The history of development of medicine through time: a repeated case

Περίληψη

Σε όλες τις εποχές ο άνθρωπος ενδιαφέρθηκε για τη θεραπεία των ασθενειών με κάθε δυνατό τρόπο. Στον Ελληνικό κόσμο, που θεωρείται πνευματικός πρόγονος της νεότερης Ευρώπης, κατά τον 6 ° και 5 ° αι. π.Χ. υπήρχαν γενικά δυο διακριτές παραδόσεις: η μια είχε καθαρά ιερουργική καταγωγή και ασκειτο από μια συντεχνία θεραπευτών-ιερέων, που ονομάζονταν Ασκληπιάδες. Η δεύτερη, η Βακχική θεραπευτική, προέρχεται από αυτόχθονους πληθυσμούς του ανατολικού Αιγαίου περίπουτη 2η χιλιετηρίδα π.Χ. Κατ' αυτήν, οι ασθενείς επεδείκνυαν την «ιερή μανία», δηλαδή με χορό, μουσική ή και σωματική καταπόνηση έμπαιναν σε μια άλλη διευρυμένη διάσταση συνείδησης απ' όπου, όταν έβγαιναν, επεδείκνυαν μια «ειρήνευση» και νέαταυτότητα πάλι με βάση την ηθικοπλαστική αντίληψη. Η πρώτη απεμπλοκή από ιερουργίες πραγματοποιείται (στην αρχαία Ελλάδα) από τον Ιπποκράτη (460-370 π.Χ.). Γίνεται η πρώτη τομή προς την επιστημονική ιατρική που έχει ως βάση την κοσμική συντεχνία θεραπευτών. Ο Ιπποκράτης πίστευε στην «αυτο-θεραπευτική δύναμη της φΰσης» που έπρεπε να λαμβάνεται υπ'όψιν, καθώς η ιατρική απορρέει από τη διαταραχή της ισορροπίας ανθρώπου- περιβάλλοντος. Μετά τον Ιπποκράτη παρουσιάζεται ένα κενό 7 περίπου αιώνων (μέχρι τον 3° αι. μ.Χ.) όπου, όμως, μεσολαβούν σημαντικές εξελίξεις που καθορίζουν και τη μετέπειτα πορεία της ιατρικής: 1. Τον 1 ° αι. μ.Χ. ο Διοσκουρίδης στην Αλεξάνδρεια και τον 2° αι. μ.Χ. ο Ασκληπιάδης και ο μεγάλος θεραπευτής και χειρουργός Γαληνός από την Πέργαμο (130-201 μ.Χ.) μετέφεραν την «απόλυτη ιατρική ορθοδοξία» στη Ρώμη, όπου παρέμεινε δόγμα μέχρι τον 16° αι. αιώνα. Αυτή συμπίπτει και με την Αραβική ιατρική και γενικότερα και με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιατρική. Οι αντιλήψεις του Ιπποκράτη και του Γαληνού έχουν, όμως, και πολλά κοινά στοιχεία με την ανάπτυξη της ιατρικής στην Κίνα και την Ινδία. 2. Αραβες φιλόσοφοι και ιατροί (1038μ.Χ.) ανασυνδέουν την πολιτική και την ιατρική με βασική έννοια την υγιή κοινωνία. 3. Με την επίδραση του Χριστιανισμού στο Μεσαίωνα απαξιώνεται η αξία του σώματος και απαγορεύονται παντελώς η χειρουργική και η ανατομία. Το 1130 μ.Χ. απαγορεύεται η άσκηση από μονάχους της ιατρικής και αυτή αποδίδεται μόνο στον «κοσμικό κλήρο» απ' όπου τελικά πηγάζουν και οι πρώτες σχολές (10-12 μ.Χ. αιώνες) και το σύγχρονο Πανεπιστήμιο (Paris, Oxford, Bologna, Montpellier). Με την Αναγέννηση αρχίζει και η αμφισβήτηση της θεωρίας του Γαληνού. Το αρχέτυπο, όμως, του αναγεννησιακού γιατρού ήταν αναμφίβολα ο Παράκελσος. Ο Παράκελσος επαναφέρει τους συσχετισμούς και την ηθική συμπεριφορά σε σχέση με τα ιατρικά συμπτώματα και η όλη προσέγγιση του ήταν «οικοσυστηματική» ή «ψυχοσωματική». Οι θεραπευτικές αντιλήψεις και πρακτικές του αρχαίου, μεσαιωνικού και ανατολικού κόσμου είναι πολλές και ετερόκλητες και χωρίς να αποτελούν ταυτόσημο φιλοσοφικό μοντέλο, όμως, έχουν τα εξής κοινά σημεία, τα οποία τελικά άλλαξε η «επιστημονική ιατρική» που γεννήθηκε μετά την καρτεσιανή ρήξη: α) αντιστοιχία σώματος και ψυχής β) αλληλεπίδραση οργανισμού και περιβάλλοντος γ) αμοιβαιότητα και ισότητα μεταξύ ασθενούς και θεραπευτή. Οι σημαντικές εξελίξεις μεταξύ 17-18ου αιώνα (ανακάλυψη του μικροσκοπίου, ανάπτυξη των εργαστηρίων και των κλινικών) θα δώσουν τεράστια ώθηση προς την επιστημονική ιατρική που θα επιτρέψει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον ασθενή ως άτομο ολοκληρωμένο χάριν της διάγνωσηςκαι του χειρισμού «νόσων και συνδρόμων». Μια ακόμη αναταραχή της ιατρικής επέρχεται με την ανάδυση της βιολογίας ως διακριτής επιστήμης, η οποία επέφερε και την αναζωπύρωση των γνωστών βιταλιστικών αντιλήψεων που τον 18° αιώνα δεν παύουν τελείως να υπάρχουν (G. Stahl, - anima, S. Hahneman- ομοιοπαθητική). Όμως, λόγω της θετικιστικής κατεύθυνσης που έδωσε ο μέγας φυσιολόγος του 19ου αιώνα, ο C. Bernard (1813-1878) - που επέβαλε την ποσοτικοποίηση κατά το πρότυπο των θετικώνεπιστημών και στην ιατρική - και τελεσίδικα επισφράγισε ο L. Pasteur (1822-1895) με την ανακάλυψη του ρόλου των βακτηρίων,τόνωσε πάλι την επιστημονική αυτοπεποίθηση της ιατρικής. Στον 20° αιώνα, η ιατρική αποκτά επιπλέον και εξουσίες καιεμπλέκεται κοινωνικά και μέσω της διογκούμενης φαρμακοβιομηχανίας. Όμως, παρ' όλα αυτά, αδυνατεί ακόμη να ανακουφίσειικανοποιητικά τις ψυχικές διαταραχές, ενώ η εξειδίκευση διευρύνε το φάσμα των ιατρικών εφαρμογών (μοριακή βιολογία, νευροχημεία, γενετική, κατανόηση ανοσοποιητικού -νευρικού -ενδοκρινολογικού μηχανισμού), που όμως, εντάσσονται στο ίδιο μηχανιστικό μοντέλο. Η νοσηρή απόκλιση του μοντέλου αυτοΰ έτεινε προς την εμπλοκή ιατρικής-πολιτικής σε ένα πρόγραμμα πουη πειραματική του εφαρμογή επιτεύχθηκε στα ναζιστικά στρατόπεδα. Όμως, και πάλι, τρία διαδοχικά κύματα υπονόμευσαν τηνιατρική ορθοδοξία σε όλον τον 20° αιώνα: Ο S. Freud (1856-1939) και η ψυχανάλυση, η φαινομενολογική (υπαρξιακή) ιατρική του E. Husserl (1859-1938) και οι σύγχρονες εναλλακτικές θεραπείες (ομοιοπαθητική, βελονισμός).