Public secrets: Crypto-Christianity in the Pontos

Abstract

Θέμα του άρθρου είναι ή γένεση καί ή εξέλιξη του κρυπτοχριστιανικού ζητήματος στον Πόντο από τά μέσα του 19ου αιώνα ώς την Ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας καί Τουρκίας. Ή μελέτη περνά άπό την κριτική παρουσίαση του ιστοριογραφικού κρυπτοχριστιανικού ≪αφηγήματος≫ στην εξέταση τών ιδιαίτερων ιστορικών συνθηκών υπό τις όποιες συγκροτήθηκαν οί πολλαπλές κοινωνικές ταυτότητες τών Κρωμλήδων του Πόντου καί τών συγκυριών που οδήγησαν στην ανάληψη συλλογικής δράσης με αίτημα την άναγνώρισή τους ώς Χριστιανών. Ακολούθως παρουσιάζεται ή πορεία του ζητήματος όπως διαμορφώθηκε άπό τή δράση τών ίδιων των Κρωμλήδων, την άντίδραση τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καί τήν ανάμιξη τών ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Στη συνέχεια ή ανάλυση έπικεντρώνεται στήν έξέταση τών ιδεολογικών, κοινωνικών καί πολιτικών παραγόντων πού καθόρισαν τον δημόσιο λόγο γιά τό κρυπτοχριστιανικό ζήτημα. Σέ αύτό το πλαίσιο καταδεικνύονται οί διαφορετικές άφετηρίες καί στόχοι, τά Επιχειρήματα καί οί σιωπές, οι αλληλεπιδράσεις καί οί άντιπαραθέσεις τών εκάστοτε Ιστορικών ύποκειμένων': τών λογίων τής Τραπεζούντας, τών Μικρασιατών του συλλόγου ≪Ανατολή≫ τής Αθήνας, τών Εύρωπαίων περιηγητών, του Πατριαρχείου τής Κωνσταντινούπολης, τών τοπικών λογιών από τις περιοχές τών Κρωμλήδων, καί τέλος τών έθνικιστών διανοουμένων της Αθήνας. Από τήν άνάλυση προκύπτει ενα πλήθος διαφορετικών, συχνά άντιφατικών θεωρήσεων του κρυπτοχριστιανισμού πού έξαρτώνται άπό τή διαφορετική στόχευση τών ≪ομιλητών≫ καί τις έκάστοτε ιστορικές συνθήκες. Οί θεωρήσεις αύτές βρίσκονται σέ συνεχή άντιπαράθεση καί διάλογο μεταξύ τους, μέχρι τή στιγμή πού ή συγκυρία τής μικρασιατικής έκστρατείας οδηγεί στήν παγίωση τού κρυπτοχριστιανικοϋ ≪άφηγήματος≫ γιά τούς Ελληνορθόδοξους τής Μικράς Ασίας καί στήν ένταξή του στό ιδεολογικό οπλοστάσιο του έλληνικού έθνικισμού.