Όρια μεταξύ ειδών και ανθρώπινα δικαιώματα: Νομικές και ηθικές σκέψεις για την ξενομεταμόσχευση

pdf (English)
Δημοσιευμένα: Sep 30, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/bioeth.42845
Λέξεις-κλειδιά:
ξενομεταμόσχευση έλλειψη οργάνων κανονισμοί κλινικές δοκιμές ευζωία ζώων
Sara Baldussu
Περίληψη

Η ξενομεταμόσχευση—η μεταμόσχευση κυττάρων, ιστών ή οργάνων προερχόμενων από ζώα σε ανθρώπους—αποτελεί την αιχμή της βιοϊατρικής καινοτομίας, προσφέροντας μια πολλά υποσχόμενη λύση στην επίμονη έλλειψη ανθρώπινων μοσχευμάτων παγκοσμίως. Καθώς ο τομέας αυτός εξελίσσεται ραγδαία, προκύπτουν παράλληλα πολύπλοκες επιστημονικές, ηθικές και νομικές προκλήσεις που απαιτούν προσεκτική εξέταση. Η ευθύνη για την προστασία της ευζωίας των ζώων και την ασφάλεια της ανθρώπινης υγείας είναι υψίστης σημασίας, ιδίως λόγω των ζωονόσων που ενυπάρχουν στην έρευνα ξενομεταμόσχευσης. Οι προκλινικές μελέτες πρέπει να αντιμετωπίζουν αυστηρά τον κίνδυνο μετάδοσης λοιμωδών παραγόντων από τα ζώα στους ανθρώπους, εφαρμόζοντας αξιόπιστες στρατηγικές αξιολόγησης και διαχείρισης κινδύνου που προστατεύουν όχι μόνο τους μεμονωμένους ασθενείς αλλά και τη δημόσια υγεία συνολικά. Η ισορροπία ανάμεσα σε αυτούς τους προβληματισμούς και την ανάγκη ανάπτυξης σωτήριων θεραπειών υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο της επιστημονικής ευθύνης.


Τα ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με την ξενομεταμόσχευση υπερβαίνουν τις παραδοσιακές βιοϊατρικές ανησυχίες, εξετάζοντας βαθιά τα όρια μεταξύ των ειδών και το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Η δημιουργία και χρήση χιμαιρών και υβριδίων προκαλεί αμφιβολίες σχετικά με την ηθική κατάσταση αυτών των οντοτήτων και τα όρια της επιστημονικής παρέμβασης. Τα δικαιώματα των ασθενών παραμένουν κεντρικά σε αυτόν τον διάλογο, ειδικά όσον αφορά τη γνώση και τη συγκατάθεση, τη χρήση πειραματικών θεραπειών με συμπόνια και τη δίκαιη κατανομή των σπάνιων οργάνων. Αυτά τα ζητήματα απαιτούν συνεχή προβληματισμό για την αυτονομία, τη δικαιοσύνη και τις κοινωνικές αξίες, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ηθικών πλαισίων που καθοδηγούν την κλινική πρακτική και την έρευνα σε αυτόν τον αναδυόμενο τομέα.


Παράλληλα, η ξενομεταμόσχευση λειτουργεί εντός ενός διαφοροποιημένου και εξελισσόμενου παγκόσμιου νομικού πλαισίου. Τα ρυθμιστικά πλαίσια ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με τη χώρα, αντανακλώντας διαφορετικές πολιτισμικές, ηθικές και πολιτικές προτεραιότητες. Διεθνείς οργανισμοί όπως η Διεθνής Ένωση Ξενομεταμόσχευσης και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών, την παροχή καθοδήγησης και την προώθηση της εναρμόνισης των προτύπων για την υπεύθυνη ανάπτυξη και ασφαλή κλινική εφαρμογή. Η πλοήγηση σε αυτό το σύνθετο ρυθμιστικό περιβάλλον είναι απαραίτητη για τους ερευνητές και τους κλινικούς ιατρούς, που πρέπει να συμμορφώνονται με πολυδιάστατες απαιτήσεις για να διασφαλίσουν την ηθική διεξαγωγή των κλινικών δοκιμών και την ασφάλεια των ασθενών.


Το άρθρο αυτό συνδυάζει επιστημονικές, ηθικές και νομικές προσεγγίσεις, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη επισκόπηση της τρέχουσας κατάστασης και των μελλοντικών προοπτικών της ξενομεταμόσχευσης. Τονίζει τη σημασία μιας διεπιστημονικής προσέγγισης που προωθεί την καινοτομία, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει με αυστηρότητα τους κινδύνους και σέβεται τόσο την ευζωία των ζώων όσο και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Με την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ επιστημόνων, ηθικολόγων, νομοθετών και επαγγελματιών υγείας, ο τομέας της ξενομεταμόσχευσης μπορεί να εξελιχθεί υπεύθυνα, προσφέροντας τελικά νέες ελπίδες σε ασθενείς που αντιμετωπίζουν ανεπάρκεια οργάνων παγκοσμίως.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Ανασκοπήσεις
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού 4.0.

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  • Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης, ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution  CC BY 4.0, που επιτρέπει άμεση πρόσβαση στις εργασίες και κάθε χρήστη να διαβάζει, να κάνει λήψη, να αντιγράφει, να διανέμει, να εκτυπώνει, να αναζητά, ή να συνδέει με το πλήρες περιεχόμενο των άρθρων, να τα αναζητά για ευρετηρίαση, να τα χρησιμοποιεί ως δεδομένα σε λογισμικό, ή να τα χρησιμοποιεί για οποιοδήποτε άλλο νόμιμο σκοπό. Προϋπόθεση ε΄ιναι η αναφορά στον αρχικό δημιουργό/ούς  και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
  • Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό Βιοηθικά επιτρέπει και ενθαρρύνει τους συγγραφείς να καταθέτουν τα δημοσιευμένα άρθρα  σε θεσμικά (π.χ. το αποθετήριο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης) ή θεματικά αποθετήρια (π.χ. αποθετήριο SSOAR για τις Κοινωνικές Επιστήμες), μετά τη δημοσίευσή τους στο περιοδικό «Βιοηθικά» και με όρους Ανοικτής Πρόσβασης, όπως κατά περίπτωση προσδιορίζονται από τους χρηματοδότες της έρευνάς τους ή/και τα ιδρύματα με τα οποία συνεργάζονται.

Κατά την κατάθεση της εργασίας τους, οι συγγραφείς πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη δημοσίευση του άρθρου στο περιοδικό «Βιοηθικά» και τις πηγές χρηματοδότησης της έρευνάς τους.

Κατάλογοι των ιδρυματικών και θεματικών αποθετηρίων ανά χώρα υπάρχουν στη βάση http://opendoar.org/countrylist.php . Οι συγγραφείς έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν χωρίς κόστος την εργασία τους στο αποθετήριο www.zenodo.org, το οποίο υποστηρίζεται από το OpenAIRE (www.openaire.eu ), στο πλαίσιο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της Ανοικτής ακαδημαϊκής έρευνας.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
U.S. Food and Drug Administration, Xenotransplantation, available at: https://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/xenotransplantation?utm_source=chatgpt.com
The Guardian, Maryland man receives pig’s heart in world-first transplant, available at: https://www.theguardian.com/us-news/2022/jan/10/maryland-pig-heart-transplant-human-medical-first
The Guardian, Man who had landmark pig heart transplant dies after pig virus infection, available at: https://www.theguardian.com/us-news/2022/may/06/man-landmark-pig-heart-transplant-death-pig-virus
CNN, Lawrence Faucette, second person to receive pig heart transplant, dies, available at: https://edition.cnn.com/2023/10/31/health/lawrence-faucette-second-pig-heart-transplant-dies/index.html
CNN, Pig kidney successfully functions in human for over a month, available at: https://edition.cnn.com/2023/09/14/health/pig-kidney-transplant-long-term-scn/index.html
CNN, Pig kidney transplant patient discharged and recovering at home, available at: https://edition.cnn.com/2024/04/04/health/pig-kidney-transplant-patient-home/index.html
CNN, Woman is back on dialysis after doctors remove transplanted pig kidney, available at: https://edition.cnn.com/2024/05/31/health/pig-kidney-transplant-removal/index.html
CNN, Pig kidney transplant patient discharged and recovering at home, available at: https://edition.cnn.com/2025/02/07/health/pig-kidney-transplant-clinical-trials/index.html
U.S. Food and Drug Administration, Source Animal, Product, Preclinical, and Clinical Issues Concerning the Use of Xenotransplantation Products in Humans; Guidance for Industry, CBER, 13.12.2016; U.S. Department of Health and Human Services, PHS Guideline on Infectious Disease Issues in Xenotransplantation, 19.1.2001 (updated 23.6.2022) .
FDA, Roadmap to Reducing Animal Testing in Preclinical Safety Studies, available at: https://www.fda.gov/files/newsroom/published/roadmap_to_reducing_animal_testing_in_preclinical_safety_studies.pdf
Reuters, US FDA to phase out animal testing in drug development, available at: https://www.reuters.com/world/us/us-fda-phase-out-animal-testing-drug-development-2025-04-10/
Public Health Service PHS Guideline on Infectious Disease Issues in Xenotransplantation, 19.1.2001, updated 23.6.2022, available at: https://www.fda.gov/regulatory-information/search-fda-guidance-documents/phs-guideline-infectious-disease-issues-xenotransplantation
Sorror MA, et al. Influence of comorbidities on outcome in 1102 patients with acute myeloid leukemia undergoing allogeneic hematopoietic cell transplantation. Bone Marrow Transplant 2024, 59: 115–123.
Denner J, Tönjes RR. Infection barriers to successful xenotransplantation focusing on porcine endogenous retroviruses. Clin Microbiol Rev 2012, 25: 318-343
Meije Y, Tönjes RR, Fishman JA. Retroviral restriction factors and infectious risk in xenotransplantation. Am J Transplant 2010, 10: 1240-1247.
Mehta SA, Saharia KK, Nellore A, Blumberg EA, Fishman JA. Infection and clinical xenotransplantation: Guidance from the Infectious Disease Community of Practice of the American Society of Transplantation. Am J Transplant 2023, 23(3): 309–315.
United Therapeutics Corporation. FDA clearance of Investigational New Drug application for UKidney™ clinical trial. 3.2.25, available at: https://ir.unither.com/press-releases/2025/02-03-2025-120011819
Healey N. World-first pig kidney trials mark turning point for xenotransplantation. Nature Medicine, 18.3.25. Available at: https://www.nature.com/articles/d41591-025-00020-0
We need this: Pig-to-human kidney transplants enter clinical trials. Healio, 27 June 2025. Available at: https://www.healio.com/news/nephrology/20250627/we-need-this-pigtohuman-kidney-transplants-enter-clinical-trials
Successful pig-to-human xenotransplant paves the way for clinical trials. Kidney News, 27.6.25. Available at: https://www.kidneynews.org/view/journals/kidney-news/17/4/article-p1_1.xml
Rollin B, Animal Rights and Human Morality, 1st ed, Prometheus Books, Buffalo, New York:
Bokota S. Defining human-animal chimeras and hybrids: A comparison of legal systems and natural sciences. Ethics & Bioethics (in Central Europe) 2021, 11(1–2): 101–114.
Cordis, EU funds project on chimera and hybrid research. 19.6.07.
Iltis AS, Koster G, Reeves E, Matthews KRW. Ethical, legal, regulatory, and policy issues concerning embryoids: a systematic review of the literature. Stem Cell Research & Therapy 2022, 13(1): 1–13.
Nicolas P, Etoc F, Brivanlou AH. The ethics of human-embryoids model: a call for consistency. Journal of Molecular Medicine 2021, 99(4): 569–579.
European Parliament, Council of Europe, Use of human embryos and foetuses in scientific research, Recommendation 1100 (1989), available at: https://pace.coe.int/en/files/15134
Council of the European Union. Council adopts new rules on substances of human origin. 27.5.2024. Available at: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2024/05/27/council-adopts-new-rules-on-substances-of-human-origin/
OPTN Ethics Committee. Ethical Principles in the Allocation of Human Organs. IntechOpen, 2019: 3-10.
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research. The Belmont Report: Ethical Principles and Guidelines for the Protection of Human Subjects of Research, 1979.
National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Glossary: Utility. Available at: https://www.nice.org.uk/glossary?letter=u
Organ Procurement and Transplantation Network (OPTN). Ethical Principles in the Allocation of Human Organs. Available at: https://optn.transplant.hrsa.gov/professionals/by-topic/ethical-considerations/ethical-principles-in-the-allocation-of-human-organs/
Sykes M, d’Apice A, Sandrin M; IXA Ethics Committee. Position paper of the Ethics Committee of the International Xenotransplantation Association. Xenotransplantation 2003, 10: 194 203.
Menell J, Allison M, Wolf L. Regulatory aspects of clinical xenotransplantation. Xenotransplantation 2015, 22:205 13.
World Health Organization, Guidance on Xenogeneic Infection/Disease Surveillance and Response: a strategy for international cooperation and coordination, WHO, Geneva, 2001 .
WHO. Guidance on Xenogeneic Infection/Disease Surveillance and Response: A Strategy for International Cooperation and Coordination.
World Health Organization, First WHO global consultation on regulatory requirements for xenotransplantation clinical trials, Changsha, China, 19–21 November?2008: the Changsha Communiqué, WHO, Geneva, 200.
World Health Organization, Second WHO Global Consultation on Regulatory Requirements for Xenotransplantation Clinical Trials, Geneva, 2011.
World Health Organization, Third WHO Global Consultation on Regulatory Requirements for Xenotransplantation Clinical Trials, Geneva, 2018.
Hawthorne WJ. Ethical and legislative advances in xenotransplantation for clinical translation: focusing on cardiac, kidney and islet cell xenotransplantation, Front Immunol 2024.
European Medicines Agency. Advanced Therapy Medicinal Products: Overview. EMA, London, 2025.
Swiss Confederation. Federal Act on the Transplantation of Organs, Tissues and Cells (Transplantation Act). Fedlex, 810.21, 1.7.2007;
Wang Y, Lei T, Wei L, Du S, Girani L, Deng S. Xenotransplantation in China: present status. Xenotransplantation 2023;30:e12490.