Τα ηθικά και νομικά ζητήματα της τηλεψυχιατρικής

pdf (English)
Δημοσιευμένα: Apr 9, 2024
DOI: https://doi.org/10.12681/bioeth.37389
Λέξεις-κλειδιά:
βιοηθική τηλεψυχιατρική τηλεϊατρική
Μαρία Χατζή
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης, Ελλάδα; Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, Ελλάδα
Περίληψη

Η παρούσα εργασία γράφτηκε στο πλαίσιο της πρακτικής μου άσκησης στην Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής. Αποτελεί μια προσπάθεια διερεύνησης των ηθικών και νομικών διλημμάτων της ιατρικής πρακτικής της τηλεψυχιατρικής. Η τηλεψυχιατρική, όπως και άλλες μορφές τηλεϊατρικής, έχει γίνει ένας διαδεδομένος τρόπος μέσω του οποίου οι ασθενείς αποκτούν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και με πολλές ερευνητικές εργασίες που αναφέρονται στην αποτελεσματικότητα και τα πλεονεκτήματά της, η τηλεψυχιατρική έχει αποκτήσει πολλούς υποστηρικτές στην επιστημονική και υγειονομική κοινότητα. Ωστόσο, πολλά ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογική και νομική φύση της πρακτικής παραμένουν αναπάντητα και αυτό μπορεί να θέσει τους ασθενείς και άλλους χρήστες υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής υγείας σε κίνδυνο παραβίασης βασικών δικαιωμάτων. Στην παρούσα εργασία, αρχικά θα παρατεθούν τα επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν τη χρήση της τηλεψυχιατρικής. Επιπλέον, θα συζητηθούν διάφορα ηθικά διλήμματα που έχουν αναφερθεί σχετικά με τη χρήση της τηλεϊατρικής στην ψυχιατρική τα τελευταία χρόνια και θα γίνει αναφορά στον ιατρικό κώδικα δεοντολογίας. Στη συνέχεια, θα γίνει αναφορά στην υπάρχουσα νομοθεσία για την τηλεψυχιατρική στην Ελλάδα και θα αναλυθούν τα νομικά ζητήματα που μπορεί να προκύψουν. Παρά το γεγονός ότι τα πλεονεκτήματα και οι ηθικοί κίνδυνοι της τηλεψυχιατρικής είναι κοινά σε πολλές χώρες, η παρούσα εργασία θα επικεντρωθεί στον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας και τη νομοθεσία της Ελλάδας λόγω της έλλειψης σχετικής βιβλιογραφίας για το θέμα, παρόλο που η τηλεψυχιατρική χρησιμοποιείται ευρέως από τους Έλληνες ασθενείς. Τέλος, θα γίνουν κάποιες προτάσεις για το τι θα έπρεπε να βελτιωθεί σε σχέση με τις σημερινές συνθήκες, ώστε η τηλεψυχιατρική να είναι σύμφωνη με τις βασικές αρχές της βιοηθικής.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Ανασκοπήσεις
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού 4.0.

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  • Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης, ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution  CC BY 4.0, που επιτρέπει άμεση πρόσβαση στις εργασίες και κάθε χρήστη να διαβάζει, να κάνει λήψη, να αντιγράφει, να διανέμει, να εκτυπώνει, να αναζητά, ή να συνδέει με το πλήρες περιεχόμενο των άρθρων, να τα αναζητά για ευρετηρίαση, να τα χρησιμοποιεί ως δεδομένα σε λογισμικό, ή να τα χρησιμοποιεί για οποιοδήποτε άλλο νόμιμο σκοπό. Προϋπόθεση ε΄ιναι η αναφορά στον αρχικό δημιουργό/ούς  και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
  • Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό Βιοηθικά επιτρέπει και ενθαρρύνει τους συγγραφείς να καταθέτουν τα δημοσιευμένα άρθρα  σε θεσμικά (π.χ. το αποθετήριο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης) ή θεματικά αποθετήρια (π.χ. αποθετήριο SSOAR για τις Κοινωνικές Επιστήμες), μετά τη δημοσίευσή τους στο περιοδικό «Βιοηθικά» και με όρους Ανοικτής Πρόσβασης, όπως κατά περίπτωση προσδιορίζονται από τους χρηματοδότες της έρευνάς τους ή/και τα ιδρύματα με τα οποία συνεργάζονται.

Κατά την κατάθεση της εργασίας τους, οι συγγραφείς πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη δημοσίευση του άρθρου στο περιοδικό «Βιοηθικά» και τις πηγές χρηματοδότησης της έρευνάς τους.

Κατάλογοι των ιδρυματικών και θεματικών αποθετηρίων ανά χώρα υπάρχουν στη βάση http://opendoar.org/countrylist.php . Οι συγγραφείς έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν χωρίς κόστος την εργασία τους στο αποθετήριο www.zenodo.org, το οποίο υποστηρίζεται από το OpenAIRE (www.openaire.eu ), στο πλαίσιο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της Ανοικτής ακαδημαϊκής έρευνας.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Jagarapu J., Savani R.C. A Brief history of telemedicine and the evolution of teleneonatology. Seminars in Perinatology 2021, Vol 45. Available at: https://doi.org/10.1016/j.semperi.2021.151416.
Field MJ. Telemedicine: A Guide to Assessing Telecommunications in Health Care. 1, Introduction and Background. National Academies Press (US), Washington(DC) 1996. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK45440/.
Jafarzadeh F, Rahmani F, Azadmehr F, Falaki M, Nazari M. Different applications of telemedicine - assessing the challenges, barriers, and opportunities- a narrative review. J Family Med Prim Care 2022, 11: 879-886. Available at https://doi.org/10.4103%2Fjfmpc.jfmpc_1638_21.
Mechanic OJ, Persaud Y, Kimball AB. Telehealth Systems. StatPearls Publishing 2023. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459384/.
Verhoeven F, Tanja-Dijkstra K, Nijland N, Eysenbach G, van Gemert-Pijnen L. Asynchronous and synchronous teleconsultation for diabetes care: a systematic literature review. J Diabetes Sci Technol 2010, 4: 666-84. Available at: https://doi.org/10.1177/193229681000400323.
Chakrabarti S. Usefulness of telepsychiatry: A critical evaluation of videoconferencing-based approaches. World J Psychiatry 2015, 5: 286-304. Available at: https://doi.org/10.5498%2Fwjp.v5.i3.286.
Robeznieks A. Which medical specialties use telemedicine the most? AMA 2019. Available at: https://www.ama-assn.org/practice-management/digital/which-medical-specialties-use-telemedicine-most.
O'Brien M, McNicholas F. The use of telepsychiatry during COVID-19 and beyond. Ir J Psychol Med 2020, 37: 250-255. Available at: https://doi.org/10.1017%2Fipm.2020.54.
National Institute of Mental Health. Mental Illness-Statistics. Available at: https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/mental-illness.
Greenhalgh T., Wherton, J. Telepsychiatry: Learning from the pandemic. The British Journal of Psychiatry 2022, 220: 257-261. Available at: https://doi.org/10.1192/bjp.2021.224.
Crumb L., Mingo T.M, Crowe A. “Get over it and move on”: The impact of mental illness stigma in rural, low-income United States populations. Mental Health & Prevention 2019, 13: 143-148. Available at: https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.mhp.2019.01.010.
Stoll J., Muller J.A., Trachsel M. Ethical Issues in Online Psychotherapy: A Narrative Review. Frontiers in Psychiatry 2020, 10. Available at: https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00993.
Gude J., R.V. Subhedar, Zhang M.H, Jain P., Bhela J., Bangash F., Veluri N., Hsieh Y-C., Sheikh B.Z., Shah M.R., Mansuri Z., Aedma K., Patel U.K, Parikh T. Emerging Needs and Viability of Telepsychiatry During and Post COVID-19 Era: A Literature Review. Cureus 2021. Available at: https://doi.org/10.7759%2Fcureus.16974.
Moore BJ, Liang L. Costs of Emergency Department Visits in the United States, 2017. In: Healthcare Cost and Utilization Project (HCUP) Statistical Briefs [Internet] 2020. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US) 2006, Statistical Brief #268. Available at: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/nbk566654/.
Sharma G., Devan K. The effectiveness of telepsychiatry: thematic review. J Psych Bull 2023, 47: 82–89. Available at: https://doi.org/10.1192/bjb.2021.115.
Malhotra S., Chakrabarti S., Shah R. Telepsychiatry: Promise, potential, and challenges. Indian Journal of Psychiatry 2013, 55: 3-11. Available at: https://doi.org/10.4103%2F0019-5545.105499.
Prakash B. Patient Satisfaction. J Cutan Aesthet Surg 2010, 3: 151–155. Available at: https://doi.org/10.4103/0974-2077.74491.
Jones BN 3rd. Telepsychiatry and geriatric care. Curr Psychiatry Rep 2001, 3: 29-36. Available at: https://doi.org/10.1007/s11920-001-0068-0.
DeYoung N, Shenal BV. The reliability of the Montreal Cognitive Assessment using telehealth in a rural setting with veterans. J Telemed Telecare 2019, 25: 197-203. Available at: https://doi.org/10.1177/1357633x17752030.
Elie-Lefebvre C, Schuster JP, Limosin F. Telepsychiatry: what role in the care of the elderly? Geriatr Psychol Neuropsychiatr Vieil 2016, 14: 325-31. Available at: https://doi.org/10.1684/pnv.2016.0625.
Smith KA, Howard LM, Vigod SN, D'Agostino A, Cipriani A. Perinatal mental health and COVID-19: Navigating a way forward. Aust N Z J Psychiatry 2023, 57: 937-943. Available at: https://doi.org/10.1177/00048674221137819.
Worley LLM, Wise-Ehlers A. Telepsychiatry in Obstetrics. Obstet Gynecol Clin North Am 2020, 47: 333-340. Available at: https://doi.org/10.1016/j.ogc.2020.02.009.
Kamma H.K., Alabbas M., Elashahab M., Abid N., Manaye S., Cheran K., Murthy C., Bornemann E.A., Arcia Franchini A.P. The Efficacy of Telepsychiatry in Addiction Patients: A Systematic Review. Cureus 2023, 15: e38133. Available at: https://doi.org/10.7759%2Fcureus.38133.
Deslich SA, Thistlethwaite T, Coustasse A. Telepsychiatry in correctional facilities: using technology to improve access and decrease costs of mental health care in underserved populations. Perm J 2013, 17: 80-86. Available at: https://doi.org/10.7812%2FTPP%2F12-123.
Kaftarian, E. Lessons Learned in Prison and Jail-Based Telepsychiatry. Curr Psychiatry Rep 2019, 21: 15. Available at: https://doi.org/10.1007/s11920-019-1004-5.
Yellowlees P, Burke MM, Marks SL, Hilty DM, Shore JH. Emergency telepsychiatry. J Telemed Telecare 2008, 14: 277-81. Available at: https://doi.org/10.1258/jtt.2008.080419.
Varkey B. Principles of Clinical Ethics and Their Application to Practice. Med Princ Pract 2021, 30(1): 17–28. Available at: https://doi.org/10.1159/000509119.
Beauchamp TL, Childress JF. Principles of Biomedical Ethics (7th edition). Oxford University Press 2013.
Stoll J, Sadler J.Z., Trachsel M. The Ethical Use of Telepsychiatry in the Covid-19 Pandemic. Front Psychiatry 2020, 11: 665. Available at: https://doi.org/10.3389%2Ffpsyt.2020.00665.
Solimini R., Busardò F.P, Gibelli F., Sirignano A., Ricci G. Ethical and Legal Challenges of Telemedicine in the Era of the COVID-19 Pandemic. Medicina (Kaunas) 2021, 57(12): 1314. Available at: http://dx.doi.org/10.3390/medicina57121314.
Mehta S. J. Telemedicine’s Potential Ethical Pitfalls. AMA Journal of Ethics 2014, 16: 1014-1017. Available at: 10.1001/virtualmentor.2014.16.12.msoc1-1412.
Cowan A., Johnson R., Close H. Telepsychiatry in Psychotherapy Practice. Innov Clin Neurosci 2020, 17: 23–26. Available at: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmc7413331/
Ftouni R, AlJardali B, Hamdanieh M, Ftouni L, Salem N. Challenges of Telemedicine during the COVID-19 pandemic: a systematic review. BMC Med Inform Decis Mak 2022, 22: 207. Available at: https://doi.org/10.1186/s12911-022-01952-0.
Stubbe D. E. The Therapeutic Alliance: The Fundamental Element of Psychotherapy. Focus (Am Psychiatr Publ) 2018, 16: 402–403. Available at: https://doi.org/10.1176/appi.focus.20180022.
Soldevila-Matias P., Guillén A.I., Filippis R. Editorial: Mental health and internalized stigma in people with severe mental illness Front. Psychiatry 2023, Volume 14. Available at: https://doi.org/10.3389/fpsyt.2023.1204091.
Dalal PK. Consent in psychiatry - concept, application & implications. Indian J Med Res 2020, 151: 6–9. Available at: https://doi.org/10.4103%2Fijmr.IJMR_1518_19.
Code of Medical Ethics(Greek). Law number 3418/2005. https://www.isathens.gr/images/entypa/KWDIKAS-IATRIKHS-DEONTOLOGIAS.pdf.
Gowda G.S., Enara A., Ali F., Gowda M.R., Basavarajappa C., Kumar C.N., Math S.B. Approach to Informed Consent in Telepsychiatric Service: Indian Perspective. Indian J Psychol Med 2020, 42(5 Suppl): 16S–22S. Available at: https://doi.org/10.1177%2F0253717620959781.
Uscher-Pines L, Sousa J, Raja P, Mehrotra A, Barnett ML, Huskamp HA. Suddenly becoming a "Virtual Doctor": experiences of psychiatrists transitioning to telemedicine during the COVID-19 pandemic. Psychiatr Serv 2020, 71: 1143-1150. Available at: https://doi.org/10.1176/appi.ps.202000250.
DIKE C.C. Telehealth Issues: Be Vigilant About Ethics Breaches. Psychiatric News- American Psychiatric Association Publishing 2022. Available at: https://doi.org/10.1176/appi.pn.2022.08.8.49.
Telemedicine in Greece(translated from Greek). Ministry of Health 2018. Available at: https://www.moh.gov.gr/articles/ehealth/6084-h-thleiatrikh-sthn-ellada.
Issue: “Recommendations for the provision of medical services at a distance”(translated from Greek). Panhellenic Medical Association 2020. Available at: https://pis.gr/.
Law no 4865/2021 (FEK A 238 - 04.12.2021) Composition and organization of a legal entity of private law with the appellation “National Central Authority of health supplies”, strategy of central supplies of products and health services and other urgent provisions for the domains of public health and welfare. Available at: https://www.forin.gr/laws/law/4069/n-4865-2021#!/?article=50290 (source in Greek).
Article 9: “Processing of special categories of personal data”. EU General Data Protection Regulation. Available at: https://www.privacy-regulation.eu/el/9.htm (source in Greek).
Opinion of the Legal service of the Panhellenic Medical Association for Telepsychiatry. ESPY 2020. Available at: https://www.espy.org.gr/el/ (source translated from Greek).
Tzermias C. Need for telemedicine legislation in Greece. Online publication 2021. (Source translated from Greek).