Σταυρικές εγχαράξεις και απολάξευση γλυπτών κατά την Ύστερη Αρχαιότητα. Μία ερμηνευτική προσέγγιση

pdf
Δημοσιευμένα: Mar 16, 2022
DOI: https://doi.org/10.12681/byzsym.26386
Λέξεις-κλειδιά:
Ύστερη Αρχαιότητα σταυρικές εγχαράξεις απολάξευση γλυπτών
Ανδρέας ΔΟΥΛΦΗΣ
https://orcid.org/0000-0001-5299-1481
Περίληψη

Η σύγχρονη έρευνα υποδεικνύει μία περίπλοκη και - τουλάχιστον φαινομενικά - αντιφατική εικόνα ως προς τη στάση των Χριστιανών έναντι των μη χριστιανικών γλυπτών κατά την Ύστερη Αρχαιότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ποιότητα της παρέμβασης υποδηλώνει καταστροφική πρόθεση για το αρχικό μήνυμα του γλυπτού καθώς και για την καλλιτεχνική του αξία. Σε άλλες περιπτώσεις, οι παρεμβάσεις γίνονται με προσοχή και προκαλούν μικρότερη ζημιά στην αρχική εικόνα. Το κύριο ερώτημα είναι: ποιοι είναι οι λόγοι για την εμφάνιση διαφορετικών πρακτικών; Ποιοι είναι οι λόγοι για την εκ νέου ερμηνεία των χριστιανικών αγαλμάτων σε χριστιανικό πλαίσιο σε μια σειρά υποθέσεων; Αντίθετα, ποιοι είναι οι λόγοι πίσω από τις περιπτώσεις όπου η καταστροφική πρόθεση εναντίον των γλυπτών είναι σαφής; Για να απαντηθεί πληρέστερα αυτή η ερώτηση  επιχειρείται μια νέα ερμηνεία, σχετικά με την παράλληλη εμφάνιση αυτών των δύο διαφορετικών πρακτικών.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στα  ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, χωρίς δικαίωμα τροποποίησης (δημιουργία παράγωγου έργου) με αναφορά στο συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς(άδεια Creative Commons 4.0). To Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαραγάγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του ΕΙΕ, και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Ανδρέας ΔΟΥΛΦΗΣ

Θεολόγος (τμήμα Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.)

Υποψήφιος Διδάκτωρ  Χριστιανικής και Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ

Αναφορές
Α. ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ, Απειροκαλίαι και βανδαλισμοί, στο: Τέχνης εμπειρία. Τιμητικός τόμος για την καθηγήτρια Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά, επιμ. Κ. ΚΟΠΑΝΙΑΣ – Γ. ΔΟΥΛΦΗΣ, Αθήνα 2020, 505-516
D. GAMBONI, The destruction of art: iconoclasm & vandalism since the French Revolution, London 1997
J. BOURRIAU, Three Monuments from Memphis in the Fitzwilliam Museum, Journal of Egyptian Archaeology 68 (1982), 51-55
P. WILSON, Naming Names and Shifting Identities in Ancient Egyptian Iconoclasm, στο: Negating the Image. Case Studies in Iconoclasm, επιμ. Α. MCCLANAN και J. JOHNSON, Aldershot 2001
T. M. KRISTENSEN, Embodied Images: Christian Response and Destruction in Late Antique Egypt, Journal of Late Antiquity 2.2 (2009), 224-250
R. OSBORNE, The erection and mutilation of the Hermai, Proceedings of the Cambridge Philological Society 211 (NS 31) (1985), 47-73
D. W. FURLEY, Andokides and the Herms: A study of crisis in fifth-century Athenian religion, London 1996
P. STEWART, Statues in Roman society. Representation and response, New York 2003, 267-290
R. E. VARNER, Mutilation and transformation. Damnatio memoriae and Roman imperial portraiture, Leiden 2004
Α. ΧΑΝΙΩΤΗΣ, Η ζωή των αγαλμάτων, ΠΑΑ 89 Β΄ (2014), 246-297
A. J. W. TAYLOR, Perversions ancient and modern: I. Agalmatophilia, the statue syndrome, Journal of the History of the Behavioral Sciences 11.1 (1975), 49–54
M. J. WHITE, The Statue Syndrome: Perversion? Fantasy? Anecdote?, The Journal of Sex Research 14.4 (1978), 246-249
R. P. GOLDSTEIN, The Psychology of Vandalism, New York 1996
G. CLARK, Late Antiquity. A Very Short Introduction, Oxford 2011
Ι. ΣΤΟΥΦΗ-ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΥ, Χριστιανισμός και αρχαία τέχνη. Ρήξη ή σχέση διαλεκτική;, Θεολογία 80.3 (2009), 187-215
R. KOUSSER, The afterlives of Greek sculpture. Interaction, transformation, and destruction, New York 2017
K. MARSENGILL, The Christian Reception of Sculpture in Late Antiquity and the Historical Reception of Late Antique Sculpture, Journal of Biblical Reception 1.1 (2014), 67-101
P. KIERNAN, Germans, Christians, and Rituals of Closure. The Agents of Cult Image Destruction in Roman Germany, στο: The Afterlife of Greek and Roman Sculpture. Late Antique Responses and Practices, επιμ. T. M. KRISTENSEN - L. STIRLING, Ann Arbor 2016, 210-217
Π. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ, Το λυκόφως των θεών στην ανατολική Μεσόγειο: Στοιχεία ανάλυσης για τρεις επιμέρους περιοχές, Ελληνικά 44 (1994), 31-50
P. STEWART, The Destruction of Statues in Late Antiquity, στο: Constructing Identities in Late Antiquity, επιμ. R. MILES, London 1999, 159-189
M. KRISTENSEN, Making and Breaking the Gods. Christian Responses to Pagan Sculpture in Late Antiquity, Aarhus 2013
R. MACMULLEN, Christianizing the Roman Empire: A.D. 100-400, New Haven/London, 1984
L. FOSCHIA, The Preservation, Restoration, and (Re)Construction of Pagan Cult Places in Late Antiquity, with Particular Attention to Mainland Greece (Fourth–Fifth Centuries), Journal of Late Antiquity 2.2 (2009), 209-223
H. SARADI-MENDELOVICI, Christian Attitudes toward Pagan Monuments in Late Antiquity and their Legacy in Later Byzantine Centuries, DOP 44 (1990), 47-61
T. C. G. THORNTON, The Destruction of Idols - Sinful or Meritorious?, Journal of Theological Studies 37.1 (1986), 121-129
L. FOSCHIA, La reutilization des sanctuaries païens par les Chrétiens en Grèce continentale (IVe-VIIe s.), Revue des Études Grecques 113 (2000), 413-434
J.-M. SPIESER, Urban and Religious Spaces in Late Antiquity and Early Byzantium, Aldershot 2001
S. EMMEL, Shenoute of Atripe and the Christian destruction of temples in Egypt: Rhetoric and Reality, στο: From Temple to Church. Destruction and Renewal of Local Cultic Topography in Late Antiquity, επιμ. J. HAHN – S. EMMEL – U. GOTTER, Leiden/Boston 2008, 161-201
P. GROSSMANN, Modalitäten der Zerstörung und Christianisierung Pharaonischer Tempelanlagen, στον ίδιο τόμο, 300-335
P. AMANDRY, Chronique delphique, BCH 105.2 (1981), 673-769
P. PÉTRIDIS, Delphes dans l’Antiquité tardive: première approche topographique et céramologique, BCH 121 (1997), 681-695
Α. ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ, Interpretatio Christiana. Γύρω από τα όρια του παγανιστικού και του χριστιανικού κόσμου, Ευφρόσυνον. Αφιέρωμα στον Μανόλη Χατζηδάκη τ.1, Αθήνα 1997, 107‑123
N. HANNESTAD, How Did Rising Christianity Cope with Pagan Sculpture?, στο: East and West: Modes of Communication. Proceedings of the First Plenary Conference at Merida, επιμ. E. CHRYSOS – I. WOOD, Leiden/Boston/Köln 1999, 173-203
T. M. KRISTENSEN, Miraculous Bodies: Christian Viewers and the Transformation of “Pagan” Sculpture in Late Antiquity, στο: Patrons and Viewers in Late Antiquity, επιμ. S. BIRK – B. POULSEN, Aarhus 2012, 31-66
C. MANGO, Antique Statuary and the Byzantine Beholder, DOP 17 (1963), 55-75
E. RODZIEWICZ, Remains of a Chryselephantine Statue in Alexandria, Bulletin de la Société royale d'Archéologie d'Alexandrie 44 (1991), 119-130
R. R. R. SMITH, Defacing the Gods at Aphrodisias, στο: Historical and Religious Memory in the Ancient World, επιμ. B. DIGNAS – R. R. R. SMITH, Oxford 2012, 283-326
F. R. TROMBLEY, Hellenic Religion and Christianization c. 370-529 v. 2, Leiden/Boston 1993
K. SAVVOPOULOS – R. S. BIANCHI, Alexandrian Sculpture in the Graeco-Roman Museum, Alexandria 2012
. JACOBS, Production to Destruction? Pagan and Mythological Statuary in Asia Minor, AJA 114.2 (2010), 267-303
F. J. DÖLGER, Die antiken Köpfe mit dem stehenden und liegenden Kreuz, Antike und Christentum 2 (1930), 281-296
A. R. BROWN, Crosses, Noses, Walls, and Wells. Christianity and the Fate of Sculpture in Late Antique Corinth, στο: The Afterlife of Greek and Roman Sculpture. Late Antique Responses and Practices, επιμ. T. M. KRISTENSEN – L. STIRLING, Ann Arbor 2016, 150-176
Δ. Ν. ΜΟΣΧΟΣ, Η Εκκλησία της Αιγύπτου μέχρι τον 4ο αιώνα, Πορεία μαρτυρίας. Αφιερωματικός Τόμος στη Μνήμη του Μακαριστού Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής Κυρού Πέτρου του Ζ΄, Αθήνα 2010, 344-367
W. HARMLESS, Desert Christians. An Introduction to the Literature of Early Monasticism, New York 2004
T. ORLANDI, Coptic Literature, στο: The roots of Egyptian Christianity, επιμ. B. A. PEARSON – E. GOEHRING, Philadelphia 1986, 51-81
D. MOSCHOS, The emperors and the desert – the attitude of Egyptian monasticism towards Constantine and the prospect of a Christian Empire, στο: Saint Emperor Constantine and Christianity τ.1., International Conference (Niš 31 May – 2 June 2013), επιμ. D. BOJOVIĆ, Niš 2013, 157-164