The intellectual foundations of Asia minor studies: The R.W. Dawkins-Melpo Merlier correspondence

Abstract

Ή έπιστημονική μελέτη τής Μικράς ’Ασίας υπήρξε παράγωγο δύο έκ-
δηλώσεων τής ευρύτερης εύρωπαϊκής παιδείας τού δέκατου όγδοου αίώνα,
πού έφεραν τήν εύρωπαϊκή σκέψη σε άμεση επαφή μέ τήν ιστορική
προσωπικότητα τού Μικρασιατικού κόσμου. Ή μία έκδήλωση ήταν ή
περιηγητική φιλολογία καί ή δεύτερη οί ερασιτεχνικές άρχαιολογικές
αποστολές τών μελών καί έκπροσώπων τής Εταιρείας τών Dilettanti τού
Λονδίνου. Οί έξελίξεις τού δέκατου ένατου αίώνα εύνόησαν τή μελέτη
τής τοπογραφίας καί τής ιστορικής γεωγραφίας τής Μικρασιατικής χερσονήσου
καί άνοιξαν στήν έρευνα τό εύρύτατο πεδίο τής έλληνικής καί
ρωμαϊκής αρχαιολογίας τής περιοχής. Ή ένασχόληση μέ τό ιστορικό
παρελθόν έστρεψε σταδιακά τό ένδιαφέρον καί προς τίς μεταγενέστερες
επιβιώσεις τών αρχαίων πολιτισμών τής Μικράς ’Ασίας, καί μάλιστα
προς τή ζωντανή συνέχεια τής πολιτισμικής αύτής παράδοσης, πού αντιπροσώπευαν
τά γλωσσικά ιδιώματα καί ό συλλογικός βίος τού έλληνορ-
θόδοξου πληθυσμού τής χερσονήσου. Κατεξοχήν έκπρόσωπος τού προσανατολισμού
αυτού υπήρξε ό ’Αγγλος έλληνιστής Richard Μ. Dawkins
(1871 - 1955), πού έγκατέλειψε τά αρχαιολογικά του ένδιαφέροντα γιά νά
αφιερώσει τή ζωή του στήν έρευνα τών έλληνικών ιδιωμάτων καί τής λαογραφίας
τής Καππαδοκίας καί τής Λυκαονίας.
Τό ένδιαφέρον αύτό έφερε τόν Dawkins σέ έπαφή μέ τήν προσπάθεια
τής Μέλπως Μερλιέ νά διασώσει τά στοιχεία τού πολιτισμού τών Ελλήνων
τής Μικράς ’Ασίας μετά τήν έξοδο. Ή κοινή φροντίδα τού Dawkins
καί τής Μέλπως Μερλιέ πήγαζε άπό μιά αντίληψη τού έλληνικοΰ πολιτισμού
πού ξεπερνοΰσε τά όρια τού ελληνικού κράτους. Ή αντίληψη αύτή
διαπνέει τήν έπικοινωνία τών δύο κορυφαίων σκαπανέων τής έρευνας τού
Μικρασιατικού έλληνισμοΰ. Άπό τήν άλληλογραφία Dawkins - Μερλιέ,
πού καλύπτει τήν περίοδο 1933- 1955, έπιβίωσαν στό ’Αρχείο Μερλιέ τού
Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών πέντε γράμματα τού Dawkins καί ένα
τής Μέλπως Μερλιέ. Τά έξι αύτά γράμματα δημοσιεύονται καί σχολιάζονται.
Άπό τήν άλληλογραφία προκύπτει ότι πολλά έρευνητικά προγράμματα
πού πραγματοποίησε τό Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών είχαν
τήν άφετηρΐα τους σέ ίδέες καί εισηγήσεις τού Dawkins προς τήν Μέλπω 

Μερλιέ. Μέ τον τρόπο αυτό ή ερευνά τοΰ Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών
συνδέθηκε μέ τήν μακρά παράδοση τής ευρωπαϊκής μικρασιολογικής
έπιστήμης.