Βιοηθικά ζητήματα της χρήσης πτωματικών βιολογικών υλικών στην εκπαίδευση και στην έρευνα


Konstantinos Katsos (Κωνσταντίνος Κάτσος)
https://orcid.org/0000-0003-1378-6957
Konstantinos Moraitis (Κωνσταντίνος Μωραΐτης)
Chara Spiliopoulou (Χαρά Σπηλιοπούλου)
https://orcid.org/0000-0002-3163-2575
Abstract
Τίθεται ποτέ ζήτημα κυριότητας σε μία σορό; Εάν ναι, σε ποιον ανήκει αυτή; Εάν όχι, υπάρχουν όρια στη «χρήση-εκμετάλλευση» του ανθρώπινου σώματος; Το παρόν άρθρο πραγματεύεται τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν στην εκπαίδευση και στην έρευνα με πτωματικά βιολογικά υλικά, με παράλληλη ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας. Υπό τη σκιά διαφόρων σκανδάλων που αφορούσαν στη διατήρηση πτωματικών ιστών και οργάνων και στη χρησιμοποίησή τους στην εκπαίδευση και στην έρευνα, το 2006 αναθεωρήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το νομικό πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο ρυθμίζονται τα ζητήματα διαχείρισης μίας σορού. Ανάλογες νομοθετικές πράξεις υφίστανται και σε πολλές άλλες χώρες. Στην Ελλάδα, το ισχύον νομικό καθεστώς ρυθμίζει μονάχα τη χρήση βιολογικών υλικών με σκοπό τη μεταμόσχευση, αφήνοντας ένα «κενό» στα ζητήματα της εκπαίδευσης και της έρευνας. Η σύγχρονη Ελλάδα οφείλει να αφήσει πίσω τον πατερναλισμό του παρελθόντος και να ακολουθήσει τις αρχές της ενημέρωσης και της συναίνεσης.
Article Details
  • Sezione
  • Original Articles
Downloads
I dati di download non sono ancora disponibili.
Riferimenti bibliografici
Χατζηαγγελίδης Σ. Γνωμοδότηση Εισαγγελίας Πρωτοδικών Χαλκίδας υπ' αριθ. 819/25-2-2005.
Mason JK, Laurie GT. Consent or property? Dealing with the body and its parts in the shadow of Bristol and Alder Hey. The Modern Law Review, 2001, 64: 710-729.
Bjorkman B, Hansson SO. Bodily rights and property rights. Journal of Medical Ethics, 2006, 32: 209-214.
The Royal Liverpool Children's Inquiry Report, 2001. Διαθέσιμο στο https://www.gov.uk/government/publications/the-royal-liverpool-childrens-inquiry-report
Walker B. Inquiry into matters arising from the post-mortem and anatomical examina-tion practices of the Institute of Forensic Medicine. 2001, North Sydney: NSW Dept. of Health.
Lawrence C. Alder Hey: the taken for granted and professional practice. Journal of Epidemiology and Community Health, 2002, 56: 4-5.
Burton JL. A bite into the history of the au-topsy. From ancient roots to modern day. Forensic Sciences, Medicine, and Pathology, 2005, 1: 277-284.
Jones DG. The human cadaver: an assess-ment of the value we place on the dead body. Perspectives on Science and Christian Faith, 1995, 47: 43-51.
El-Nageh MM, Lineham MB, Cordner S, Wells D, McKelvie H. Ethical practice in laboratory medicine and forensic pathology. World Health Organization, Regional Office for the Eastern Mediterranean. Διαθέσιμο στο https://apps.who.int/iris/handle/10665/119604
Watson AJM, Benbow EW. A surgeon's guide to peri-operative death. Diagnostic Histopathology, 2009, 15: 27-32.
Boglioli LR, Taff ML. Religious objection to autopsy. An ethical dilemma for medical examiners. The American Journal of Foren-sic Medicine and Pathology, 1990, 11: 1-8.
Κάτσος Κ, Μωραΐτης Κ, Κριάρη Ι, Σπηλιοπούλου Χ. Βιοηθικά ζητήματα που ανακύπτουν κατά την άσκηση της Ιατροδικαστικής σχετικά με τη σορό και τα όργανα του θανόντα. Τιμητικός Τόμος Καθηγητού Μ. Καναβάκη. Broken Hills Publishers: Λευκωσία, 2016: 333-342.
Goodman NR, Goodman JL, Hofman WI. Autopsy: traditional Jewish laws and cus-toms “Halacha”. The American Journal of Forensic Medicine and Pathology, 2011, 32: 300-303.
Carpenter B, Tait G, Quadrelli C. The body in grief: death investigations, objections to autopsy and the religious cultular “other”. Religions, 2014, 5: 165-178.
Mohammed M, Kharosham MA. Autopsy in Islam and current practice in Arab muslim countries. Journal of Forensic and Legal Medicine, 2014, 23: 80-83.
Dirnhofer R, Jackowsi C, Vock P, Potter K, Thali MJ. VIRTOPSY: minimally invasive, imaging-guided virtual autopsy. Radi-ographics, 2006, 26: 1305-1333.
Goodman NR, Goodman JL, Hofman WI. Autopsy: traditional Jewish laws and cus-toms “Halacha”. The American Journal of Forensic Medicine and Pathology, 2011, 32: 300-303.
Bolliger SA, Thali MJ, Ross S, Buck U, Naether S, Vock P. Virtual autopsy using imaging: bridging radiologic and forensic sciences. A review of the Virtopsy and similar projects. European Radiology, 2008, 18: 273-282.
Burton JL, Underwood J. Clinical, educa-tional, and epidemiological value of autop-sy. Lancet, 2007, 369: 1471-1480.
Turnbull A, Osborn M, Nicholas N. Hospi-tal autopsy: endangered or extinct? Journal of Clinical Pathology, 2015, 68: 601-604.
Mucci NR, Moore HM, Brigham LE, Goldthwaite CA, Little AR, Lockhart NC, Scott MP, Struewing JP, Vincent SL, Compton CC. Meeting research needs with postmortem biospecimen donation: sum-mary of recommendations for postmortem recovery of normal human biospecimens for research. Biopreservation and Biobanking, 2013, 11: 77-82.
Roberts LW, Nolte KB, Warner TD, McCarthy T, Rosenbaum LS, Zumwalt R. Perceptions of the ethical acceptability of using medical examiner autopsies for re-search and education: a survey of forensic pathologists. Archives of Pathology & La-boratory Medicine, 2000, 124: 1485-1495.
Κανονισμός Λειτουργίας Δημοτικού Κοιμητηρίου, Δήμος Ζωγράφου. Διαθέσιμο στο https://diavgeia.gov.gr/doc/Β41ΝΩΡΦ-ΨΧΜ
Μωραΐτης Κ, Παπαγεωργοπούλου Χ. Θεσμικό πλαίσιο και θέματα βιοηθικής που προκύπτουν από τη μελέτη των ανθρώπινων καταλοίπων. Στο: Παπαγεωργοπούλου Χ, Μωραΐτης Κ, Νικήτα Ε, Ηλιόπουλος Κ, Βήκα Ε. Ειδικά θέματα σκελετικής ανθρωπολογίας, ταφονομίας και βιοαρχαιολογίας (ηλεκτρονικό βιβλίο). Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Αθήνα, 2015. Διαθέσιμο στο http://hdl.handle.net/11419/4764
McHanwell S, Brenner E, Chirculescu ARM., Drukker J, van Mameren H, Mazzot-ti G, Pais D, Paulsen F, Plaisant O, Caillaud MM, Laforet E, Riedere BM, Sanudo JR, Bueno-Lopez JL, Donate-Oliver F, Sprumont P, Teofilovski-Parapid G, Mox-ham BJ. The legal and ethical framework governing body donation in Europe - a re-view of current practice and recommenda-tions for good practice. European Journal of Anatomy, 2008, 12: 1-24.
Shirey NR, Wilson RJ, Jantz LM. Cadaver use at the University of Tennessee’s An-thropological Research Facility. Clinical Anatomy, 2011, 24: 373-380.
Ashcroft R. The ethics of reusing archived tissue for research. Neuropathology and Applied Neurobiology, 2000, 26: 408-411.
Burton JL, Wells M. The Alder Hey affair: implications for pathology practice. Journal of Clinical Pathology, 2001, 54: 820-823.
Hall D. Reflecting on Redfren: what can we learn from the Alder Hey story? Archives of Diseases in Childhood, 2001, 84: 455-456.
Thomson T. Legal and ethical considera-tions of forensic anthropological research. Science & Justice, 2001, 41: 261-270.
Goebel JW, Pickardt T, Bedau M, Fushs M, Lenk C, Paster I, Spranger TM, Stockter U, Bauer U, Cooper DN, Krawczak M. Legal and ethical consequences of international biobanking from a national perspective: the German BMB-EUCoop project. European Journal of Human Genetics, 2010, 18: 522-525.
Borisch B. Tissue banking in a regulated environment - does this help the patient? Part 2 - Patient views and expectations (including the EUROPA DONNA Forum UK position). Pathobiology, 2007, 74: 223-226.
Sheach Leith VM. Consent and nothing but consent? The organ retention scandal. Soci-ology of Health & Illness, 2007, 29: 1023-1042.
Autopsies and the Use of Tissues Removed from Autopsies. The Royal College of Pathologists of Australasia. Διαθέσιμο στο https://www.rcpa.edu.au/getattachment/dd7d45f8-5a55-4798-8dbf-85a0e8ddc32b/Autopsies-and-the-Use-of-Tissues-Removed-from-Auto.aspx
Lynch MJ. The autopsy: legal and ethical principles. Pathology, 2002, 34: 67-70.
Satyapal KS. The treatment of human re-mains. The South African Journal of Bioethics & Law, 2012, 5: 55-60.
Elger BS, Hofner MC, Mangin P. Research involving biological material from forensic autopsies: legal and ethical issues. Pathobi-ology, 2009, 76: 1-10.
Claudot F, Alla F, Fresson J, Calvez T, Coudane H, Bonaiti-Pellie C. Ethics and observational studies in medical research: various rules in a common framework. International Journal of Epidemiology, 2009, 38: 1104-1108.
Riederer BM, Bueno-López JL. Anatomy, respect for the body and body donation - a guide for good practice. European Journal of Anatomy, 2014, 18: 361-368.