: from foun-dations and frameworks to justice and global public health. Journal of Law, Med-icine & Ethics 2004, 32: 232-242.
O’ Neill O. Autonomy and trust in bio-ethics. Cambridge University Press, Cam-bridge, 2002.
Daniels N. Equity and population health: toward a broader bioethics agenda. Hastings Center Report 2006, 36: 22-35.
Wikler DI. Persuasion and coercion for health. Milbank Memorial Fund Quarterly 1978, 56:303-333.
Pellegrino DE. Health promotion as public policy: the need for moral groundings. Preventive Medicine 1981, 10: 371,-378.
Brock DW. Broadening the bioethics agen-da. Kennedy Institute of Ethics Journal 2000, 10:21-38.
Daniels N. Just health care. Cambridge University Press, Cambridge, 1985.
Venkataparum S, Marmot M. Social de-terminants of health and health inequalities. In: Arras JD, Fenton E, Kukla R (eds) The Routledge Companion to Bioethics. Routledge, New York, 2015: 16-32.
Faden RR, Kass NE. Bioethics and public health in the 1980s: resource allocation and AIDS. Annu Rev Publ Health 1991, 12: 335-360.
Kahn J, Mastroianni A. The implications of public health for bioethics. In: Steinbock B (ed) The Oxford Handbook of Bioethics. Oxford University Press Inc., New York, 2007: 671-695.
Kass NE. An ethics framework for public health. American Journal of Public Health 2001, 91: 1776-1782.
Callahan D, Jennings B. Ethics and public health: forging a strong relationship. American Journal of Public Health. 2002, 92: 169-176.
Ασπραδάκη ΑΑ. Αυτονομία και πατερνα-λισμός στην ιατρική φροντίδα με έμφαση στην οδοντιατρική φροντίδα. Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2012. https://elocus.lib.uoc.gr/dlib/0/4/d/metadata-dlib-1358758426-750024-10229.tkl.
Lee LM. Public health ethics theory: review and path to convergence. Journal of Law, Medicine & Ethics 2012: 85-98.
Smith RS. World water day 2001: oral health. WHO, Geneva, 2002.
Edmunds WM, Smedley PL. Groundwater geochemistry and health: an overview. In: Moulton RF(ed) Fluoride and dental health. American Association for the Advancement of Science Washington DC, 1996. Cited in: Fawell J, Bailey K, Chilton J et al. Fluoride in drinking-water. World Health Organization. IWA Publishing, London, 2006.
Petersen PE, Lennon MA. Effective use of fluorides for the prevention of dental caries in the 21st century: the WHO approach. Community Dent Oral Epidemiol 2004, 32:319- 321.
World Health Organization. The Liverpool declaration: Promoting oral health in the 21st century. A call for action. 2005.
Petersen PE. World Health Organization global policy for improvement of oral health - World Health Assembly 2007. Int Dent J 2008, 58:115-121.
Aspradaki AA, Tzoutzas I, Kousis M, Philalithis A. Chronic disease prevention and health promotion. Case 4: Water fluor-idation: The example of Greece. In: Barrett DH, Bolan G, Dawson A, Ortmann L, Reis A, Sandez C (eds) Public health ethics: cases spanning the globe. Springer Open, 2016: 167-172, p.170.
Arras JD, Fenton E, Kukla R. 2015. Intro-duction. In: Arras JD, Fenton E, Kukla R (eds) The Routledge Companion to Bioeth-ics. Routledge, New York, 2015: xxiii-xxiv.
Anand S, Peter F, Sen A (eds) Public health, ethics, and equity. Oxford Univer-sity Press, New York, 2006.
Powers M, Faden R. Social justice: the moral foundations of public health and health policy. Oxford University Press, New York/Oxford, 2006.
Selgelid M, Battin MP, Smith CB (eds) Ethics and infectious disease. Blackwell, Malden and Oxford, 2006.
Bayer R, Gostin LO, Jennings B, Steinbock B (eds) Public health ethics. Theory, policy, and practice. Oxford University Press, Oxford, 2007.
Dawson A, Verweij M (eds) Ethics, pre-vention, and public health. Clarendon Press, New York, 2007.
Daniels N. Just health: meeting health needs fairly. Cambridge University Press, New York, 2008.
Ruger JP. Health and social justice. Clarendon Press, Oxford, 2009.
Dawson A (ed) Public health ethics: key concepts and issues in policy and practice. Cambridge University Press, Cambridge, 2011.
Venkataparum S. Health justice: an argu-ment from the capabilities approach. Polity Press, Cambridge, UK, 2011.
Coggon J. What makes health public? A critical evaluation of moral, legal, and po-litical claims in public health. Cambridge University Press, Cambridge, 2012.
Lee LM. A bridge back to the future: pub-lic health ethics, bioethics, and environ-mental ethics. The American Journal of Bioethics 2017, 17: 5-12.
Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Μεταδοτικά λοιμώδη νοσήματα: δημόσιο συμφέρον και αυτονομία. Γνώμη, Αθήνα, 2011.
Boddington P. Heart disease and social in-equality: ethical issues in the aetiology, prevention and treatment of heart disease. Bioethics 2009, 23: 123-130.
Shaw D, Macpherson L, Conway D. Tack-ling socially determined dental inequalities: ethical aspects of Childsmile, the National Child Oral Health Demonstration Pro-gramme in Scotland. Bioethics 2009, 23: 131-139.
Presidential Commission for the Study of Bioethical Issues. Ethics and Ebola. Public health planning and response. Washington DC, 2015: 24-25.
Geller G, Duggal P, Thio CL, Mathews D, Kahn JP, Maragakis LL, Garibaldi BT. Ge-nomics in the era of COVID-19: ethical implications for clinical practice and public health. Genome Med 2020, 12:95.
Juengst ET, Van Rie A. Transparency, trust, and community welfare: towards a precision public health ethics framework for the genomics era. Genome Med 2020, 12:98.
Marmot M. The Art of Medicine. Society and the slow burn of inequality. Lancet 2020, 395: 1413-1414.
The British Academy. Onora O’ Neill in “Nine Fellows of the British Academy re-spond to the COVID-19 pandemic”. 2020 https://www.thebritishacademy.ac.uk/blog/fellows-british-academy-respond-covid-19-pandemic/.