test Ανάμεσα στη μεθοδολογική «ύφεση» και στην απελευθερωτική «παλίρροια»: Ένας αναστοχασμός για τον «Κριτικό» πυρήνα των Κριτικών Σπουδών Λόγου μέσα από τη δική μας έρευνα|Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών

Ανάμεσα στη μεθοδολογική «ύφεση» και στην απελευθερωτική «παλίρροια»: Ένας αναστοχασμός για τον «Κριτικό» πυρήνα των Κριτικών Σπουδών Λόγου μέσα από τη δική μας έρευνα

pdf (English)
Δημοσιευμένα: Jul 25, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/grsr.42213
Λέξεις-κλειδιά:
κριτική, επιχειρηματολογία, κανονικοποίηση, αποαποικιοποίηση, αυτοαναστοχαστική πρακτική, Λόγο-Ιστορική Προσέγγιση, Σχολή της Φρανκφούρτης
Dimitris Serafis
Πανεπιστήμιο Groningen
Samuel Bennett
Adam Mickiewicz University
https://orcid.org/0000-0003-3610-5261
Περίληψη

Το παρόν άρθρο προσφέρει μια επαναπροσέγγιση της χρήσης της έννοιας της «κριτικής» εντός του πλαισίου των Κριτικών Σπουδών Λόγου (ΚΣΛ). Κατά αυτόν τον τρόπο αυτό, στοχεύει να «δώσει νέα πνοή» στη σχετική συζήτηση, ώστε η έννοια να επανεξεταστεί και να γίνει καλύτερα κατανοητή. Επιστρέφουμε στις μορφές της «κριτικής», που εισήγαγε η Λογο-Ιστορική Προσέγγιση (ΛΙΠ), δηλαδή της «κριτικής που ενυπάρχει στα κείμενα ή στον λόγο» (immanent critique), της «κοινωνιοδιαγνωστικής κριτικής» (socio-diagnostic critique), της «αναδρομικής κριτικής» (retrospective critique) και της «προοπτικής κριτικής» (prospective critique), ως πολύτιμη ευρετική για την εξέταση της εν λόγω έννοιας εντός των ΚΣΛ. Αφού επισημάνουμε ορισμένους περιορισμούς στη σύγχρονη έρευνα που εντάσσεται στις ΚΣΛ, παρουσιάζουμε παραδείγματα από τις δικές μας ερευνητικές πρακτικές για να δείξουμε πώς μπορεί να δοθεί έμφαση στην έννοια της «κριτικής» και πώς μπορούν και πρέπει να συνδυαστούν οι διαφορετικές μορφές κριτικής.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών διατίθενται με άδεια  Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς.

Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει, να αναπαραγάγει, να παρουσιάζει στο κοινό, να διανέμει και χρησιμοποιεί άρθρα που δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο τον χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη της Επιθεώρησης Κοινωνικών Ερευνών, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, καθώς και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Dimitris Serafis, Πανεπιστήμιο Groningen

Assistant Professor, Faculty of Arts, University of Groningen, The Netherlands

Samuel Bennett, Adam Mickiewicz University

Assistant Professor, Faculty of English, Adam Mickiewicz University, Poznan, Poland

Αναφορές
Amossy, R. (2002). Introduction to the study of doxa. Poetics Today, 23(3), 369-394.
Amossy, R. (2009a). The New Rhetoric’s inheritance. Argumentation and discourse analysis. Argumentation, 23, 313–324.
Amossy, R. (2009b). Argumentation in discourse: A socio-discursive approach to arguments. Informal Logic, 29(3), 252-267.
Baker, P., Gabrielatos, C., Khosravinik, M., Krzyżanowski, M., Mcenery, T., & Wodak, R. (2008). A useful methodological synergy? Combining Critical Discourse Analysis and corpus linguistics to examine discourses of refugees and asylum seekers in the UK press. Discourse & Society, 19(3), 273–306.
Barros, S. M., & Resende, V. (Eds.) (2023). Coloniality in discourse studies a radical critique. Routledge.
Bennett, S. (2018). Constructions of Migrant Integration in British Public Discourse Becoming British. Bloomsbury Academic.
Bennett, S. (2025). Myths and sanctioned ignorances in british immigration discourse: towards a linguistic sociology of absences. Cambridge University Press.
Bhambra, G. K. (2022). Relations of extraction, relations of redistribution: Empire, nation, and the construction of the British welfare state. The British Journal of Sociology, 73(1), 4–15. https://doi.org/10.1111/1468-4446.12896
Billig. M. (2003). Critical Psychology and the Rhetoric of Critique. Unpublished paper. https://www.researchgate.net/publication/304730539_Critical_Discourse_Analysis_and_the_Rhetoric_of_Critique
Billig, M. (2008). The language of Critical Discourse Analysis: The case of nominalization. Discourse & Society, 19(6), 783–800. https://doi.org/10.1177/0957926508095894
Boukala, S. (2016). Rethinking topos in the discourse historical approach: Endoxon seeking and argumentation in Greek media discourses on ‘Islamist terrorism’. Discourse Studies, 18(3), 249-268.
Boukala, S. (2019). European identity and the representation of Islam in the mainstream press: Argumentation and media discourse. Palgrave Macmillan.
Boukala, S., & Serafis, D. (2022). Securitization, emergency and the rediscovery of responsibility in times of pandemic: Analyzing political discourses from the European South. In S. Oswald, M. Lewiński, S. Greco, & S. Villata (Eds.), The pandemic of argumentation (pp. 203-223). Springer.
Braet, C. (2005). The common topic in Aristotle’s rhetoric: Precursor of the argumentation scheme. Argumentation, 19, 65–83.
Breeze, R. (2011). Critical Discourse Analysis and its critics. Pragmatics, 21(4), 493–525. John Benjamins.
Catalano, T., & Waugh, L. (2022). Critical Discourse Analysis, Critical Discourse Studies and beyond. Springer Nature.
Chouliaraki, L., & Fairclough, N. (1999). Discourse in late modernity: Rethinking Critical Discourse Analysis. Edinburgh University Press.
Esposito, E. (2021). Politics, ethnicity and the postcolonial nation: A critical analysis of political discourse in the Caribbean. John Benjamins.
Fairclough, N., & Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. In T. A. van Dijk (Ed.), Discourse as social interaction (pp. 258-284). Sage.
Fairclough, N. (2008). The language of Critical Discourse Analysis: Reply to Michael Billig. Discourse & Society, 19(6), 811-819. https://doi.org/10.1177/0957926508095896
Fairclough, N. (2010). Critical Discourse Analysis: The critical study of language (2nd edition). Routledge.
Fairclough, I., & Fairclough, N. (2012). Political discourse analysis. Routledge.
Friere, P. (1970). Pedagogy of the Oppressed (M. Ramos, Trans.). Continuum.
Forchtner, B. (2011). Critique, the discourse–historical approach, and the Frankfurt School. Critical Discourse Studies, 8(1), 1–14. https://doi.org/10.1080/17405904.2011.533564
Fúnez-Flores, J. (2023, March 13). Tweet. Twitter. https://twitter.com/Jairo_I_Funez/status/1635373416189685760
Fúnez-Flores, J. (2023, August 17). Situating sociological thought in sites of struggle American. Sociological Association Annual Meeting, Philadelphia.
Giddens, A. (1987). Social Theory and Modern Sociology. Polity Press.
Graham, P. (2018). Ethics in Critical Discourse Analysis. Critical Discourse Studies, 15(2), 186-203.
Hall, S. (1978). Race and reaction. In Commission for Racial Equality (Ed.), Five views of multi-racial Britain (pp. 23–35). Commission for Racial Equality.
Hammersley, M. (1997). On the foundations of Critical Discourse Analysis. Language & Communication, 17(3), 237–248. https://doi.org/10.1016/S0271-5309(97)00013-X
Hart, C. (2010). Critical Discourse Analysis and Cognitive Science: New perspectives on immigration discourse. Palgrave Macmillan.
Herzog, B. (2016). Discourse analysis as immanent critique: Possibilities and limits of normative critique in empirical discourse studies. Discourse & Society, 27(3), 278-292.
Herzog, B. (2018). Marx's critique of ideology for discourse analysis: from analysis of ideologies to social critique. Critical Discourse Studies, 15(4), 402-413.
Krzyżanowski, M. (2019). Brexit and the imaginary of ‘crisis’: A discourse-conceptual analysis of European news media. Critical Discourse Studies, 16(4), 465–490. https://doi.org/10.1080/17405904.2019.1592001
Krzyżanowski, M. (2020). Discursive shifts and the normalisation of racism: Imaginaries of immigration, moral panics and the discourse of contemporary right-wing populism. Social Semiotics, 30(4), 503–527. https://doi.org/10.1080/10350330.2020.1766199
Krzyżanowski, M., & Ekström, M. (2022). The normalization of far-right populism and nativist authoritarianism: Discursive practices in media, journalism and the wider public sphere/s. Discourse & Society, 33(6), 719–729. https://doi.org/10.1177/09579265221095406
Krzyżanowski, M., & Forchtner, B. (2016).Theories and concepts in Critical Discourse Studies: Facing challenges, moving beyond foundations. Discourse & Society, 27(3), 253-261.
Krzyżanowski, M., Wodak, R., Bradby, H., Gardell, M., Kallis, A., Krzyżanowska, N., Mudde, C., & Rydgren, J. (2023). Discourses and practices of the ‘new normal’: Towards an interdisciplinary research agenda on crisis and the normalization of anti- and post-democratic action. Journal of Language and Politics, 22(4), 415–437. https://doi.org/10.1075/jlp.22030.kry
Lineker, G. (2023). Post. X. https://x.com/GaryLineker/status/1633111662352891908
Machin, D. (2013). What is multimodal Critical Discourse Studies?. Critical Discourse Studies, 10(4), 347-355.
Moosavi, L. (2022). Turning the decolonial gaze towards ourselves: decolonising the curriculum and ‘decolonial reflexivity’ in sociology and social theory. Sociology, 57(1), 137-156 https://doi.org/10.1177/00380385221096037
Ndhlovu, F. (2021). Decolonising sociolinguistics research: Methodological turn-around next? 2021(267–268), 193–201. https://doi.org/10.1515/ijsl-2020-0063
Pennycook, Alastair, & Makoni, S. (Eds.). (2020). Innovations and challenges in applied linguistics from the Global South. Routledge.
Reisigl, M., & Wodak, R. (2001). Discourse and discrimination: Rhetorics of racism. Routledge.
Reisigl, M., & Wodak, R. (2016). The discourse-historical approach. In R. Wodak & M. Meyer (Eds.), Methods Of Critical Discourse Studies (3rd ed., pp. 23–61). Sage.
Rheindorf, M. (2019). Revisiting the toolbox of discourse studies: New trajectories in methodology, open data and visualization. Palgrave Macmillan.
Rigotti, E., & Greco, S. (2019). Inference in argumentation: A topics-based approach to argument schemes. Springer.
Schegloff, E. A. (1997). Whose text? Whose context? Discourse & Society, 8(2), 165-187. https://doi.org/10.1177/0957926597008002002
Schmenk, B., Breidbach, S., & Küster, L. (Eds.). (2019). Sloganization in language education discourse: Conceptual thinking in the age of academic marketization. Multilingual Matters.
Serafis, D. (2022). Unveiling the rationale of soft hate speech in multimodal artefacts: A critical framework. Journal of Language & Discrimination, 6(2), 321–346.
Serafis, D. (2023). Authoritarianism on the Front Page: Multimodal discourse and argumentation in times of multiple crises in Greece. John Benjamins.
Serafis, D., & Assimakopoulos, S. (2023).“Let’s send them to desert islands”: Right-wing populist argumentation and hatred against migrants in Greece. In B. Hamre & L. Villadsen (Eds.), Islands of extreme exclusion (pp. 83-103). Leiden: Brill.
Serafis, D., Raimondo, C., Assimakopoulos, S., Greco, S., & Rocci, A. (2021). Argumentative dynamics in representations of migrants and refugees: Evidence from the Italian press during the ‘refugee crisis’. Discourse & Communication, 15(5), 559-581.
Serafis, D., Zappettini, F., & Assimakopoulos, S. (2023). The institutionalization of hatred politics in the mediterranean: studying corpora of online news portals during the European ‘refugee crisis’. Topoi, 42(2), 651-670.
Serafis, D., & Greco, S. (forthcoming). Topoi and endoxa: Enriching the Discourse-Historical Approach (DHA) with the Argumentum Model of Topics (AMT) to strengthen immanent critique in CDS.
Spivak, G. (1988). Can the Subaltern Speak?. In C. Nelson & L. Grossberg (Eds.), Marxism and the interpretation of culture (pp. 271–313). Macmillan.
Srilangarajah, V. (2018, February 7). We are here because you were with us: Remembering A. Sivanandan (1923–2018).Verso Books https://www.versobooks.com/blogs/news/3608-we-are-here-because-you-were-with-us-remembering-a-sivanandan-1923-2018?srsltid=AfmBOopgMvA_ms3MLCB2kxQjZyEgm8Pk49QKXbjNGRV8NFXR6vd26obF
van Dijk, T. (1998). Ideology. A multidiscplinary introduction. Sage .
van Dijk, T. A. (2001a). Critical Discourse Analysis. In D. Tannen, D. Schiffrin, & H. Hamilton (Eds.), Handbook of discourse analysis (pp. 352-371). Blackwell.
van Dijk, T. A. (2001b). Multidisciplinary CDA: A plea for diversity. In R. Wodak, & M. Meyer (Eds.,) Methods of Critical Discourse Analysis (2nd edition) (pp. 95-120). Sage.
van Dijk, T. A. (2006). Ideology and discourse analysis. Journal of Political Ideologies, 11(2), 115-140.
Van Dijk, T. A. (2008). Critical Discourse Analysis and nominalization: problem or pseudo-problem? Discourse & Society, 19(6), 821-828. https://doi.org/10.1177/0957926508095897
van Leeuwen, T. (2007). Legitimation in discourse and communication. Discourse & Communication, 1(1), 91-112.
van Leeuwen, T. (2008). Discourse and practice: New tools for Critical Discourse Analysis. Oxford University Press.
Widdowson, H. G. (1995). Discourse analysis: A critical view. Language and Literature, 4(3), 157-172. https://doi.org/10.1177/096394709500400301
Winter, A. (2023, March 28). On Gary Lineker’s tweet, the politics of comparison and denial of racism. Identities: Global Studies in Culture and Power. https://www.identitiesjournal.com/blog-collection/on-gary-linekers-tweet-the-politics-of-comparison-and-denial-of-racism
Wodak, R., & Meyer, M. (2009). Critical Discourse Analysis: History, agenda, theory and methodology. In Wodak, Ruth & M. Meyer (Eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (2nd edition, pp. 1–33). Sage.
Wodak, R., & Meyer, M. (Eds.). (2016). Methods of Critical Discourse Studies (3rd edition). Sage.
Žagar, I. (2010). Topoi in critical discourse analysis. Lodz Papers in Pragmatics, 6(1), 3-27.