Το ανθρώπινο πρόσωπο και το μετανθρώπινο όραμα: Θεολογική προσέγγιση
Abstract
Η επιθυμία του ανθρώπου για μετεξέλιξή του σε ένα ον πιο προικισμένο προκειμένου να καλυτερεύσει τους όρους της ζωής του δεν είναι νέα, αλλά σύμφυτη με το είδος του. Αρωγοί στην πορεία του φιλοσοφία και θρησκεία, προσπαθώντας να δώσουν λύσεις στο διακαές αίτημα βελτίωσης της ανθρώπινης φύσης, από τη δική της θέση έκαστη. Φτάνοντας στην εποχή της Ύστερης -ή Ρευστής- Νεωτερικότητας ο άνθρωπος επιτυγχάνει να σπάσει τα δεσμά της παράδοσης, και στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις προωθεί το μοντέλο του ελεύθερου, αυτεξούσιου ανθρώπου.
Στην εποχή της αλματώδους προόδου της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, ο άνθρωπος επαναπροσδιορίζει την ταυτότητά του ως πρόσωπο και τη συνολική του σχέση με τον Θεό και το περιβάλλον. Παράλληλα, ο ολιστικός μετασχηματισμός των δομικών στοιχείων που αποτέλεσαν τα θεμέλια της νεωτερικότητας συνιστά χαρακτηριστικό της μετάβασης σε μια μετα-μοντέρνα εποχή, δημιουργώντας νέα ταυτότητα για τον άνθρωπο, αυτή του μετα-ανθρώπου, ο οποίος δεν αποτελεί πλέον ένα ουτοπιστικό όραμα, παρά δρομολογείται μέσω του Διανθρωπισμού και των διεπαφών.
Στο πλαίσιο των νέων κοινωνικών μετασχηματισμών υπό το πρίσμα της τεχνολογικής προόδου, δημιουργείται προβληματισμός σχετικός με τη δυνατότητα διατήρησης της ταυτότητας του ανθρώπινου είδους ως «πρόσωπο» με τα χαρακτηριστικά του όντος-θεϊκού δημιουργήματος, βάσει της Πατερικής Διδασκαλίας, ή αν τελικά μετασχηματιστεί σε ναρκισσιστική, παντοδύναμη και αυτονομημένη ύπαρξη, απομακρυσμένη από την ανθρωπιά της.
Article Details
- Come citare
-
Δουραμάνη Γ. (2024). Το ανθρώπινο πρόσωπο και το μετανθρώπινο όραμα: Θεολογική προσέγγιση. Bioethica, 10(1), 24–46. https://doi.org/10.12681/bioeth.37388
- Fascicolo
- V. 10 N. 1 (2024): Bioethica
- Sezione
- Original Articles
TQuesto lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione 4.0 Internazionale.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution CC BY 4.0 License, which allows for immediate free access to the work and permits any user to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of articles, crawl them for indexing, pass them as data to software, or use them for any other lawful purpose. Appropriate credit must be given by citing the author(s) and the original publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g. post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
We encourage authors to deposit their articles, as well as data underlying the publications, in institutional and/or other appropriate subject repositories.
Bioethica permits and encourages authors to archive the final publication pdf in institutional (e.g. the repository of the National Hellenic Research Foundation) or other appropriate subject repositories (e.g. SSOAR repository for social sciences), in compliance with institutional and/or funder open access policies, after publication in the BIOETHICA. Authors must provide bibliographic details that credit publication in the journal, as well as related funding details (when applicable).
Lists of institutional and other subject-based academic open access repositories can be found listed by country at the registry http://opendoar.org/countrylist.php
If your institution does not possess a repository you may deposit a copy of your paper at no cost with www.zenodo.org , the repository supported for open access research in the EU by the European Commission, through the project OpenAIRE (www.openaire.eu )
Downloads
I dati di download non sono ancora disponibili.
Riferimenti bibliografici
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
Bauman Zygmount, Η μετανεωτερικότητα και τα δεινά της, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Ψυχογιός, Αθήνα 2002.
Berdyaev Nicolas, To πεπρωμένο του ανθρώπου στο σύγχρονο κόσμο, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1980.
Birnbacher Dieter, «Πρόκειται η βελτιωτική τεχνολογία να αλλάξει την ανθρώπινη φύση;», Εισαγωγή στην Βιοηθική: ιστορικές και συστηματικές προσεγγίσεις, Σωκράτης Δεληβογιατζής και Ελένη Καλοκαιρινού, Σύγχρονη Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2014.
de Chardin Pierre-Teilhard, The Future of Man, μτφρ. Νorman Denny, Image Books Doubleday, New York, 1964.
Habermas Jurgen, Το μέλλον της ανθρώπινης φύσης. Πίστη και γνώση, μτφρ. Μαρία Τόπαλη, Scripta, Αθήνα 2004.
Lyotard Jean-Francois, H μεταμοντέρνα κατάσταση, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Γνώση, Αθήνα, 1979.
Wiesing Urban, «Η ιστορία της ιατρικής βελτίωσης: από την αποκατάσταση στο ακέραιο στην αποκατάσταση στο άριστο;», στο Σωκράτης Δεληβογιατζής και Ελένη Καλοκαιρινού, Εισαγωγή στη Βιοηθική: ιστορικές και συστηματικές προσεγγίσεις, Σύγχρονη Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2014.
Αθανασιάδης Γρηγόριος, «Γενετικές παρεμβάσεις, ανισότητες και ο ρόλος του κράτους», στο Βιοηθικά, 7 (2), 2021, σ. 10. Στο: https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/bioethica/issue/view/1656/501.
Γερουλάκης Δ., Γουνελάς Σ., Μουστάκης Αθ., Γιανναράς Χρ., Η ελευθερία του ήθους, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 2002.
Γιανναρά Χρ., Η ελευθερία του ήθους, Ίκαρος, Αθήνα 2002, σσ. 35-36.
Γιαννουλάτου Αναστασίου, Αρχιεπ., Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία: Μελετήματα Ορθοδόξου προβληματισμού, Ακρίτας, Αθήνα 2005.
Γκίντενς Α. Ο κόσμος των ραγδαίων αλλαγών: Πώς επιδρά η παγκοσμιοποίηση στη ζωή μου, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2001.
Γρινιεζάκης Μακάριος, Αρχιμ., «Προβληματισμοί της Ορθοδόξου Θεολογίας για τα σύγχρονα βιοτεχνολογικά επιτεύγματα», στο Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη, Φερενίκη Παναγοπούλου- Κουτνατζή (επιμ.), Βιοηθικοί Προβληματισμοί, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2014.
Ζηζιούλα Ιωάννου, Μητρ Περγάμου, «Η ορθοδοξία και ο σύγχρονος κόσμος», Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας. Στο: https://www.oodegr.com/oode/orthod/genika/ekkl_kosmos_1.htm.
Καλαντζής Γεώργιος, Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και Μετα-Ανθρωπισμός, Διδακτ. Διατρ., ΕΜΠ, Αθήνα 2023, στο http://hdl.handle.net/10442/hedi/53937.
Καραβιδόπουλος Ι., Προσωπείο και πρόσωπο κατά τους τρεις Ιεράρχες, Θεσσαλονίκη 1979.
Κολέμπας Γ., «Βιοτεχνολογία οι καινούριες ιδέες για τη ζωή, η "νέα ευγονική", ο "μετάνθρωπος" και η προοπτική της τεχνοφασιστικής κοινωνίας», στο Ευτοπία, τχ. 15, Νοε. 2007, στο https://www.eutopia.gr/periodiko/15.
Κυριαζόπουλος Σ., Η καταγωγή του τεχνικού πνεύματος, χ.ε., Αθήνα 1965
Κωτσιόπουλος Π. Κωσταντίνος, Παγκοσμιοποίηση: Κατασκευή και Πραγματικότητα, Δ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2020, σ. 181.
Κωφού Χριστίνα, Βιοτεχνολογικές επεμβάσεις, Διανθρωπισμός, Μετανθρωπισμός: Μια κριτική Θεώρηση, Μεταπτ. Εργασία ΑΠΘ, 2020, σσ. 6-7.
Μουστάκης Αθ., Άγιος: ο πραγματικός μετάνθρωπος, στο Δ. Γερουλάκης, Σ. Γουνελάς, κ.ά., (επιμ.), Μετάνθρωπος, Ζώντας σ’ έναν ψηφιακό κόσμο, Αρμός, Αθήνα 2018.
Μπέγζος Μάριος, Ανατολική ηθική και Δυτική τεχνική: Θέματα φυσικής φιλοσοφίας της θρησκείας, Μ.Π. Γρηγόρης, Αθήνα 1993.
Μπεκριδάκης Δημήτριος, «Machina ex Deo», Στοχασμοί γύρω από τον θεολογικό πυρήνα της σύγχρονης τεχνολογίας», στο Δ. Γερουλάκης,-Σ. Γουνελάς,-κ.ά. (eds), Μετάνθρωπος: Ζώντας σε έναν ψηφιακό κόσμο, Αρμός, Θεσσαλονίκη 2018, σ. 174. Π. Ιωάννης και Λυν Μπρεκ, Από τη γέννηση ως το θάνατο: Ορθόδοξες προσεγγίσεις σε βιοηθικά διλήμματα, Εν πλω, Αθήνα 2008.
Μπεκριδάκης Δημήτριος, «Η αναστήλωση των ειδώλων. Εικονική Πραγματικότητα και Ορθόδοξη Εικονογραφία», στο Θρησκειολογία/Ίερά-Βέβηλα, τεύχ. 1.
Μπεκριδάκης Δημήτριος, Πλεξίδας Ιω. (επιμ.), Μετάνθρωπος, Ζώντας σ’ έναν ψηφιακό κόσμο, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2018.
Νύσσης Γρ., Εις τα της Γραφής ρήματα, ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέρα και καθ’ ομοίσωσιν, Α՛ PG 44,268 D.
Νύσσης Γρηγ., Α Θεσσαλονικείς 5.23, «Περί κατασκευής ανθρώπου» 29,2 P G,44,236 A.
Παναγιωτίδης Παν., Νευροηθική και ηθική βελτίωση του ανθρώπου, θεολογική προσέγγιση, Μεταπτ. Εργασία, ΑΠΘ, 2022.
Ρωμανίδου Ιω., Το προπατορικό αμάρτημα, Π.Σ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1975.
Σημίτης Σπύρος, «Βιοεπιστήμες και Βιοτεχνολογία: Προοπτικές, διλήμματα, και όρια μίας αναγκαίας νομικής ρύθμισης», στο Τσινόρεμα Σταυρούλα & Λούης Κίτσος, Θέματα Βιοηθικής: Η ζωή, η κοινωνία και η φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτη, Ηράκλειο 2013.
Σταμούλης Χρυσόστομος Α., Έρως και Θάνατος, Εκδ. Ακρίτας, Θεσσαλονίκη 2009.
Τάσης Θεοφάνης, Φιλοσοφία της ανθρώπινης αναβάθμισης, Αρμός.
Τσινόρεμα Σταυρούλα & Λούης Κίτσος (επιμ.), Θέματα Βιοηθικής: Η ζωή, η κοινωνία και η φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτη, Ηράκλειο 2013.
Χατζηευφραιμίδης Ε., Ορθοδοξία και Πολιτισμός. Η διακονία της κατάφασης στην πολιτισμική πολυμορφία, εκδ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2006.
Χρυσοστόμου Ιωάννου, Εις τον άγιον ιερομάρυρα Βαβύλαν, PG 50, σ. 545.
ΞΕΝΟΓΛΩΣΗ
“Religion and Science” Jan. 17-2017, Stanford Encyclopedia of Philosophy, in https://plato.stanford.edu/entries/religion-science/#BrieHistFielScieReli%7C
Adams, Fred, and Ken Aizawa, “The Bounds of Cognition,” Philosophical Psychology, 14(1) 2001, pp. 43–64, στο https://10.1080/09515080120033571.
Adams, Fred, and Ken Aizawa, “Why the Mind Is Still in the Head,” in Philip Robbins and Murat Aydede (eds.),The Cambridge Handbook of Situated Cognition, 1st edition, Cambridge, Cambridge University Press, New York 2009.
Adams, Fred, and Ken Aizawa, 2010, “Defending the Bounds of Cognition,” in Richard Menary (ed.), The Extended Mind, Cambridge, Mass.: MIT Press, pp, 67–80.
Adams, Fred, and Ken AizawaThe Bounds of Cognition, MA: Blackwell Malden, 2008.
Allhoff, F., Lin, P., Moor, J., & Weckert, J. (2010). “Ethics of Human Enhancement: 25 Questions & Answers”, in “Studies in Ethics, Law, and Technology”, 4(1), 2012, 1004, στο https://doi.org/10.2202/1941-6008.1110.
Birnbacher Dieter, “Posthumanity, Transhumanism and Human Nature”, in Gordijn Bert & Chadwick Ruth (eds.), Medical Enhancement and Posthumanity, Springer 2008.
Bostrom Nick, “Human Genetic Enhancements: A transhumanist perpective”, in “The Jjournal of Value Inquiry”, 37/2003.
Bostrom Nick, “Why I Want to be a Posthuman when I Grow Up”, in the “Medical Enhancement and Post humanity”, Bert Gordijn & Ruth Chadwick (eds.), Springer 2008.
Bostrom Nick, Andres Sandberg, «Cognitive Enhancement: Methods, Ethics, Regulatory Challenges», Science and Engineering Ethics, 15, 2009, 311-341, στο https://www.nickbostrom.com/cognitive.pdf.
Bostrom Nick, Savulescu Julian, «Human Enhancement Ethics: The State of the Debate», in Savulescu Julian, Bostrom Nick (eds), Human Enchantment, Oxford University Press.
Braidotti Rosi, “Posthuman Humanities”, in the “European Educational Research Journal”, Volume 12 Number 1 2013.
Braindotti Rossi, “Posthuman Critical Theory”, in the “Journal of Posthuman Studies”, Vol. 1, No 1, 2017.
Bruner Emil (ed.), Revelation and Reason, The Westminster Press, Philadelphia 1946.
Buck R. Anthony, “The Way of the Future is now a thing of the past”. In https://europeanacademyofreligionandsociety.com/news/the-way-of-the-future-is-now-a-thing-of-the-past/
Chadwick Ruth, “Therapy, Enhancement and Improvement”, in Bert Gordijn & Ruth Chadwick (eds.), Medical Enhancement and Posthumanity, Springer 2008.
Childers J. & Hentzi G. eds, The Columbia Dictionary of Modern Literary and Cultural Criticism, 1995.
Clark Andy, Chalmers David, “The Extended Mind”,in the Analysis, Volume 58, Issue 1, January 1998, pp. 7-19, στο https://doi.org/10.1093/analys/58.1.7.
Dieckmann H., De revelation Christian, Freiburg 1930.
Drengson A. & Inoue Y., eds., The Deep Ecology Movement: An Introductory Anthology, North Atlantic Publishers, Berkeley 1995.
Duerk Benjamin D, “The Journal of Posthuman Studies”, vol. 4, No 2, 2020, The Pennsylvania State University, University Park. P.A.
Duerk Benjamin, “Describing the Unspeakable: Psychedelic Communication Technologies and the Development of a Posthuman Language”, in the “Journal of Posthuman Studies”, vol. 4 No 2, 2020, The Pennsylvania State University, University Park. P.A.
Earp Brian D., Wudarczyk Olga A., Sandberg Anders Savulescu, Julian, “If I Could Just Stop Loving You: Anti-Love Biotechnology and the Ethics of a Chemical Breakup”, in The American Journal of Bioethics, 13(11), 2013, 3-17, στο https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3898540/
Fukuyama Francis, Our posthuman Future. Consequenses of the Biotechnology revolution, Profile Books, Great Britain 2002.
Garrison J. W., “The Aesthetics of Ethical Virtues and the Ethical Virtues of Aesthetics”, in the “Interchange”, 35(2) 2004.
Giodal Μ.Ι. L., Mystere et Revelation, Paris 1905.
Glannon Walter, “Reflections on Neuroenhancement” στο J. Clausen, N. Levy (eds), Handbook of Neuroethics, Springer Science+Business Media Dordrecht, 2015
Greely Henry, Campbell Philip, Sahakian Barbara, Harris John, Kessler Ronald C., Gazzaniga Michael, Farah Martha J., “Towards responsible use of cognitive responsible use of cognitive-enhancing drugs by the healthy”, in the Nature, 2008, pp.702-705, στο https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1039&context=neuroethics_pubs
Guattari Félix, “Pour une refondation des pratiques sociales”, in “Le Monde Diplomatique”, Oct. 1992.
Gunlife J.R., A lexicon of the Homeric Dialect, Blackie and Son Limited, Glasgow 1924.
Hansell Gregory R. & Grassie William (eds.), Transhumanism and its critics, Metanexus Institute, 2011.
Harris John, “Moral enhancement and freedom”, in Bioethics, 25(2) 2011, pp. 102-111, στο https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3660783.
Harris John, Enhancing Evolution. The ethical case for making better people, Princeton University Press, Princeton and Oxford 2007.
Huxley Julian, New Bottles for New Wine, Chatto and Windus, London 1950.
Illes Judy, Racine Eric, «Imaging or Imagining? A Neuroethics Challenge Informed by Genetics», The American Journal of Bioethics, 5(2), 2005, 5-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1506750/
Madrigal Alexis, “20 Percent of Scientists Admit Using Brain-Enhancing Drugs -- Do You?”, in Wired, 2008. https://www.wired.com/2008/04/20-of-scientist/
Menary, Richard, Cognitive Integration: Mind and Cognition Unbounded, Basingstoke, Palgrave Macmillan New York 2008.
Merriam-Webster, https://www.merriam-webster.com/dictionary/theocentric. Accessed 7 Oct. 2023.
Moll Jorge, Oliveira-Souza Ricardo de, Zahn Roland, and Grafman Jordan, “The cognitive Neuroscience of Moral Emotions”, στο Walter Sinnott Armstrong (eds), Moral Psychology: The Neuroscience of Morality: Emotion, Brain Disorders, and Development, The MIT Press, Massachusetts, 2008.
More Max, Greg. R. Hansell & William Grassie (eds.), Transhumanism and its critics, Metanexus Institute, 2011.
Perkkowitz Sidney, “Digital people: Making Τhem and Using Them”, στο Martha J. Farah (eds), Neuroethics an introduction with readings, The MIT press, Massachusetts institute of technology United States of America, 2010.
Racine Eric, Pragmatic Neuroethics: Improving treatment and understanding of the mind-brain, The MIT press Cambridge, Massachusetts Institute of Technology, 2010.
Reichenbach Roland, “Postmodern Knowledge, Modern Beliefs, and the Curriculum”, in the “Educational Philosophy and Theory” 31(2), 1999.
Rucker Rudy, Το άπειρο και ο νους, μτφρ, Κώστας Χατζηκυριάκου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, β΄ εκδ. 2010.
Savulescu Julian, “New breeds of humans: the moral obligation to enhance”, in “Reproductive BioMedicine Online”, Vol. 10, Supp 1, March 10/2005.
Savulescu Julian, Sandberg Anders, «Neuroenhancement of Love and Marriage: The Chemicals Between Us», Neuroethics, 1, 2008, 31- 44, στο https://link.springer.com/article/10.1007/s12152-007-9002-4.
Savulescu Julian, ter Meulen Ruud, Kahane Guy, Enhancing Human Capacities, A Blackwell Publishing Ltd, West Sussex, 2011.
Savulescu, Persson Ingram, «Ηθική ενίσχυση ελευθερία και το Μηχάνημα του Θεού», Δήμητρα Βαγενά (μτφρ.), in the Conatus Journal of Philosophy 2(2), 2017, 9-31, στο https://doi.org/10.12681/conatus.15991.
Shapiro, Lawrence and Shannon Spaulding, “Embodied Cognition”, in the Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2021 Edition), Edward N. Zalta (ed.), στο https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/embodied-cognition.
Shapiro, Lawrence and Shannon Spaulding, “Embodied Cognition”, in the Stanford Encyclopedia of Philosophy, (Winter 2021 Edition), Edward N. Zalta (ed.), στο. https://plato.stanford.edu/archives/win2021/entries/embodied-cognition.
Soper Kate, Humanism and Anti-Humanism, Hutchinson, London 1986.
Stenmark Mikael, How to Relate Science and Religion: A Multidimensional Model. W.B. Eerdmans Pub. Co., Grand Rapids, Mich.,2004.
Turner Danielle C., Sahakian Barbara J., “Neuroethics of Cognitive Enhancement”, στο Leo Zonneveld, Huub Dijstelbloem, Danielle Ringoir (eds), Reshaping the Human Condition, Exploring Human Enhancement, Rathenau Insitute, Hague, 2008.
Varela F. J., Thompson E. & Rosch Ε., The em-bodied mind: Cognitive science and human expe-rience, MIT Press, 1993.
Wienhues Anna, Ecological Justice and the Extinction Crisis: Giving Living Beings their Due, Policy Press, Bristol University Press, 2020, στο https://academic.oup.com/policy-press-scholarship-online/book/37826.
Wolfe Cary, What is Posthumanism, 2010.
Woodhead Linda, Partridge Christopher, and Kawanami Hiroko, (eds.), Religions in the Modern World: Traditions and Transformations, Taylor & Francis Group, London 2016.
Zernike Kate, “The Difference Between Steroids and Ritalin Is”, New York Times, 2005. στο https://www.nytimes.com/2005/03/20/weekinreview/the-difference-between-steroids-and-ritalin-is.html, https://doi.org/10.1007/BF02698851.
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
https://www.merriam-webster.com/dictionary/theocentric. Ac-cessed 7 Oct. 2023
