La rénovation du Théâtre Municipal d'Athènes par Emmanuel Lazaridis

Περίληψη

Ο Εμμανουήλ Λαζαρίδης είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους στην Ελλάδα ενός συγκρατημένου "μοντέρνου" κλασικισμού, μίας από τις εκφάνσεις της αμφισβήτησης του ίδιου του ρομαντικού κλασικισμού, ο οποίος, από τα τέλη του 19ου αιώνα και ακόμη περισσότερο στις αρχές του 20ού είχε περιέλθει σε πλήρες αδιέξοδο με τις υπερβολές του εκλεκτικισμού. Το ρεύμα που εκπροσωπεί ο Λαζαρίδης επιχείρησε την κάθαρση του κλασικισμού και την επιστροφή σε πιο αρχαϊκές μορφές. Στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη φυλάσσεται φάκελος από το αρχείο του Εμμανουήλ Λαζαρίδη με τον τίτλο «Δημοτικό Θέατρο Αθηνών - Ανακαίνιση: Σχέδια 1928-31». Περιέχει μία σειρά σχεδίων για την ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου Αθηνών, που τότε βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση. Οι εργασίες είχαν προχωρήσει πολύ, αλλά σταμάτησαν το φθινόπωρο του 1929 και τελικά το θέατρο κατεδαφίστηκε το 1940. Το Δημοτικό Θέατρο της ελληνικής πρωτεύουσας ανήκει χρονολογικά στη χρυσή εποχή της οικοδόμησης κλειστών θεάτρων στην Ευρώπη. Θεμελιώθηκε το 1858 ως Εθνικό Θέατρο, σε σχέδια του François Florimont Boulanger, αλλά ύστερα από πολλές περιπέτειες ολοκληρώθηκε το 1888 ως Δημοτικό και σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ με χορηγία του Ανδρέα Συγγρού. Ο φάκελος από το αρχείο του Εμμανουήλ Λαζαρίδη περιέχει συνολικά 36 σχέδια. Όσα από αυτά φέρουν χρονολογίες είναι των ετών 1928, 1929, 1930 και 1931. Η αποτύπωση του Λαζαρίδη μας δίνει πολύτιμα στοιχεία για τη μορφή με την οποία πραγματοποιήθηκε τελικά το θέατρο και τις αποκλίσεις από τα σχέδια του Τσίλλερ. Αυτές οφείλονται κατά μεγάλο μέρος στην ανάγκη για περιορισμό των δαπανών, χαρακτηριστικό της οικοδόμησης όλων των δημοσίων κτιρίων στην Ελλάδα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, οφείλονται και σε επεμβάσεις του Ανδρέα Συγγρού με σκοπό την προσαρμογή του σχεδίου στην επιθυμία του να στεγάσει εκεί την Τράπεζα του και άλλες εισοδηματοφόρες γι'αυτόν λειτουργίες, πρακτική αρκετά συνηθισμένη στα εμπορικά θέατρα της εποχής. Στο ζήτημα των προτάσεων γ'ΐα το εσωτερικό του Δημοτικού Θεάτρου, όλες οι προτεινόμενες αλλαγές κινούνται προς την κατεύθυνση της κατάργησης του αυστηρού διαχωρισμού των θέσεων κατά κοινωνικές τάξεις. Αυτός ο διαχωρισμός αποτελούσε χαρακτηριστικό των αιθουσών ιταλικού τύπου, που κυριαρχούσαν στη θεατρική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα και αποτέλεσαν το πρότυπο και του Δημοτικού Θεάτρου Αθηνών. Αντίθετα, οι αίθουσες γαλλικού τύπου χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ενοποίηση των χώρων και κατάργηση των στεγανών μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Αυτόν τον τύπο προτείνει ο Λαζαρίδης, ακολουθώντας τις αντιλήψεις τις εποχής του. Οι προτεινόμενες μορφολογικές αλλαγές είναι ριζικές και σαφώς επηρεασμένες από το art déco. Όσον αφορά τις προτάσεις για το εξωτερικό του κτιρίου, από μία πλάγια όψη που περιλαμβάνεται στον φάκελο, βλέπουμε ότι η πρόταση του Λαζαρίδη προέβλεπε μεγάλη αλλοίωση της όψης του θεάτρου, με την οικοδόμηση ενός είδους πύργου με επτά ορόφους εκτός του ισογείου, που δεν αντιστοιχούσαν στα επίπεδα που ορίζονταν από τα ανοίγματα και τα γείσα της υπόλοιπης όψης που παρέμεινε ως είχε. Η προσθήκη αυτή θα είχε καθαρά μεσοπολεμική μορφή, χωρίς να λαμβάνει υπόψη της τη μορφολογία του κλασικιστικού κτιρίου. Αν το Δημοτικό Θέατρο δεν είχε κατεδαφιστεί, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ευτύχημα που δεν πραγματοποιήθηκε η πρόταση του Λαζαρίδη, τουλάχιστον όσον αφορά το εξωτερικό του θεάτρου.