Το καθολικό της Νέας Μονής Ζαλόγγου Αρχιτεκτονική και ζωγραφική


Ηλίας Καραλής
Γρηγόριος Χ. Κουτρόπουλος
Abstract

The monastery of Zalongo is located on the mountain called «Zalongo» in
the region of Preveza in Epirus. St. Demetrios, which is the Katholikon
of the monastery, is an instance of a variation of the type of single-aisled
domed church. The church consists of nave, bema, and a narthex. The most
interesting element of the church is that the dome is supported by four arches, which rest on two pairs of pilasters formed in the north and the south wall, through a part of a sphere.
The iconographical program of the Κatholikon of Saint Demetrios in Zalongo
dates to 1816 by the published inscription. The unpublished but restored program was executed by the artists Ioannis (priest) and his brother Christodoulos from Koritiani. The program reveals that the artists choose themes between the post-Byzantine northwestern workshop and the stylistics trends from others artists from the Katsanochoria region and Kapesovo village.

Article Details
  • Rubrik
  • Κύρια άρθρα
Downloads
Keine Nutzungsdaten vorhanden.
Autor/innen-Biografien
Ηλίας Καραλής
Ορθόδοξος ιερέας, θεολόγος, αρχαιολόγος και συγγραφέας
Γρηγόριος Χ. Κουτρόπουλος
Αρχιτέκτων, συγγραφέας
Literaturhinweise
Βιβλιογραφία
ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Κ., 2014, Η Βυζαντινή ναοδομία στη Νάξο. Η μετεξέλιξη από την παλαιοχριστιανική στη μεσοβυζαντινή αρχιτεκτονική, Πάτρα
ΒΙΤΑΛΗΣ Φ., 1959, Η Ιερά Μονή Ζαλόγγου, Αθήνα
ΒΙΤΑΛΗΣ Φ., 1964, Ζαλόγγου, Μονή, Θρησκευτική Ηθική Εγκυκλοπαίδεια V, 11
ΒΙΤΑΛΙΩΤΗΣ Ι., 2003, Ιστορικός και λειτουργικός χρόνος στο εικονογραφικό πρόγραμμα του βυζαντινού και μεταβυζαντινού ναού: Η περίπτωση τριών θεμάτων από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, Κληρονομία 35, 9-50
ΓΑΡΙΔΗΣ Μ. & ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ ΑΘ., 1993, Μοναστήρια Νήσου Ιωαννίνων. Ζωγραφική, Ιωάννινα
ΓΚΙΟΛΕΣ Ν., 1990, Ο βυζαντινός τρούλλος και το εικονογραφικό του πρόγραμμα (μέσα 6ου αι. - 1204), Αθήνα
ΓΟΥΝΑΡΗΣ Γ., 2000, Εισαγωγή στην Παλαιοχριστιανική Αρχαιολογία, τ. Ι: Αρχιτεκτονική, Θεσσαλονίκη
ΓΡΑΙΚΟΣ Ν., 2011, Ακαδημαϊκές τάσεις της εκκλησιαστικής ζωγραφικής στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα. Πολιτισμικά και εικονογραφικά ζητήματα, Θεσσαλονίκη
ΓΡΑΜΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ Π., ΠΑΝΟΥΣΑΚΗΣ Χ. & ΚΙΡΠΟΤΙΝ Χ., 1987, Αποκατάσταση Καθολικού Ιεράς Μονής Αγίου Δημητρίου Ζαλόγγου, Αθήνα
ΖΑΡΡΑΣ Ν., 2006, Ο εικονογραφικός κύκλος των Εωθινών Ευαγγελίων στην Παλαιολόγεια μνημειακή ζωγραφική των Βαλκανίων, Αθήνα
TΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΟΝΗΣ ΖAΛΟΓΓΟΥ
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΖΑΛΟΓΓΟΥ, 1990, Ιερά Μονή Ζαλόγγου, Ασπροβάλτα
ΚΑΖΑΜΙΑ-ΤΣΕΡΝΟΥ Μ., 1992, Η Ίαση του Παραλυτικού στην Παλαιοχριστιανική και Βυζαντινή εικονογραφία, Θεσσαλονίκη
ΚΑΖΑΜΙΑ-ΤΣΕΡΝΟΥ Μ., 2005, Ιστορώντας τη «Δέηση» στις βυζαντινές εκκλησίες της Ελλάδος, Θεσσαλονίκη
ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ Κ., 1964, Εορταί Δώδεκα, Θρησκευτική Ηθική Εγκυκλοπαίδεια V, 741-756
ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ Κ., 2003, Τα θεαματικά δρώμενα του τελετουργικού της Μ. Εβδομάδος, Θεσσαλονίκη
ΚΑΛΟΜΟΙΡΑΚΗΣ Δ., 1989-1990, Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στο εικονογραφικό πρόγραμμα του Πρωτάτου, Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 15, 197-220
ΚΑΜΑΡΟΥΛΙΑΣ Δ., 1996, Τα μοναστήρια της Ηπείρου, ΙΙ, Αθήνα
ΚΑΡΑΛΗΣ Η., 2015, Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού της Κοιμήσεως
Θεοτόκου στη Φιλιππιάδα και η μνημειακή ζωγραφική του 18ου αι.
στην Πρέβεζα, Πρεβεζάνικα Χρονικά 51-52, 13-37
ΚΑΤΣΕΛΑΚΗ Α., 1996-1997, Ο Χριστός ελκόμενος επί σταυρού. Εικονογραφία και τυπολογία της παράστασης στη βυζαντινή τέχνη (4ος-15ος αι.),
Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 19, 167-200
ΚΑΤΣΙΩΤΗ Α., 1996, Οι σκηνές της ζωής και ο εικονογραφικός κύκλος του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στη Βυζαντινή τέχνη, Ιωάννινα
ΚΕΦΑΛΛΩΝΙΤΟΥ Φ., 1997, Τοπογραφία των εκκλησιαστικών μνημείων περιοχής Λάκκας του Μπότσαρη και κάτω Λάκκας Σούλι, στο: Ν. ΚΑΡΑ-
ΜΠΕΛΑΣ (Επιμ.), Ιστορικά Μνημεία της Λάκκας Σούλι Νομού Πρεβέζης
και η διάσωσή τους. Ημερίδα, Αθήνα, Κυριακή, 11 Φεβρουαρίου 1996,
Πρέβεζα, 119-149
ΚΟΝΤΟΠΑΝΑΓΟΥ Κ., 2010, Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Νεγάδων στην Ήπειρο (1795) και το έργο των Καπεσοβιτών ζωγράφων Ιωάννου και Αναστασίου Αναγνώστη, Ιωάννινα
ΚΟΝΤΟΠΑΝΑΓΟΥ Κ., 2014, Οι τοιχογραφίες της μονής Βύλιζας. Παράλληλες και αποκλίνουσες τάσεις στη ζωγραφική της Ηπείρου τον 18ο αι., στο:
Κ.Ν. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ & Η.Χ. ΝΕΣΣΕΡΗΣ (Επιμ.), Η Ιερά Μονή Βύλι-
ζας στον Τόπο και τον Χρόνο. Πρακτικά Συμποσίου, Ιωάννινα, 15-32
ΚΟΥΚΙΑΡΗΣ Σ., 1989, Τα θαύματα-εμφανίσεις των Αγγέλων και Αρχαγγέλων στην βυζαντινή τέχνη των Βαλκανίων, Αθήνα – Ιωάννινα
ΚΟΥΚΙΑΡΗΣ Σ., 2006, Τα θαύματα-εμφανίσεις των Αγγέλων και Αρχαγγέλων στη μεταβυζαντινή τέχνη, Αθήνα
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ Χ., 2008, Ο Μελισμός. Οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες και οι Άγγελοι-Διάκονοι μπροστά στην Αγία Τράπεζα με τα Τίμια Δώρα ή τον ευχαριστιακό Χριστό, Θεσσαλονίκη
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΟΣ Δ., 2001, Προσέγγιση στο έργο των Ζωγράφων από το Καπέ74 ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΠΟΥΛΟΣ – π. ΗΛΙΑΣ ΚΑΡΑΛΗΣ
σοβο Ηπείρου. Συμβολή στη μελέτη της θρησκευτικής ζωγραφικής στην Ήπειρο το 18ο και α΄ μισό του 19ου αι., Αθήνα
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ., 1998, Ο ναός του Αγίου Αθανασίου στην Πρέβεζα, στο: Εκκλησίες μετά την Άλωση 5, Αθήνα, 119-132
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ., 2008, Η μοναστηριακή αρχιτεκτονική στην περιοχή της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης από τον 18ο ως τα μέ-
σα του 20ού αιώνα, Περιλήψεις Διεθνούς Συνεδρίου. Ο μοναχισμός στην Ήπειρο (9ος-19ος αι.), 20-21 Ιουνίου 2008, Άρτα, 8-10
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ., 2009, Το τέλος της «παράδοσης» στη ναοδομία. Το παράδειγμα της Ηπείρου, Πρακτικά Α΄ Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης. 14-15 Μαρτίου, Αθήνα, 165-192
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ., 2018, Η αρχιτεκτονική στη Θεσπρωτία από τα μέσα του 18ου ως τα μέσα του 20ού αιώνα, στο: Α΄ Διεθνές Αρχαιολογικό και Ιστορικό Συνέδριο για τη Θεσπρωτία, Ηγουμενίτσα, Παραμυθιά, 8-11 Δεκεμβρίου 2016 (υπό έκδοση)
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ. & ΚΑΜΠΟΛΗ Α., 2004, Ιερά Μονή Λεκατσά. Έργο Συντηρήσεως και Αποκαταστάσεως, Αθήνα
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ. & ΚΑΜΠΟΛΗ Α., 2005, Ιερά Μονή Κοζὐλης Πρεβέζης. Μελέτη Συντηρήσεως, Αποκαταστάσεως και αναδείξεως του Καθολικού,Αθήνα
ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ ΣΤ. & ΚΑΜΠΟΛΗ Α., 2007, Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου Ζαλόγγου. Μελέτη Αναδιοργανώσεως Οικοδομικού Συγκροτήματος, Αθήνα
ΜΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Γ., 2003, Η δραστηριότητα των Κατσάνων ζωγράφων στα Τζουμέρκα, Τζουμερκιώτικα Χρονικά 14, 182-201
ΜΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Γ., 2013, Η δραστηριότητα των ζωγράφων από τα Κατσανοχώρια στη Λάκκα Σουλίου και την ευρύτερη περιοχή, στο: ΣΤ. ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ, Γ. ΡΗΓΙΝΟΣ & M. STORK (Επιμ.), Λάκκα Σουλίου ΙΙ. Πρακτικά του Επιστημονικού Συμποσίου «Λάκκα Σουλίου. Νέες ιστορικές και αρχαιολογικές καταγραφές», Θεσπρωτικό, 28 & 29 Ιουλίου 2012, Θεσπρωτικό – Αθήνα, 221-262
ΜΑΝΤΑΣ Α., 2001, Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ιερού βήματος των μεσοβυζαντινών ναών της Ελλάδας (843-1204), Αθήνα
ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ Α., 2005, Ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας στην εικόνα του Βρετανικού Μουσείου. Τα πρόσωπα και τα κείμενα, Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 26, 345-352
ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ Κ., 2017, Η Κοίμηση της Θεοτόκου στην μνημειακή ζωγραφική
της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας, των Βαλκανίων και της
Κύπρου κατά την μεσοβυζαντινή και ύστερη περίοδο, Αθήνα
ΜΕΡΑΝΤΖΑΣ Χ., 2001, Η εικονογράφηση των Αίνων στη μεταβυζαντινή μνημει-
ακή ζωγραφική του ελλαδικού χώρου (16ος-18ος αι.). Η συμβολική θεώρηση της έννοιας του χρόνου στην Οικουμένη και στο Σύμπαν, Ιωάννινα
ΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΟΝΗΣ ΖAΛΟΓΓΟΥ 75
ΜΕΡΑΝΤΖΑΣ Χ., 2007, Ο «τόπος της Αγιότητας» και οι εικόνες του. Παραδείγματα ανάγνωσης της τοπικής ιστορίας της Ηπείρου κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο, Ιωάννινα
ΜΠΟΝΟΒΑΣ Ν., 2009, Όψιμη μεταβυζαντινή ζωγραφική στο Άγιον Όρος. Το εργαστήριο των Καρπενησιωτών ζωγράφων (1773-1890), Θεσσαλονίκη
ΜΠΟΥΡΑΣ Χ., 1992, Στηρίξεις συνεπτυγμένων τρούλων σε μονόκλιτους ναούς, στο: Ευφρόσυνον. Αφιέρωμα στον Μανόλη Χατζηδάκη, ΙΙ, Αθήνα, 407-415
ΜΠΟΥΡΑΣ Χ., 2001, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα
ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ Σ. (Βυζάντιος), 1884, Δοκίμιον ιστορικής τινός περιλήψεως της ποτε αρχαίας και εγκρίτου Ηπειρωτικής Πόλεως Άρτης και της ωσαύτως
νεωτέρας Πόλεως Πρεβέζης, Αθήνα
ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΣ Α., 1929, Υπαπαντή, Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 6, 328-339
ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΣ Α., 1975-1976, Η τοιχογραφία του μαρτυρίου του Αγίου Δημητρίου εις τους Αγίους Αποστόλους Θεσσαλονίκης, Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 8, 1-18
ΟΡΛΑΝΔΟΣ Α., 1939-1940, Αρχείον των Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδος, V, Αθήνα
ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ Α., 1978, Η Δυτικού τύπου Ανάσταση του Χριστού και ο χρόνος εισαγωγής του στην ορθόδοξη τέχνη, Δωδώνη 7, 385-397
ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ Ν., 1993-1994, Τα σύμβολα των ευαγγελιστών στη βυζαντινή μνημειακή τέχνη. Μορφή και περιεχόμενο, Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 17, 79-86
ΠΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ Σ., 2010, Οι Παραστάσεις των Οικουμενικών Συνόδων στο Άγιο Όρος, Θεσσαλονίκη
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Β., 2014, Μεταβυζαντινά Μνημεία Κληματιάς, Ιωάννινα
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Β., 2015, Η Μονή Ελεούσας στο νησί των Ιωαννίνων, Ιωάννινα
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Β. & ΤΣΙΑΡΑ ΑΓ., 2008, Εικόνες της Άρτας, Άρτα
ΠΑΠΑΜΑΣΤΟΡΑΚΗΣ Τ., 2001, Ο διάκοσμος του τρούλου των ναών της παλαιολόγειας περιόδου στη βαλκανική χερσόνησο και την Κύπρο, Αθήνα
ΠΑΡΑΣΧΟΥ Σ., 2013, Το καθολικό της μονής Παντοκράτορος Αγγελοκάστρου Αιτωλοακαρνανίας, στο: Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση
, Θεσσαλονίκη, 225-230
ΠΡΟΒΑΤΑΚΗΣ Θ., 1971, Το Άγιον Πνεύμα εις την Ορθόδοξον Ζωγραφικήν, Θεσσαλονίκη
ΡΑΛΛΗΣ Γ. & ΠΟΤΛΗΣ Μ., 1992, Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων, Ι-V, Αθήνα
ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ-ΗΓΟΥΜΕΝΙΔΟΥ Ε., 1996, Η αστική ενδυμασία της Κύπρου κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, Λευκωσία
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΠΟΥΛΟΣ – π. ΗΛΙΑΣ ΚΑΡΑΛΗΣ
ΣΚΑΛΤΣΗΣ Π., 2004, Τα Εωθινά Ευαγγέλια, στο: Ιερουργείν το Ευαγγέλιον. Η
Αγία Γραφή στην Ορθόδοξη Λατρεία. Πρακτικά Ε΄ Πανελληνίου Λει-
τουργικού Συμποσίου Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων, Αθήνα, 2-5 Νοεμβρίου 2003, Αθήνα, 278-304
ΤΡΕΜΠΕΛΑΣ Π., 1997, Αι τρεις Λειτουργίαι κατά τους εν Αθήναις Κώδικας, Αθήνα
ΤΡΕΜΠΕΛΑΣ Π., 1998, Μικρόν Ευχολόγιον, ΙΙ, Αθήνα
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ., 1973-1974, Προφήτης Ηλίας Τρίκαστρου Λάκκας Σουλίου, Αρχαιολογικόν Δελτίον 29, Χρονικά Β2, 609
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ., 1975, Μονή Αγίου Δημητρίου στο Ζάλογγο, Αρχαιολογικον Δελτίον 30, Χρονικά Β2, 234
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ., 1976, Άρτα – Ταξιάρχης Ζαλόγγου – Μονή Πανγίας Κοζίλις, Αρχαιολογικόν Δελτίον 31, Χρονικά Β2, 221-224
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ., 1981, Η επισκοπή και η Μονή Κοζίλης στην Ήπειρο. Συναγωγή στοιχείων – προβλήματα, στο: Actes du XVe
Congrès International d’Etudes Byzantines. Athènes 1976, II: Art et
Archéologie, Comminicaties, Athens, 839-862
ΤΡΙΒΥΖΑΔΑΚΗ Α., 2005α, Ο εικονογραφικός κύκλος του πατριάρχη Αβραάμ, Θεσσαλονίκη
ΤΡΙΒΥΖΑΔΑΚΗ Α., 2005β, Θεομητορική εικονογραφία. Η παιδική ηλικία, Θεσσαλονίκη
ΤΣΙΓΑΡΑΣ Χ., 2003, Οι ζωγράφοι Κωνσταντίνος και Αθανάσιος: Το έργο τους στο Άγιον Όρος (1752-1783), Αθήνα
ΤΣΙΓΑΡΑΣ Χ., 2013, Μελέτες ιστορίας της μεταβυζαντινής τέχνης, Θεσσαλονίκη
ΤΣΟΜΠΑΝΗΣ Τ., 1997, Η Μεγάλη Είσοδος στην εικονογραφία, Θεσσαλονίκη
ΤΣΟΡΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ Π., 2004, Ο Ανδρέας Κρήτης (660-740) και ο πιθανός χρόνος συγγραφής του Μεγάλου Κανόνος (CPG 829), Βυζαντινά 24, 9-42
ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ Ι., 1997, Απαντήσεις εις Λειτουργικάς απορίας, Ι, Θεσσαλονίκη
ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ Α., 2017, Η Ιταλική Αναγέννηση (Αρχιτεκτονική, Γλυπτική, Ζωγραφική), Θεσσαλονίκη
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Μ., 1987, Έλληνες ζωγράφοι μετά την άλωση (1450-1830), I, Αθήνα
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Μ. & ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Ε., 1997, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), ΙΙ, Αθήνα
ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ Ι., 2015, Οι τοιχογραφίες του Ναού της Γεννήσεως της Θεοτόκου στην Κορύτιανη. Συμβολή στη μελέτη της μνημειακής ζωγραφικής του α΄μισού του 17ου αι. στα Κατσανοχώρια, Ιωάννινα
ΧΡΗΣΤΟΥ Π., 1986, Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Θεσσαλονίκη (Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας 3)
ΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΟΝΗΣ ΖAΛΟΓΓΟΥ 77
JANOCHA M. P., 2005, Exaltation de la Sainte Croix dans le cadre de cycles
illustratifs d’Invention de la Saint Croix dans la peinture monumentale
post-byzantine de la fin du XVe et du XVIe siècle, in: M. RAKOCIJA
(Ed.), Niš and Byzantium III. Third Symposium, Niš, 3-5 June 2004,
Niš, 309-318
KEIKO K., 1995, Η ζωή του Προδρόμου στη βυζαντινή τέχνη, Θεσσαλονίκη
KOUKIARIS S., 2011, The Depiction of the Vision of Saint Peter of Alexandria
in the Sanctuary of Byzantine Churches, Zograf 35, 63-71
LEAKE W.Μ., 1835, Travels in Northern Greece, I, London
PODSKALSKY G., 2005, Η ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας 1453-1821,Αθήνα
SOUSTAL P., 1975, Die griechischen Quellen zur mittelalterlichen historischen Geographie von Epirus, Vienna
VEIKOU M., 2012, Byzantine Epirus. A Topography of Transformation. Settlements of the Seventh-Twelfth Centuries in Southern Epirus and Aetoloacarnania, Greece, Leiden – Boston
ZIAS N., 1969, Some Representations of Byzantine Cantors, Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών 2, 233-238
Am häufigsten gelesenen Artikel dieser/dieses Autor/in