Το σχήμα Ανατολή-Δύση και η τέχνη του Φώτη Κόντογλου. Με αφορμή τις Δεσποτικές εικόνες στο μαρμάρινο τέμπλο του ναού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στον Παντοκράτορα Πρέβεζας

PDF
Δημοσιευμένα: Jan 13, 2022
DOI: https://doi.org/10.12681/prch.28868
Λέξεις-κλειδιά:
Πρέβεζα Ιστορία
Απόστολος Σπ. Παπαδημητρίου
Περίληψη
Φώτης Κόντογλου1 (1895-1965), η δημιουργική και ακούραστη μορφή της Τέχνης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην καλλιτεχνική ιστορία της Πρέβεζας, αφήνοντας ως παρακαταθήκη τέσσερα σπουδαία έργα στο τέμπλο του ναού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην περιοχή του Παντοκράτορα. Η προσέγγιση των έργων αυτών θα γίνει τόσο μέσα από εικονογραφικά παράλληλα της βυζαντινής, μεταβυζαντινής και δυτικής τέχνης όσο και μέσα από τα ίδια τα έργα του Φώτη Κόντογλου. Η αναφορά σε χαρακτηριστικά καλλιτεχνικά παράλληλα, είναι απαραίτητη, κυρίως σε έργα του Φώτη Κόντογλου, ώστε να διερευνηθούν οι ρίζες του έργου και της φιλοσοφίας του.
Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Κύρια άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού 4.0.

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  1. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
  2. Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.
  3. Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Απόστολος Σπ. Παπαδημητρίου
αρχαιολόγος
Αναφορές
ΑΛΜΠΑΝΗ ΤΖ. & ΒΙΤΑΛΙΩΤΗΣ Γ. (Επιμ.), 1999, Ιεροτελεστία και Πίστη, Βυζαντινή Τέχνη και Θεία Λειτουργία, Αθήνα
ΑΥΔΙΚΟΣ Β.Γ., 1991, Πρέβεζα 1945-1990. Όψεις της μεταβολής μιας επαρχιακής πόλης, Πρέβεζα
ΒΑΚΑΛΟ Ε., 1983, Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα, Ο μύθος της Ελληνικότητας, τ. 3ος, Αθήνα
ΒΑΣΙΛΑΣ Η.Β., 1963, Ναοί και μοναστήρια της Πρέβεζας, Α΄: Ο Ναός του Αγ. Νικολάου, Ηπειρωτική Εστία 12, 97-101
ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ Π., 1990, Εικόνες της Κέρκυρας, Αθήνα
ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ Π., 1995, Βυζαντινές εικόνες, Αθήνα
ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ Π., 1993, Η Κρητική ζωγραφική τον 16ο αιώνα, Αθήνα
ΓΑΛΑΒΑΡΗΣ Γ., 1990, Πρώιμες εικόνες στο Σινά από τον 6ο έως 11ο αι., στο: Κ. ΜΑΝΑΦΗΣ (Επιμ.), Σινά. Οι θησαυροί της Μονής, Αθήνα, 91-101
ΓΑΛΑΒΑΡΗΣ Γ., 1995, Βυζαντινά Χειρόγραφα, Αθήνα
ΓΑΡΙΔΗΣ Μ., 1994, Γιάννενα. Ολοκαύτωμα, 50 χρόνια μνήμης, Ιωάννινα
ΓΑΡΙΔΗΣ Μ. & ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ Α., 1993, Μοναστήρια Νήσου Ιωαννίνων. Ζωγραφική, Ιωάννινα
ΓΚΙΟΛΕΣ Ν., 1990, Ο Βυζαντινός Τρούλλος, Αθήνα
ΓΙΟΥΡΓΟΣ Κ. & ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Χ. (Επιμ.), χ.χ., Έλληνες Ζωγράφοι, τ. Β΄, Αθήνα, 106-111
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ (ο εκ Φουρνά), 1909, Ερμηνεία της Βυζαντινής Ζωγραφικής Τέχνης, Πετρούπολις
ΔΟΞΙΑΔΗ Ε., 1998, Από τα πορτραίτα του Φαγιούμ στις Απαρχές της Τέχνης των Βυζαντινών Εικόνων (Μία συμβολή για μια άλλη προσέγγιση), Ηράκλειο
ΖΗΣΗΣ Θ.Ν., 1998, Η επικαιρότης του Αγίου Αθανασίου του Παρίου, στο: Η Εκατονταπυλιανή και η Χριστιανική Πάρος, Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου (Πάρος 15-19 Σεπτεμβρίου 1996), Πάρος, 387-400
ΖΙΑΣ Ν., χ.χ., Επιρροές από τη βυζαντινή και τη λαϊκή τέχνη, στο: Κ.
ΓΙΟΥΡΓΟΣ & Χ. ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ (Επιμ.), Έλληνες Ζωγράφοι, τ. Β΄, Αθήνα, 106-111
ΖΙΑΣ Ν., 1986, Φ. Κόντογλου, αναδρομική έκθεση. Κατάλογος, Θεσσαλονίκη
ΖΙΑΣ Ν., 1991, Ο Φώτης Κόντογλου, ζωγράφος, Αθήνα
ΖΩΓΡΑΦΙΔΗΣ Γ., 1997, Βυζαντινή Φιλοσοφία της εικόνας, Αθήνα
ΚΑΛΟΚΥΡΗ Κ., 1972, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν της Ανατολής και της Δύσεως, Θεσσαλονίκη
ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ Ν., 1992, Η απελευθέρωση της Πρέβεζας, 21 Οκτωβρίου 1912, Αθήνα
ΚΑΡΟΥΤΑ Ο. & ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Α., 2003, Νικόπολις. Ιστορία, Μνημεία, Τέχνη, Πρέβεζα
ΚΟΜΗΣ Κ., 1999, Δημογραφικές όψεις της Πρέβεζας 16ος-18ος αιώνας, Ιωάννινα
ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ Φ., 1960, Έκφρασις της Ορθοδόξου Εικονογραφίας, ττ. Α΄-Β΄, Αθήνα
ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ Φ., 1963, Έργα Γ΄, Πονεμένη Ρωμιοσύνη, Αθήνα
ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ Φ., 1979, Ελληνική παράδοση. Ανθολόγημα, Πάλιν και πολλάκις. Η δύναμη της Παράδοσης, Αθήνα 1979
ΚΟΡΑΗΣ Α., 1831, Συνέκδημος Ιερατικός, περιέχων τας δύο προς Τιμόθεον και την προς Τίτον επιστολάς του Αποστόλου Παύλου ..., Παρίσι
ΚΡΙΚΩΝΗ Χ.Θ., 1998, Ορθόδοξη παράδοση και Διαφωτισμός κατά τον Άγιο Αθανάσιο Πάριο, στο: Η Εκατονταπυλιανή και η Χριστιανική Πάρος, Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου (Πάρος 15-19 Σεπτεμβρίου 1996), Πάρος, 467-498
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΟΣ Δ., 1997, Προσέγγιση στο έργο των ζωγράφων από το Καπέσοβο της Ηπείρου. Συμβολή στη μελέτη της θρησκευτικής ζωγραφικής στην Ήπειρο τον 18ο και το α΄ μισό του 19ου αιώνα, Αθήνα
ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΥΔΑΚΗ Μ., 1973, Οι ζωγράφοι του Χάνδακος κατά το πρώτον ήμισυ του 16ου αιώνος. Οι μαρτυρούμενοι εκ των νοταριακών αρχείων, Θησαυρίσματα 10, 291-380
ΛΑΣΚΑΡΗΣ N., 1987, Νικόπολη. Το πέρασμα από τη Ρωμαϊκή στη Βυζαντινή εποχή, στο: Ε. ΧΡΥΣΟΣ (Επιμ.), Νικόπολις Α΄, Πρακτικά του πρώτου Διεθνούς συμποσίου για τη Νικόπολη (23-29 Σεπτεμβρίου 1984), Πρέβεζα, 205-223
ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ Γ., 1995, Αθανάσιος Πάριος (1721-1813). Εργογραφία, ιδεολογία, βιβλιογραφικά, Επιστημονική Επετηρίς της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών τ. Λ΄, 293-349
ΜΟΥΡΙΚΗ Ν., 1985, Τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής Χίου, Αθήνα
ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ Γ., 1990, Ο Φώτης Κόντογλου και η Πρέβεζα, Πρεβεζάνικα Χρονικά 24, 25-31
ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ Γ., 2002, Τα Πρεβεζάνικα, Πρέβεζα
ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗ Χ., 2002, Μήτηρ Θεού, Αθήνα
ΜΠΕΤΣΟΣ Ο., 1987α, Ο Άγιος Κωνσταντίνος της Πρέβεζας, Πρεβεζάνικα Χρονικά 14, 48-53
ΜΠΕΤΣΟΣ Ο., 1987β, Ο Άγιος Κωνσταντίνος της Πρέβεζας, Πρεβεζάνικα Χρονικά 15, 53-57
ΜΠΕΤΣΟΣ Ο., 1987γ, Ο Άγιος Κωνσταντίνος της Πρέβεζας, Πρεβεζάνικα Χρονικά 16, 47-60
ΜΠΕΤΣΟΣ Ο., 1988α, Ο Άγιος Κωνσταντίνος της Πρέβεζας, Πρεβεζάνικα Χρονικά 17, 51-63
ΜΠΕΤΣΟΣ Ο., 1988β, Ο Άγιος Κωνσταντίνος, Πρεβεζάνικα Χρονικά 18, 57-64
ΜΠΕΤΣΟΣ Ο., 1988γ, Ο Άγιος Κωνσταντίνος της Πρέβεζας, Πρεβεζάνικα Χρονικά 19-20, 71-85
ΜΠΟΥΡΑΣ Χ., 2001, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα
ΜΠΡΙΟΝ Μ., χ.χ., Μεγαλοφυία και πεπρωμένο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, Αθήνα
ΜΥΛΩΝΑ Ζ.Α., 1988, Μουσείο Ζακύνθου, Αθήνα
ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΣ Α., 1953, Η Ψηφιδωτή διακόσμησις του ναού των Αγίων Αποστόλων Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη
ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ Α., 1973, Η ζωγραφική εις τον Χάνδακα από 1550-1600, Θησαυρίσματα 10, 101-123
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Β., 2003, Η ουρανία του Ναού Αγίου Αθανασίου στην
Πρέβεζα, στο: Μίλτος Γαρίδης (1926-1996). Αφιέρωμα, τ. Β΄, Ιωάννινα, 527-563
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ Α., Χ.Χ., Ο αγιογράφος, Νέα Εστία (Αφιέρωμα στον Φ. Κόντογλου)
ΡΑΝΤΟΒΙΤΣ Α. (Αρχιμανδρίτης), 1984, Η φιλοκαλική Αναγέννηση του ιη΄ και ιθ΄ αιώνα και οι πνευματικοί καρποί της, Αθήνα
ΣΑΜΠΑΝΙΚΟΥ Ε., 2000, Ιδεολογικές προσεγγίσεις της ζωγραφικής του 18ου αιώνα στην έρευνα για τη μεταβυζαντινή τέχνη, Περίαπτο 2, 19-20
ΣΑΡΔΕΛΗ Κ., 1986, Θεοφάνης ο Έλληνας, Αθήνα
ΣΚΑΛΤΣΑ Μ., 1991, Γουναρόπουλος – Κόντογλου: κοινά σημεία, στο: Άρμος. Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Ν.Κ. Μουτσόπουλο, τ. Γ΄, Θεσσαλονίκη, 1643-1666
ΣΜΥΡΗΣ Γ. & ΚΕΦΑΛΛΩΝΙΤΟΥ Φ., 2007, Το έργο της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στη Νικόπολη από το 1988 έως το 2002, στο: Νικόπολις Β΄. Πρακτικά του Δευτέρου Διεθνούς Συμποσίου για τη Νικόπολη (11-15 Σεπτεμβρίου 2002), Πρέβεζα, τ. Ι: 21-28· τ. ΙΙ: 15-20
ΣΟΥΚΑΚΟΥ Ι., ΤΟΠΟΥΖΗ Ε., ΨΑΡΑΚΗ Κ. et al., 1990, Παράδοση και συγχρονικότητα, Πολιτισμικές Μορφές 1, 7
ΣΟΦΙΑΝΟΣ Α.Ζ., χ.χ., Μετέωρα, Θεσσαλονίκη
ΣΥΝΕΣΙΟΣ Λ., 1995, Άγιος Χαραλάμπης, Ο Πολιούχος της Πρέβεζας, Πρεβεζάνικα Χρονικά 31-32, 47-52
ΤΣΑΠΑΡΛΗΣ Ε., 1980, Ξυλόγλυπτα τέμπλα Ηπείρου 17ου- α΄ ημίσεος 18ου αιώνος. Πρόστυπα ξυλόγλυπτα, Αθήνα
ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ Γ., 1978, Για τον Κόντογλου, Ζυγός 31
ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ Γ., 2000, Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Πέντε κείμενα, Αθήνα
ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Ε., 1997, Φορητές εικόνες, στο: Θησαυροί του Αγίου Όρους, Θεσσαλονίκη, 47-147
ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Ε., 2003, Μανουήλ Πανσέληνος εκ του Ιερού Ναού του Πρωτάτου, Θεσσαλονίκη
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ Ν., 1995, Τα ψηφιδωτά, Αθήνα
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ Ν., 1996, Όσιος Λουκάς. Βυζαντινή Τέχνη στην Ελλάδα, Αθήνα
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ Ρ., 1977, Τα αριστουργήματα της Τέχνης. Οι μεγάλοι ζωγράφοι, ττ. Α΄-Β΄, Αθήνα
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Μ., 1947, Κρητική ζωγραφική και η Ιταλική Χαλκογραφία, Κρητικά Χρονικά
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Μ., 1986, Ο Κρητικός ζωγράφος Θεοφάνης, Άγιον Όρος
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Μ., 1987, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1453-1830), τ. Α΄, Αθήνα
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Μ., 1997, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1453-1830), τ. Β΄, Αθήνα
ΧΑΤΖΙΝΗΣ Γ., χ.χ., Φ. Κόντογλου, Νέα Εστία (Αφιέρωμα στον Φ. Κόντογλου)
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Π. & ΚΕΦΑΛΛΩΝΙΤΟΥ Φ., 2002, Νικόπολις, Αθήνα
AQUINO L., 2006, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Αθήνα (Μεγάλοι Ζωγράφοι 2)
BALDINI Ν., 2006, Ραφαήλ, Αθήνα (Μεγάλοι Ζωγράφοι 3)
CHATZIDAKIS Μ., 1953, Contribution à l’ étude de la peinture post byzantiné, Extrait de l’ Hellénisme Contemporain, Αθήνα
DELVOYE C., 1988, Βυζαντινή Τέχνη, Αθήνα
GRABAR Α., 1968, Christian Iconografy. A study of Its Origins, London
MARX Κ. & ENGELS F., 1969, Die Deutsche Ideologie, MEW III, Berlin, 5-530
OSTROGORSKY G., 1989, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, ττ. 1-3, Αθήνα
SCHMITT J. (Ed.), 1967, The Chronicle of Morea. To Χρονικό του Μορέως, Croningen
TIMKENS-MATTHEWS J., 1980, The Pantokrator: Title and image, Ann Arbor
WEITZMANN K., 1976, The monastery of Saint Catherine at mount Sinai. The icons, Ι, Princeton
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)