Reisende und Reisenliteratur im byzantinischen Reich

Abstract

Andreas Külzer

Ταξιδιώτες και ταξιδιωτική λογοτεχνία στη βυζαντινή αυτοκρατορία

Μόνο ένα μικρό μέρος των ελληνόφωνων ταξιδιωτών του Μεσαίωνα μας μεταδίδει πληροφορίες περί των βιωμάτων και συγκεκριμένων περιστατικών κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης τους. Οι διηγήσεις και παρατηρήσεις που έγιναν από στρατιώτες, ναυτικούς, αιχμαλώτους, τσιγγάνους και άλλα μέλη ";;περιθωριακών";; ομάδων, όπως από ιερόδουλες, είναι σήμερα ελάχιστα γνωστές και έχουν διασωθεί, διάσπαρτες και χωρίς την αμεσότητα τους, μέσα σε άλλα λογοτεχνικά είδη, όπως ιστορικές περιγραφές ή μυθιστορήματα.

Οι ορθόδοξοι ιεραπόστολοι, σε αντίθεση με τους δυτικούς, δεν ήταν υποχρεωμένοι να καταγράφουν τη δραστηριότητα τους. Η ενθάρρυνση μεμονωμένων αποστολών δεν ανταποκρινόταν, άλλωστε, στη συνήθη βυζαντινή αντίληψη περί ιεραποστολής. Ωστόσο, απεσταλμένοι, έμποροι και λόγιοι, κατέλιπαν ακριβείς εκθέσεις των ταξιδιών τους, όπως είναι επίσης γνωστές οι οδοιπορίες των αγίων και των προσκυνητών. Οι εκάστοτε επιδιώξεις που επέβαλαν αυτά τα ταξίδια, αποτυπώνονται κάθε φορά στα κείμενα.

Ιδιαίτερα θελκτικές είναι οι εκθέσεις των απεσταλμένων, που γνωρίζουν να εκθέτουν όσα αφορούν την καθημερινή ζωή, αλλά και τις πολιτικο-ιστορικές ιδιαιτερότητες. Τα κείμενα τους, όμως, διατυπώνονται σε γλώσσα τόσο πολύπλοκη, ώστε ήταν κατανοητά μόνο από τον μικρό κύκλο των μορφωμένων αναγνωστών. Στην προσκυνηματική φιλολογία αντικατοπτρίζονται τα ταξίδια που υποκινούνται από θρησκευτικούς λόγους. Όμως, η αυστηρή τήρηση των κανόνων που είχαν επιβληθεί από την ρητορική της ύστερης αρχαιότητας και η εστίαση στο θείο, οδήγησαν στην παραμέλησή τους από την επιστημονική έρευνα.