Forms of ideological hegemony: the example of “informal labour” and the case of Greece

pdf (English)
Δημοσιευμένα: Jan 31, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/grsr.40198
Λέξεις-κλειδιά:
άτυπη εργασία, ιδεολογική ηγεμονία, κοινωνική ιστορία Ελλάδας, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, οικονομική ανάπτυξη, εκβιομηχάνιση
Aliki Vaxevanoglou
Academy of Athens
https://orcid.org/0000-0002-5030-2352
Περίληψη

Η έννοια της «άτυπης εργασίας» χρησιμοποιείται ευρύτατα στις κοινωνικές επιστήμες και επηρεάζει την αντίληψή μας για τον κοινωνικό κόσμο. Πρόκειται όμως για έννοια ουδέτερη και αμερόληπτη; Η παρούσα μελέτη βασίζεται σε εκτεταμένα και ανεκμετάλλευτα αρχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας που καθιέρωσε την έννοια της «άτυπης εργασίας»· σκιαγραφεί το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο γένεσης του όρου, τις διαδικασίες διάδοσής του και αναδεικνύει την κύρια ιδεολογική εμμονή της εποχής: την επιταγή οικονομικής ανάπτυξης μέσω μαζικής εκβιομηχάνισης. Επικεντρωμένη στην περίπτωση της Ελλάδας, από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1980, η μελέτη αντιπαραθέτει διαρκώς τα πραγματολογικά δεδομένα και την ιδεολογική τους μεθερμήνευση. Η έννοια της «άτυπης εργασίας» αντιμετωπίζεται εδώ ως ένας βασικός δείκτης για την προσέγγιση του σύνθετου φαινομένου που ονομάζεται ιδεολογική ηγεμονία.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών διατίθενται με άδεια  Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς.

Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαραγάγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο τον χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη της Επιθεώρησης Κοινωνικών Ερευνών, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, καθώς και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Aliki Vaxevanoglou, Academy of Athens

Senior Researcher, Research Centre for Greek Society, Academy of Athens

Αναφορές
Alacevich, M. (2018). Planning peace: The European roots of the post-war global development challenge. Past and Present, 239(1), pp. 219–264. https://doi.org/10.1093/pastj/gtx065
Allen, R. C. (2017). The industrial revolution: A very short introduction. Oxford University Press.
Amin, S. (1957). Les effets structurels de l'intégration internationale des économies précapitalistes. Une étude théorique du mécanisme qui a engendré les économies dites sous-développées [Doctoral thesis]. University of Paris.
Andreotti, A., Garcia, S.-M., Gomez, A., Hespanha, P., Kazepo, Y. & Mingione, E. (2001). Does a Southern European model exist?. Journal of European Area Studies, 9(1), pp. 43-62. https://doi.org/10.1080/14608460120061948
Arrighi, G. (1967). The political economy of Rhodesia. Mouton.
Bangasser, P. (2000). The ILO and the informal sector: An institutional history. ILO.
Barnes, Th. (2012). Marxism and informal labour. The Journal of Australian Political Economy, 70, pp. 144-166.
Bøås, M. and McNeill, D. (Eds.). (2004). Global institutions and development: Framing the world ?. Routledge.
Bonvin, J.-M. (1998). L’Organisation internationale du travail: Étude sur une agence productrice de normes. Presses Universitaires de France.
Bourdieu, P. (2014). On the State. Lectures at the Collège de France, 1989–1992. (Fernbach D. Trans.). Polity Press. (Original work published in 2012).
Bourdieu, P. & Wacquant, L. (1992). Réponses: Pour une anthropologie réflexive. Seuil.
Bourdieu, P., Darbel, A., Rivet, J.-P. & Seibel, C. (1963). Travail et travailleurs en Algérie. Mouton.
Braudel, F. (1985). La dynamique du capitalisme. Flammarion.
Bremen, J. & Van der Linden, M. (2014). Informalizing the economy: The return of the social question at a global level. Development and Change, 45(5), pp. 920–940. https://doi.org/10.1111/dech.12115
Bromley R. (Ed.). (1978). Introduction – The urban informal sector: Why is it worth discussing?. [special issue]. World Development, 6(9–10), pp. 1033–1039. https://doi.org/10.1016/0305-750X(78)90061-X
Castel, R. (1995). Les métamorphoses de la question sociale: Une chronique du salariat. Gallimard.
Cooper, F. & Packard, R. (Eds.). (1997). International development and the social sciences: Essays on the history and politics of knowledge. University of California Press.
Cordonnier, R. (1991). Les diverses approches méthodologiques du secteur non structuré. Bibliographie analytique par pays. Amélioration des méthodes d’investigation et de recherche appliquée au développement (AMIRA), 62.
Cox, R.W. (1977). Labor and hegemony. International Organization, 31(3), pp. 385–424. doi:10.1017/S0020818300026448
Cox, R.W. (1981). Social forces, states and world orders: Beyond international relations theory. Millennium, Journal of International Studies, 10(2), pp. 126-155.
Cox, R.W. (1983). Gramsci, hegemony, and international relations: An essay in method. Millennium, Journal of International Studies, 12(2), pp. 162-175.
De Soto, H. (1989). The other path: The invisible revolution in the Third World. Harper and Row.
Emmanuel, A. and Bettelheim, C. (1962). Échange inégal et politique de développement. École Pratique des Hautes Études. Centre d' étude de planification socialiste.
Engerman, D. C. (2000). Modernization from the other shore: American observers and the costs of Soviet economic development. The American Historical Review, 105(2), pp. 383-416. https://doi.org/10.2307/1571457
Engerman, D. (2011). The anti-politics of inequality: Reflections on a special issue. Journal of Global History, 6(1), pp. 143-151. doi:10.1017/S1740022811000088
Esping-Andersen, G. (1990). The three worlds of welfare capitalism. Princeton University Press.
Evelpidis, Ch. (1934). L’agriculture en Grèce. Étude économique et sociale. Flamma.
Ferguson, J. (1990). The anti-politics machine: “Development”, depoliticization, and bureaucratic power in Lesotho. Cambridge University Press.
Gautié, J. (2014). Salaire et salariat au Moyen Âge: le regard d’un économiste. In P. Beck, Ph. Bernardi, & L. Feller (Eds.), Rémunérer le travail au Moyen Âge. Pour une histoire sociale du salariat (pp. 125-133). Picard.
Geertz, C. (1963). Peddlers and princes. Social development and economic change in two Indonesian towns. University of Chicago Press.
Ghébali, V.-Υ. (1987). L’Organisation international du Travail (OIT). Georg.
Gilman, N. (2003). Mandarins of the future: Modernization theory in Cold War America. Johns Hopkins University Press.
Godelier, M. (1966). Rationalité et irrationalité en économie. Maspéro.
Goody, J. (1983). The development of the family and marriage in Europe. Cambridge University Press.
Glytsos, N. (2006). Remittances and development: The case of Greece. In OECD Migration, remittances and development. The development dimension (pp. 201-216). OECD Publishing.
Hart, K. (1973). Informal income opportunities and urban employment in Ghana. The Journal of Modern African Studies, (11)1, pp. 61-89. http://www.jstor.org/stable/159873
Hugon, Ph. (2014). L’ ‘‘informel’’ ou la petite production marchande revisités quarante ans après. Mondes en développement, 166(2), pp. 17-30. https://doi.org/10.3917/med.166.0017
Karamessini, M. (2007). The Southern European social model: Changes and continuities in recent decades. ILO.
Kott, S. & Droux, J. (Eds.). (2013). Globalizing social rights. The International Labour Organization and beyond. ILO.
Kröss, V., Pernet, C. & Unger C., (2022). International organizations and development. In C., Unger, I., Borowy, & C. Pernet (Eds.), Routledge handbook on the history of development (pp. 250-263). Routledge.
Lautier, B. (2004). L’économie informelle dans le tiers monde. La Découverte.
Lautier, B. (2013). L’étrange altérité du travail: Parcours d'un socio-économiste du développement. Revue Tiers Monde, 214(2), pp. 35-56. https://doi.org/10.3917/rtm.214.0035
Lewis, A. (1954). Economic development with unlimited supplies of labour. The Manchester School, 22(2), pp. 139-191. https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1954.tb00021.x
Lorenzini, S. (2019). Global development. A Cold War history. Princeton University Press.
Maier, Ch. (1977). The politics of productivity: foundations of American international economic policy after World War II. International Organization, 31, pp. 607-633. doi:10.1017/S0020818300018634
Maul, D. (2019). L’Organisation internationale du Travail: 100 ans de politique sociale à l’échelle mondiale. ILO.
Mazower, M. (2014). The end of Eurocentrism. Critical Inquiry, 40(4), pp. 298–313. https://doi.org/10.1086/676409
McCormick, T. (1995). America’s half-century. United States foreign policy in the Cold War and after. Johns Hopkins University Press.
Mingione, E. (1995). Labour market segmentation and informal work in Southern Europe. European Urban and Regional Studies, 2(2), pp. 121-143. https://doi.org/10.1177/096977649500200203
Moreno, L.E. (2006). The model of social protection in Southern Europe. Enduring characteristics?. Revue française des affaires sociales, 5, pp. 73-95. https://doi.org/10.3917/rfas.en605.0073
Moser, C. (1978). Informal sector or petty commodity production: Dualism or dependence in urban development. [special issue]. World Development, 6(9–10), pp. 1041-1064. https://doi.org/10.1016/0305-750X(78)90062-1
Pizanias, P. (2020). The making of the modern Greeks. 1400–1820. Cambridge Scholars Publishing.
Portes, A., Castells, M. and Benton, L. (Eds.) (1989). The informal economy: Studies in advanced and less developed countries. Johns Hopkins University Press.
Portes, A. and Haller, W. (2005). The informal economy. In N. Smelser and R. Swedberg (Eds.), The handbook of economic sociology (pp. 403-425). Princeton University Press.
Reher, D.S. (1998). Family ties in Western Europe: Persistent contrasts. Population and Development Review, 24(2), pp. 203-234. https://doi.org/10.2307/2807972
Rist, G. (1996). Le développement. Histoire d’une croyance occidentale. Presses de Sciences Po.
Rostow, W.W. (1960). The stages of economic growth: A non-communist manifesto. Cambridge University Press.
Santos, M. (1971). L’économie pauvre des villes des pays sous-développés. Cahiers d’outre-mer, 94(24), pp. 105-122.
Shotwell, J. (1933). The International Labor Organization as an alternative to violent revolution. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 166(1), pp. 18-25.
Strang, D. and Chang, PMY. (1993). The International Labor Organization and the welfare state: Institutional effects on national welfare spending, 1960–80. International Organization, 47(2), pp. 235-262. https://doi.org/10.1017/S0020818300027934
Stratigaki, M. and Vaiou, D. (1994). Women's work and informal activities in Southern Europe. Environment and Planning, 26(8), pp. 1221-1234. https://doi.org/10.1068/a261221
Sweezy, P. (1946). The theory of capitalist development. Principles of marxian political economy. Dennis Dobson.
Symeonidou, H. (1996). Social protection in contemporary Greece. South European Society and Politics, 1(3), pp. 67-86. https://doi.org/10.1080/13608749608539483
Terrier, D. (1994). Le marché du travail. Revue du Nord, 76(307), pp. 893-895. https://doi.org/10.3406/rnord.1994.4958
Topalov, Ch. (1999a). (Ed.). Laboratoires du nouveau siècle. La nébuleuse réformatrice et ses réseaux en France (1880–1914). Éditions de l’École des hautes études en sciences sociales.
Topalov, Ch. (1999b). Une révolution dans les représentations du travail. L’émergence de la catégorie statistique de “population active” au XIXe siècle en France, en Grande-Bretagne et aux États-Unis. Revue française de sociologie, 40(3), pp. 445-473.
Turnham, D., Salomé, B. & Schwarz, A. (Eds.). (1990). The informal sector revisited. OECD Publishing.
Van der Linden, M. (2008). Workers of the world. Essays toward a global labor history. Brill.
Van der Linden, M. (2019). The International Labour Organization, 1919–2019: An appraisal. Labor Studies in Working Class History, 16(2), pp. 11- 41.
Vaxevanoglou, A. (2010). Education in Greece: Appearance and structure. Études Balkaniques, 46(1–2), pp. 30-59.
Vaxevanoglou, A. (2024). Is there informal labor? The concept, the ILO’s ideology, and Greece as an example. In D. Hoerder and L. Neissl (Eds.), Migrant actors worldwide: Capitalist interests, state regulations, and left-wing strategies (pp. 102-122). Brill.
Wallerstein, I. (1961). Africa. The politics of independence. Vintage Books.
In Greek
Chletsos, M. (1989). Wage labor and development. Politis, 97, pp. 20-26.
Dertilis, G. (1993). Ineffective or effective. Taxes and power in the modern Greek State. Alexandria Publications.
Foudanopoulos, K. (1999). Wage labor. In Ch. Hadjiyosif (Ed.), History of Greece in the 20th century: Vol. A1. The beginnings 1900–1922 (pp. 87-122). Vivliorama.
Foudanopoulos, K. (2002). Labor and the labor movement in Greece. In Ch. Hatzijiossif (Ed.), History of Greece in the 20th century: Vol. B2. The interwar period 1922–1940 (pp. 295-335). Vivliorama.
Gritsopoulou, E. (1972). The history of agricultural statistics in Greece. In E. Chouliarakis, E. Makris, E. Gritsopoulou, M. Gevetsis, & A. Agiopetritis (Eds.), Statistical studies 1821–1971. Statistics during the 150 years of Greece’s independence (pp. 213-244). National Centre for Social Research (EKKE).
Iordanoglou, Ch. (2013). State and interest groups. A critique of received wisdom. Polis.
Iordanoglou, Ch. (2020). The Greek economy after 1950: Vol. 1. 1950–1973. Growth, monetary stability, and state interventionism. Centre for Culture, Research and Documentation of the Bank of Greece.
Karamessini, M. (1999). Informal employment and the role of the state in the Greek labor market. The Greek Review of Social Research, 100(3), pp. 3-32. https://doi.org/10.12681/grsr.750
Kassimati, K. (1989). Survey on the social characteristics of employment. EKKE.
Koniordos, S. (2015). The “development” of development programs: Craftsmen and the dictatorship 1967–1974. The Greek Review of Social Research, 103, pp. 27-56. https://doi.org/10.12681/grsr.153
Liakos, A. (1993). Labor and politics in interwar Greece. The International Labor Office and the emergence of social institutions. Foundation for Research and Education of the Commercial Bank of Greece.
Louloudis, L. (1986). Agricultural modernization and the policy of restructuring agricultural structures. In Proceedings of international economic conference Economy and rural sector (pp. 389-414). Agricultural Bank of Greece.
Papandreou, A. (1962). Strategy for the economic development of Greece. Center for Planning and Economic Research (KEPE).
Pavlopoulos, P. (1987). Shadow economy in Greece. First quantitative demarcation. Foundation for Economic and Industrial Research (IOBE).
Pizanias, P. (1998). Simple commodity production and informal activities. Eirmos, 1, pp. 109-127.
Stathakis, G. (2002). The unexpected economic growth in the 1950s and 1960s: Athens as a development model. In Proceedings of scientific conference. The explosive twenty years 1949–1967 (pp. 43-65). Society for the Study of Modern Hellenism (Mnimon).
Stathakis, G. (2004). The Truman Doctrine and the Marshall Plan. The history of American aid to Greece. Vivliorama.
Tournakis, I. (1932). The temporary nature of Greek immigration. Review of Social and Public Economics, 1C, pp. 394-403.
Vaiou, D. and Chadjimichalis, C. (1997). With the sewing machine in the kitchen and the Poles in the fields. Cities, periphery, and informal work. Exandas.
Varvaressos, K. (1952). Report on the Greek economic problem. World Bank.
Voulgaris, Υ. (2019). Greece, a strangely modern country. Polis.
Voglis, P. (2005). Paul Porter and the American economic mission in Greece (18 January – 22 March 1947). Mnimon, 27, pp. 285-300. https://doi.org/10.12681/mnimon.823