Quarrying the coasts of Crete in antiquity; some geoarchaeological considerations
Résumé
The paper discusses three aspects of coastal quarrying in the island of Crete, Aegean Sea, Greece; issues of chronology in regard to the Mean Sea Level in antiquity, issues of ancient technology, and issues of local marble extraction. A series of violent seismic events, the most known being the so-called Early Byzantine Tectonic Paroxysm, affected the morphology of the coastline of Crete, the coastal quarries of which are today either uplifted or sunken. Quarries of aeolianite/sandstone, limestone, marble, and beach rock are related to adjacent rock-cut fish tanks and ship sheds. Traces of the ancient exploitation such as the circular holes observed in the coastal quarries are differentiated according to their dimensions and their natural or manmade form. A preliminary report of a new site, a white marble quarry at Istron (Gulf of Merambello, eastern Crete), is added to the white marble quarries of the area and correlated with the graffiti inscribed on the islet of Prasonēsi or Vryonēsi.
Article Details
- Comment citer
-
Tziligkaki, E. (2018). Quarrying the coasts of Crete in antiquity; some geoarchaeological considerations. Bulletin of the Geological Society of Greece, 53(1), 229–265. https://doi.org/10.12681/bgsg.18999
- Rubrique
- Geoarchaeology
Ce travail est disponible sous licence Creative Commons Attribution - Pas d’Utilisation Commerciale 4.0 International.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution Non-Commercial License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g. post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal. Authors are permitted and encouraged to post their work online (preferably in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work.
Téléchargements
Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.
Références
Auriemma, R. and Solinas, E., 2009. Archaeological remains as sea level change markers: A review. Quaternary International, 206(1-2), 134-146.
Antonioli, F., Anzidei, M., Lambeck, K., Auriemma, R., Gaddi, D., Furlani, S., Orrù, P., Solinas, E., Gaspari, A., Karinja, S., Kovačić, V., Surace, L., 2007. Sea-level change during the Holocene in Sardinia and in the northeastern Adriatic (central Mediterranean Sea) from archaeological and geomorphological data. Quaternary Science Reviews, 26, 2463–2486. DOI: 10.1016/j.quascirev.2007.06.022.
Baika, K., 2013a. Small – scale and rock-cut naval bases. In: Blackman et al., 2013, 231- 253.
Baika K., 2013b. Rhithymna / Arsinoe (Rethymnon). In: Blackman et al., 2013, 501-508.
Baika, K., 2013c. Itanos. In: Blackman et al. 2013, 568-9.
Baika, K., 2013d. Setaea / Etis (Seteia, Trypitos). In: Blackman et al., 2013, 518-524.
Bessac, J.-C., 1993. État des recherches sur les carrières antiques du Bois des Lens (Nîmes), Journal of Roman Archaeology 6, 205-225.
Blackman, D.J., 1973. The Neosoikos at Matala. In: Πεπραγμένα του Γ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ρέθυμνον 18-23 Σεπτεμβρίου 1971, vol. A, Εν Αθήναις, 14-21.
Blackman, D., Rankov, B., Baika, K., Gerding, H., and Pakkanen, J., 2013. Shipsheds of the ancient Mediterranean, Cambridge University Press.
Boardman, J., 1982. Ελληνική Πλαστική. Η Αρχαϊκή περίοδος. Translated by Εύα Σημαντώνη –Μπουρνιά. Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
Buondelmonti, C., 1981. Descriptio Insule Crete et Liber insularum, Cap.XI: Creta, édition critique par M.-A. van Spitael, Στέργ.Γ. Σπανάκης ed., Ηράκλειον Κρήτης.
Chapouthier, F., 1935. Inscriptions antiques gravées sur le roc dans le golfe de Mirabello (Crète), BCH 59, 376-381.
Crile, G. Jr.M.D., and Davaras, C., 1963. The Possible Site of Menelaos’ Shipwrecks, CretChron 17, 47-49.
Davaras, Κ., 1967. Εις Νεώσοικος παρά την Σητείαν, ΑrchΕph, 84-90, πίν. 5-6.
Davaras, C., 1974. Rock-cut fish tanks in eastern Crete. BSA, 69, 87-93.
Davaras, Κ., 1975. Λαξευτή ιχθυοδεξαμενή στα Φέρμα Ιεράπετρας, ΑrchDelt 30, τ. Α΄, 149-154.
Davis, Ε., and Bonneau, M., 1972. Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος 1:50.000 - Φύλλο Αντισκάριον, Αθήνα: Ι.Γ.Μ.Ε.
Digital Charter of Traditional Professions in the Eastern Aegean: Ψηφιακή Χάρτα Παραδοσιακών Επαγγελμάτων Ανατολικού Αιγαίου (Λήμνος-Λέσβος-Χίος) 19ος -20ος Αιώνας, s.v. Νταμαρτζήδες-Γενικά (http://ct-srv2.aegean.gr/epaggelmata).
Di Vita, A., 2000. Il Pretorio fra il I secolo a.C. e l’ VIII d.C.. In: Di Vita A. (ed.). Gortina V.1. Lo scavo del Pretorio (1989-1995), Padova, pp. ΧΧΧV-LXXIV.
Durkin, M.K., and Lister, C.J., 1983. The Rods of Digenis: An Ancient Marble Quarry in Eastern Crete, BSA 78, 69-96.
Dworakowska, A., 1975. Quarries in ancient Greece, Wroclaw.
Dworakowska, A., 1987. Wooden wedge in ancient quarrying practice. Critical examination of the state of research, Archeologia. Rocznik Instytutu archeologii i etnologii Polskiej akademii nauk 38, 25-35.
Epting, M., 1969. Geologie der östlichen Talea Ori, Kreta. Diplomarbeit, Freiburg.
Evans, A. Sir., 1921. The Palace of Minos: a comparative account of the successive stages of the early Cretan civilization as illustrated by the discoveries at Knossos (Volume I): The Neolithic and Early and Middle Minoan Ages, London.
Evans, A. Sir., 1928. The Palace of Minos at Knossos, Vol. II.1, London.
Εvelpidou, Ν., 2011. Δείκτες μεταβολής της θαλάσσιας στάθμης. In: Summer School 2011, 27-37.
Evelpidou, N., Tziligkaki, E., and Karkani, A., 2018. Submerged antiquities on Paros and Naxos (Cyclades, Greece). New evidence for the Mean Sea Level during the Late Bronze Age and the Roman Period. Bulletin of the Geological Society of Greece, 52(1), 71-97. doi: http://dx.doi.org/10.12681/bgsg.18628
Florido, E., Auriemma, R., Faivre, S., Radić Rossi, I., Antonioli, F., Furlani, S., Spada, G., 2011. Istrian and Dalmatian fishtanks as sea-level markers, Quaternary International 232, 105-113.
Gerding, H., 2013. Matalon (Matala). In: Blackman et al., 2013, 389-392.
Gerola, G., 1932-40. Monumenti Veneti dell’ isola di Creta, vol. IV. R. Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, Venezia.
Guest-Papamanoli, A., 1989. Les carrières de grès dunaire à Malia, BCH 113.1, 113-122.
Hadjidaki, E., 2001. The Roman Destruction of Phalasarna. In: N.J. Higham ed., Archaeology of the Roman Empire, BAR Int. Series 940, 155-166.
Harrison, G.W.M., 1990. A Roman marble quarry in Eastern Crete, Cretan Studies 2, 147-150.
Hayden, B.J., Dierckx, H., Harrison, W.M., Moody, J., Postma, G., Rackham, O., Stallsmith, A.B., 2004. Reports on the Vrokastro area, Eastern Crete. Volume 2: The settlement history of the Vrokastro area and related studies. University Museum Monograph 119, Philadelphia: University of Pennsylvania.
Hayden, B. Hahn, M., Harrison G.W.M., Moody, J., Rackham, O., Risser, M., and Stallsmith, A.B., 2005. Reports on the Vrokastro area, Eastern Crete. Volume 3: The Vrokastro regional survey project: sites and pottery. University Museum Monograph 123, Philadelphia: University of Pennsylvania.
Heuzey, L., Daumet, H., 1876. 1831-1922: Mission archéologique de Macédoine. Paris.
Hood, S. and Smyth, D., 1981. Archaeological Survey of the Knossos Area, BSA Suppl. 14.
Hydrographical Service., 1991. Στοιχεία παλίρροιας ελληνικών λιμένων, 4th edition, Αθήνα.
IG XII, 8: Fredrich, C. ed., 1909. Inscriptiones insularum maris aegei praeter Delum, Inscriptiones Graecae Vol. XII Fasc. VIII, Berolini.
Kalomenopoulos, N. Th., 1894. Κρητικά, ήτοι τοπογραφία και οδοιπορικά της νήσου Κρήτης. Επιτόπιος μελέτη, Εν Αθήναις.
Κalpaxis, Th., Furtwängler, A., Schnapp, A., Γεωργιάδου, Γιαλούρη, Ε., Guy, M., Ιωαννίδου, Ρ., Καραμαλίκη, Ν., Neisius, D., Matheron, M.-F., Sahm, B., Σαρπάκη, Α., Seilheimer, H., Τσατσάκη, Ν., Τσιγωνάκη, Χ., Villa, E., 1994. ΕΛΕΥΘΕΡΝΑ. Τομέας ΙΙ.2. Ένα ελληνιστικό σπίτι («Σπίτι Α») στη θέση Νησί, Ρέθυμνο: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Κρήτης.
Karanastasi, P., 2012. Η πλαστική της Κρήτης στην αυτοκρατορική περίοδο. In: Stephanidou-Tiveriou, Th., Karanastasi, P., Damaskos, D. (eds.) 2012, 433-450.
Kelletat, D., 1979. Geomorphologische Studien an den Küsten Kretas. Beiträge zur regionalen Küstenmorphologie des Mittelmeerraumes, Series: Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, Mathematisch–Physikalische Klasse, Folge 3, Nr. 32, (Göttingen).
Κorres, Μ., 1994. Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα: Τα αρχαία λατομεία και η ιστορία ενός ημιτελούς δωρικού κιονοκράνου του πρώτου μαρμάρινου Παρθενώνος, 2nd edition, Αθήνα.
Korres, Μ., 2000. Υπόγεια λατομεία της Πάρου. In: Σκιλάρντι Δ., Κατσωνοπούλου Ντ. et al. eds., 2000. Παρία λίθος: λατομεία, μάρμαρο και εργαστήρια γλυπτικής της Πάρου, (Αθήνα), 61-82.
Lambeck, K., Anzidei, M., Antonioli, .F, Benini, A. and Esposito, A., 2004. Sea level in Roman time in the Central Mediterranean and implications for recent change. Earth and Planetary Science Letters, 224, 563–575. DOI: 10.1016/j.epsl.2004.05.031.
Laborel, J., Pirazzoli, P.A., Thommeret, J. and Thommeret, Y., 1979. Holocene raised shorelines in Western Crete (Greece), Proceedings of the 1978 International Symposium on Coastal Evolution in the Quaternary, University of São Paulo, (Brazil), 475-501.
Lambraki, A., 1980. Le cipolin de la Karystie. Contribution à l’étude des marbres de la Grèce exploités aux époques romaine et paléochrétienne, RA, 31-62.
Langosch, A., Seidel, E., Stosch, H.-G., Okrusch, M., 2000. Intrusive rocks in the ophiolitic mélange of Crete – Witnesses to a Late Cretaceous thermal event of enigmatic geological position, Contrib.Mineral. Petrol. 139, 339-355.
Lazzarini, L., 2002. A new grey marble from Gortyna (Crete) used in Greek and Roman antiquity. In: Lazzarini, L. (ed.), 2002. Interdisciplinary studies on ancient stone: Proceedings of the Sixth International Conference of the “Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity”, Venice, June 15-18, 2000, (Padova: Bottega di Erasmo), 227-232.
Lazzarini, L., Markopoulos, Τ., and Palio, O., 2002. The stones of the Minoan vases of Phaestos. Preliminary results concerning their nature and origin. In: Lazzarini, L. ed., 2002. Interdisciplinary studies on ancient stone: Proceedings of the Sixth International Conference of the “Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity”, Venice, June 15-18, 2000, Padova: Bottega di Erasmo, 443-451.
Leatham, J. and Hood, S., 1958-59. Sub-marine exploration in Crete, 1955, BSA 53-54, 263-280.
Mamakis, G., 2004. Ακονόπετρα. Οι τελευταίοι ακονάδες της Ελούντας, Κρητικό Πανόραμα 6 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος), 100-119.
Moody, J.A., 1987. The environmental and cultural prehistory of the Khania region of West Crete: Neolithic through Late Minoan III, Thesis (PhD), Parts 1&2, University of Minnesota.
Mourtzas, Ν., 1987. Αλυκή και Ιχθυοπαγίδα στα Φέρμα Ιεράπετρας. In: Αναστήλωση, Συντήρηση, Προστασία Μνημείων και συνόλων. Τεχνική περιοδική έκδοση 2, (Αθήνα ΥΠ.ΠΟ.), 99-104.
Mourtzas, Ν., 1990. Τεκτονικές κινήσεις κατά το Τεταρτογενές στις ακτές της ανατολικής Κρήτης, (Διδακτορική διατριβή Ε.Μ.Π.).
Mourtzas, N.D., 2012a. Archaeological indicators for sea level change and coastal neotectonic deformation: the submerged Roman fish tanks of the gulf of Matala, Crete, Greece, JAS, 39, 884-895.
Mourtzas, N.D., 2012b. Fish tanks of eastern Crete (Greece) as indicators of the Roman sea level, JAS, 39, 2392-2408.
Nakasis, Th., 1987. Λατομείο και ιχθυοπαγίδα στον όρμο της Κάτω Ζάκρου.In: Αναστήλωση, Συντήρηση, Προστασία Μνημείων και συνόλων (Τεχνική περιοδική έκδοση 2), ΥΠ.ΠΟ.: Αθήνα, 85-98.
Nouchakis, Ι.Ε., 1903. Κρητική Χωρογραφία- Γεωγραφία, Ιστορία, Στατιστική πληθυσμού, αποστάσεων κτλ., Εν Αθήναις.
Orlandos, Α.Κ., 1994. Τα υλικά δομής των αρχαίων Ελλήνων και οι τρόποι εφαρμογής αυτών, 2nd edition, Αθήναι.
Papageorgakis, Ι., 1963. Συμβολή εις την γνώσιν των εις την αρχαίαν Ελλάδα χρησιμοποιηθέντων μαρμάρων και των λατομείων αυτών. Ι. Τα αρχαία λατομεία της Θεσσαλίας, PraktAkAth 38, 564-572. http://sykoutris.academyofathens.gr
Papageorgakis, I., Papadakis, Ν.P., Μourtzas, Ν., 1994. Αρχαία λατομεία στη Σητεία της Κρήτης, Αμάλθεια 25, τεύχ. 100-101, 148-167.
Paton, S., Schneider, R.M., 1999. Imperial Splendour in the Province. Imported Marble on Roman Crete. In: A. Chaniotis ed., From Minoan Farmers to Roman Traders. Sidelights on the Economy of Ancient Crete, Stuttgart, 279-304.
Pavlopoulos, K., Kapsimalis, V., Theodorakopoulou, K., and Panagiotopoulos, I., 2011. Vertical displacement trends in the Aegean coastal zone (NE Mediterranean) during the Holocene assessed by geo-archaeological data. The Holocene. DOI: 10.1177/095968361 1423683.
Pharaklas N., ed., with Kataki, E., Kossyva, A., Xifaras, N., Panagiotopoulos, Em., Tasoulas, G., Tsatsaki, N., Chatzipanagioti, M., 1998. Οι επικράτειες των αρχαίων πόλεων της Κρήτης, Σειρά Ρίθυμνα αρ. 6, Θέματα Κλασικής Αρχαιολογίας, Ρέθυμνο.
Pirazzoli, P.A., 1988. Sea – Level Changes and Crustal Movements in the Hellenic Arc (Greece). The Contribution of Archaeological and Historical Data. In: A. Raban. Ed., 1988. Archaeology of Coastal Changes. Proceedings of the First International Symposium “Cities on the Sea – Past and Present”, Haifa, Israel, September 22-29, 1986, BAR International Series 404, 157-184.
Pirazzoli, P.A., Ausseil-Badie, J, Giresse, P., Hadjidaki, E., Arnold, M., 1992. Historical Environmental Changes at Phalasarna Harbor, West Crete, Geoarchaeology 7 no.4, 371-392.
Pirazzoli, P.A. Evelpidou, N., 2013. Tidal notches: A sea-level indicator of uncertain archival trustworthiness, Palaeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 369, 377-384.
Platakis, Ε.Κ., 1981. Δημώδη ονόματα ορυκτών και πετρωμάτων της Κρήτης, Κρητολογία 12-13, 113-162.
Platōn, Ν., 1953a. Ανασκαφαί εις την περιοχήν Σητείας, Prakt, 288-297.
Platōn, Ν., 1953b. Χρονικά-Η αρχαιολογική κίνησις εν Κρήτῃ κατά το έτος 1953, CretChron 7, 479-492.
Poulos, S.E., 2011. Μεταβολές της στάθμης της θάλασσας. In: Summer School 2011, 17-25.
Price, S., Higham, T, Nixon, L., and Moody, J., 2002. Relative sea-level changes: Reassessment of radiocarbon dates from Sphakia and West Crete, BSA 97, 171-200.
Raab, H.A., 2001. Rural Settlement in Hellenistic and Roman Crete. The Akrotiri Peninsula, BAR International Series 984.
Ricciardi, M., 1986-1987. Il tempio di Apollo Pizio a Gortina, ASAtene 64-65 (N.S. 48-49), 7-130.
Rotroff, S.I. and Camp, J.M., 1996. The date of the third period of the Pnyx, Hesperia 65, 263-294.
Sakellarakis, Y. and Sapouna –Sakellaraki, E., 1997. Archanes. Minoan Crete in a New Light, vol. I-II, Ammos Publications.
Sanders, I., 1982. Roman Crete. An Archaeological Survey and Gazetteer of late Hellenistic, Roman and Early Byzantine Crete, (Warminster).
Scicchitano, G., Spampinato, C.R., Tarascio, S., Monaco, C., Antonioli, F., 2012. Greek Stone Quarries as indicators of relative Sea-Level changes in Southeastern Sicily (Italy). In: SLALOM 2012 (Sea-Level and Adjustment of the Land Observations and Models), Athens 19-22 March 2012, Abstract book, 38-39.
Shaw, J.W., 1971. Minoan Architecture: Materials and Techniques, ASAtene 49.
Shaw, J.W. and Shaw, M.C. eds., 1995. Kommos Vol. 1: The Kommos Region and Houses of the Minoan Town. Part 1: The Kommos Region, Ecology, and Minoan Industries, Princeton.
Simosi, Α., 1988. Υποβρύχια προκαταρκτική έρευνα στον όρμο Κουρεμένου στο Παλαίκαστρο Σητείας. Κρητική Εστία Δ΄2, 19-29.
Soles, J.S. and Davaras, C., 1992. Excavations at Mochlos, 1989, Hesperia 61, 413-445.
Sporn, K., 2012. Römische Grabreliefs auf Kreta. Alte Traditionen und neue Wege. In: Stephanidou – Tiveriou, Th., Karanastasi, P., Damaskos, D. eds. 2012, 451-466.
Spratt, T.A.B. Captain., 1865. Travels and researches in Crete, Vol. I-II, London: J. van Voorst.
Stephanidou-Tiveriou, Th., Karanastasi, P., Damaskos, D. eds., 2012. Κλασική παράδοση και νεωτερικά στοιχεία στην πλαστική της Ρωμαϊκής Ελλάδας: Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Θεσσαλονίκη, 7-9 Μαΐου 2009, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Stiros, S.C., 2010. The 8,5+ magnitude, AD 365 earthquake in Crete: Coastal uplift, topography changes, archaeological and historical signature. Quaternary International 216, 54-63. DOI: 10.1016/j.quaint2009.05.005.
Summer School 2011: Building Materials of the Antiquity – Geomorphological Evolution of W Crete during the prehistorical and historical periods. Summer School organized by the National and Kapodistrian University of Athens, Faculty of Geology and Geoenvironment, Crete, Kissamos, 25-29/08/2011 (http://Field_Guide_Kissamos_2011_web.pdf).
Sythiakaki, Β., 2010. Βασιλική Β Χερσονήσου. Απόπειρα νέας ανάγνωσης των ανασκαφικών δεδομένων. In: Ανδριανάκης, Μ.Γ., Τζαχίλη Ι. eds. 2010. Αρχαιολογικό έργο στην Κρήτη 1: Πρακτικά της 1ης συνάντησης, Ρέθυμνο, 28-30 Νοεμβρίου 2008, Πανεπιστήμιο Κρήτης - Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, 362-377. (also available http://elocus.lib.uoc.gr).
Theodoulou, Th., 2011. Γεωλογικές αλλαγές και αρχαία κατάλοιπα στις ακτές της Κρήτης. In: Summer School 2011, 43-49.
Theophaneidis, Β.D., 1950-1951. Αρχαιολογικά Χρονικά. Ανασκαφαί Μινώας – Κυδωνίας Κρήτης, ΑrchΕph, 1-13.
Tsirambidis, Α.Ε., 1996. Τα ελληνικά μάρμαρα και άλλα διακοσμητικά πετρώματα, Θεσσαλονίκη.
Tzedakis, Y., Veniéri, Y., Voutsaki, S., Chryssoulaki, St., 1989. Les routes minoennes: Rapport préliminaire – Défense de la circulation ou circulation de la defense, BCH 113.1, 43-75.
Tziligkaki, E.K., 2005. Η δημόσια αρχιτεκτονική της Κρήτης κατά την ανατολίζουσα και αρχαϊκή περίοδο (700-480 π.Χ.), Μεταπτυχιακή εργασία ειδίκευσης, E-Locus Ιδρυματικό Καταθετήριο, http://elocus.lib.uoc.gr/dlib/6/f/b/metadata-dlib-13ea583b8e924da363fd5b0dbcc288f3_1242201344.tkl
Tziligkaki, E.K., 2014. The ancient quarries of Crete, PhD thesis, University of Crete, Rhethymnon (in Greek).
Vidakis, M., Galanakis, D. Athanasoulis, E., 2001. Γεωλογική και τεκτονική μελέτη μαρμαροφόρων σχηματισμών περιοχών των Νομών Ηρακλείου – Ρεθύμνου: Έργο «έρευνα εντοπισμού και αξιολόγησης αδρανών υλικών, λευκών ανθρακικών και διακοσμητικών πετρωμάτων νήσου Κρήτης (Β΄ Κ.Π.Σ.9761802 ΠΕΠ Κρήτης»), τεύχος 3, Αθήνα: Ι.Γ.Μ.Ε.
Xanthoudidēs, S., 1906. Εκ Κρήτης Γ΄. Προϊστορική οικία εις Χαμαίζι Σητείας, ArchEph, 117-154.
