Η Υπαίθρια εκπαίδευση ως παιδαγωγικό πλαίσιο συμπερίληψης και βιώσιμης μάθησης: Το παράδειγμα των Σχολείων του Δάσους

ΤΟΜΟΣ 7(2)_34-43
Δημοσιευμένα: Δεκ 26, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/ees.41285
Λέξεις-κλειδιά:
Υπαίθρια εκπαίδευση Μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες (ΕΕΑ) Σχολείο του Δάσους (ΣτΔ) Συμπερίληψη Βιώσιμη μάθηση
Αλέξανδρος Σταυριανός
Associate Member, Centre of Critical Realism, Southampton, UK
https://orcid.org/0000-0003-1752-3150
Άννα Πολεμικού
Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Εκπαίδευσης και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ.), Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
https://orcid.org/0000-0002-5369-7740
Περίληψη

Η υπαίθρια εκπαίδευση (ΥΕ) αναδεικνύεται διεθνώς ως ένα δυναμικό παιδαγωγικό πλαίσιο που επαναπροσδιορίζει τη μάθηση μέσα από τη βιωματική εμπλοκή, τη συστηματική σχέση με τον τόπο και τη συναισθηματική σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον. Το παρόν άρθρο εξετάζει κριτικά τον ρόλο της ΥΕ ως ένα συμπεριληπτικό και προσανατολισμένο στη βιωσιμότητα εκπαιδευτικό πλαίσιο, με έμφαση στους ετερογενείς μαθητικούς πληθυσμούς και, ειδικότερα στα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και άλλου είδους μαθησιακές και κοινωνικές ποικιλομορφίες. Μέσα από θεωρητική ανάλυση και σύνθεση ερευνητικών δεδομένων, το άρθρο αποσαφηνίζει θεμελιώδη στοιχεία της ΥΕ και της παιδαγωγικής, με επίκεντρο τον τόπο, αξιοποιώντας το παράδειγμα των Σχολείων του Δάσους ως καθιερωμένο μοντέλο εκπαιδευτικής πρακτικής. Επιπλέον, αναλύει τους παιδαγωγικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων η συστηματική και επαναλαμβανόμενη επαφή με τη φύση ενισχύει τη γνωστική ανάπτυξη, τη συναισθηματική ευημερία, την κοινωνική συμμετοχή και την περιβαλλοντική υπευθυνότητα των μαθητών/τριών. Παράλληλα, αναδεικνύονται προκλήσεις που περιορίζουν την αποτελεσματική ενσωμάτωση της ΥΕ στο τυπικό σχολικό πλαίσιο. Συνολικά, η ανάλυση υποδεικνύει ότι, υπό προϋποθέσεις συστηματικής υποστήριξης, η ΥΕ μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση πιο συμπεριληπτικών, βιώσιμων και μαθητοκεντρικών εκπαιδευτικών περιβαλλόντων.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Articles
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα και παρέχουν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης μαζί με την αδειοδότηση της εργασίας με CC-BY-NC-SA, που επιτρέπει σε άλλους να μοιράζονται αυτή την εργασία με αναγνώριση του συγγραφικού δικαιώματος και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Barrable, A., & Arvanitis, A. (2019). Flourishing in the forest: looking at Forest School through a self-deterniation theory lens. Journal of Outdoor and Environmental Education, 22, 39-55. https://doi.org/10.1007/s42322-018-0018-5
Bentsen, P., & Jensen, F. S. (2012). The nature of udeskole: outdoor learning theory and practice in Danish schools. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 12(3), 199–219. https://doi.org/10.1080/14729679.2012.699806
Beresford, K. (2021). Exploring the effectiveness of ‘Forest School’ on the health and development of pre-school aged children. (Research briefing). Retrieved from https://sphr.nihr.ac.uk/wp-content/uploads/2021/12/Exploring-the-effectiveness-of-%E2%80%98Forest-School%E2%80%99-on-the-health-and-development-of-pre-school-aged-children.pdf
Γκόργκα, Β. (2015). Μια ημέρα ως pedagogue σε νηπιαγωγείο του δάσους της Δανίας. Στους Ε. Γουργιώτου, & Ουγγρίνης, Κ.-Α. (Επιμ.), Αρχιτεκτονικές και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις για τη δημιουργία τόπων μάθησης στο νηπιαγωγείο (σσ. 281-307). Δίσιγμα.
Dabaja, Z. F. (2022) The Forest School impact on children: reviewing two decades of research. Education 3-13, 50(5), 640-653.
Dean, S. (2019). Seeing the Forest and the Trees: A historical and conceptual look at Danish Forest Schools. The International Journal of Early Childhood Environmental Education, 6(3), 53-62.
Ernst, J. (2007). Factors associated with K-12 teachers' use of environment-based education. The Journal of Environmental Education, 38(3), 15-32. https://doi.org/10.3200/JOEE.38.3.15-32
Fang, W.-T., Hassan, A., & LePage, B. A. (2023). The living environmental education. Springer.
Fisher, K. R., Hirsh-Pasek, K., Golinkoff, R. M., & Gryfe, S. G. (2008). Conceptual split? Parents' and experts' perceptions of play in the 21st century. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(4), 305-316. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2008.04.006
Ford, P. (1986). Outdoor education: definition and philosophy. ΕRIC Clearinnghouse on Rural Education and Small Schools.
Fox, P., & Avramidis, E. (2003). An evaluation of an outdoor education programme for students with emotional and behavioural difficulties. Emotional and Behavioural Difficulties, 8(4), 267-283. https://doi.org/10.1080/13632750300507025
Gill, T. (2014). The benefits of children's engagement with nature: A systematic literature review. Children Youth and Environments, 24(2), 10-34. https://doi.org/10.7721/chilyoutenvi.24.2.0010
Gray, T., & Martin, P. (2012). The role and place of outdoor education in the Australian National Curriculum. Journal of Outdoor and Environmental Education, 16, 39-50. https://doi.org/10.1007/BF03400937
Green, M. M. (2007). Food gardens: Cultivating a pedagogy of place (Paper No. GRE07447). Paper presented at the Australian Association for Research in Education (AARE) 2007 Conference, Fremantle, Australia (pp. 1-11). Australian Association for Research in Education. Retrieved from https://www.aare.edu.au/data/publications/2007/gre07447.pdf
Güdelhöfer, I. (2016). Outdoor education and the inclusion of children with special needs: A case study from Germany. [Master's thesis, Linköping University]. Linköping University. https://liu.diva-portal.org/smash/get/diva2:942099/FULLTEXT03.pdf
Harris, F. (2023). Practitioners’ perspectives on children’s engagement in forest school. Education 3-13, 52(8), 1568–1577. https://doi.org/10.1080/03004279.2023.2183081
Harris, F. (2025). Journeys through Forest School: a model for understanding diverse educational experiences of children, Environmental Education Research, 1–14. https://doi.org/10.1080/13504622.2025.2529544
Hick, P., Keschner, R., & Farrell, P. T. (2009) (Eds.). Psychology for inclusive education: New directions in theory and practice. Routledge.
Hussein, H. (2017). The influence of sensory gardens on the behaviour of children with special educational needs. Asian Journal of Environment-Behaviour Studies, 2(4), 95-108. https://doi.org/10.21834/aje-bs.v2i4.214
James, J. K., & Williams, T. (2017). School-based experiential outdoor education: A neglected necessity. Journal of Experiential Education, 40(1), 58-71. https://doi.org/10.1177/105382591667619
Keller, D. M. (2017). Place-based education: a look at its potential benefits to our students and our places through case study research and the literature. Interdisciplinary Environmental Review, 18(3-4), 220-237. https://doi.org/10.1504/IER.2017.088746
Kellert, S. R., & Wilson, E. O. (1995). The biophilia hypothesis. Island Press.
Knight, S. (2011). Forest school for all. Sage Publications.
Knight, S. (2013). Forest school and outdoor learning in the early years. Sage Publications.
Knight, S. (2015). Forest school in the United Kingdom. In B. Humberstone, H. Prince, & K. A. Henderson (Eds.), Routledge International Handbook of Outdoor Studies (pp. 244-250). Routledge.
Leather, M. (2018). A critique of Forest School: Something lost in translation. Journal of Outdoor and Environmental Education, 21(1), 5–18. https://doi.org/10.1007/s42322-017-0006-1
Lidström, A. (1999). Local school choice policies in Sweden. Scandinavian Political Studies, 22(2), 137-156. https://doi.org/10.1111/1467-9477.00009
Louv, R. (2008). Last child in the woods: Saving our children from nature-deficit disorder. Algonquin books.
Lovell, R., & Roe, J. (2009). Physical and mental health benefits of participation in Forest School. Countryside Recreation, 17(1), 20-23.
Lucas, N. (1996). Teacher training agency: Is there anyone there from further education? Journal of Further and Higher Education, 20(1), 67-73. https://doi.org/10.1080/0309877960200108
Massey, S. (2004). Outdoor learning and the curriculum: Whose risk is it anyway? Sheffield Local Education Authority.
Maynard, T. (2007). Forest Schools in Great Britain: an initial exploration. Contemporary Issues in Early Childhood, 8(4), 320-331. https://doi.org/10.2304/ciec.2007.8.4.32
McCree, M., & McCree, J. (2013). A brief history of Forest School, part 2. Horizons, 62, 32-35.
Ohly, H., White, M. P., Wheeler, B. W., Bethel, A., Ukoumunne, O. C., Nikolaou, V., & Garside, R. (2016). Attention Restoration Theory: A systematic review of the attention restoration potential of exposure to natural environments. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part B, 19(7), 305-343. https://doi.org/10.1080/10937404.2016.1196155
Orr, D. W. (1994). Earth in mind: On education, environment, and the human prospect. Island Press.
Οrr, D. W. (2005). Ecological literacy: Educating our children for a sustainable world (The Bioneers Series). Sierra Clud Books.
Πολεμικού, Α. (2022). Η αναγέννηση του ανθρωπισμού: Η θέση των ανθρωπιστικών δεξιοτήτων στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα. Στο Ε. Μανούσου & Σ. Ταναϊνή (Επιστ. Επιμ.), Αξίες ζωής στην εκπαίδευση: Παιδαγωγικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις για δια ζώσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευση στις δεξιότητες για την καλλιέργεια αξιών ζωής (σσ. 16-25). Φύλατος.
Πολεμικού, Α. (2023). Ειδική περιβαλλοντική εκπαίδευση: Mια προσέγγιση δικαιωμάτων αναπηρίας στην κλιματική αλλαγή. Στους B. Παπαβασιλείου, Γ. Ξανθάκου, Ε. Νικολάου, & Μ. Καΐλα (Επιστ. Επιμ.), Προκλήσεις και κρίσεις: Ενέργεια, επισιτισμός, πανδημίες, κάτι άλλο, τι; (σσ. 167-184). Διάδραση
Πολεμικού, Α., & Σταυριανός, Α. (2025). Υπαίθρια εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς: Αγκαλιάζοντας την ετερότητα στο νηπιαγωγείο. Στο Β. Παπαβασιλείου, Α. Μόγιας, Γ. Ξανθάκου, & Μ. Καΐλα (Επιστ. Επιμ)., Ο ρόλος της εκπαίδευσης στη προώθηση των 17 στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης (σσ. 145-163). Διάδραση.
Palavan, O., Cicek, V., & Atabay, M. (2016). Perspectives of Elementary School Teachers on Outdoor Education. Universal Journal of Educational Research, 4(8), 1885-1893. https://doi.org/10.13189/ujer.2016.040819
Parsons, K. J., & Traunter, J. (2020). Muddy knees and muddy needs: Parents perceptions of outdoor learning. Children's Geographies, 18(6), 699-711. https://doi.org/10.1080/14733285.2019.1694637
Priest, S. (1986). Redefining outdoor education: A matter of many relationships. The Journal of Environmental Education, 17(3), 13-15. https://doi.org/10.1080/00958964.1986.9941413
Quay, J., & Seaman, J. (2013). John Dewey and education outdoors: Making sense of the ‘educational situation’ through more than a century of progressive reforms. Springer Science & Business Media.
Rocca, E. M. (2022). From the roots up: How does Forest School affect children’s wellbeing? [Doctoral dissertation, University of Manchester].
Roe, J., & Aspinall, P. (2011). The restorative outcomes of forest school and conventional school in young people with good and poor behaviour. Urban Forestry & Urban Greening, 10(3), 205-212. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2011.03.003
Rohde, C. L. E., & Kendle, A. D. (1994). Human well-being, natural landscapes and wildlife in urban areas: A review. English Nature Science.
Rouse, E. (2015). Mixed-age grouping in early childhood– creating the outdoor learning environment. Early Child Development and Care, 185(5), 742-751. https://doi.org/10.1080/03004430.2014.953138
Schroth, S.T. (2023). Outdoor education and its benefits for diverse learners. In Outdoor education. Palgrave studies in alternative education. Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-35422-9_4
Southall, L. (2014). Using realistic evaluation to evaluate ‘Forest School’ with young people aged 14-16 with special educational needs. [Doctoral dissertation, University of Nottingham]. https://eprints.nottingham.ac.uk/id/eprint/27690
Speldewinde, C., & Campbell, C. (2024). Bush Kinders: Building young children’s relationships with the environment. Australian Journal of Environmental Education, 40(1), 7–21. https://doi.org/10.1017/aee.2023.36
Stavrianos, A. (2016). Green inclusion: Biophilia as a necessity. British Journal of Special Education, 43(4), 416-429. https://doi.org/10.1111/1467-8578.12155
Stavrianos, A. (2024). How Forest School supports inclusive practices: Observations of child engagement and view of teachers and parents in one English primary school [Doctoral dissertation, Anglia Ruskin University]. Anglia Ruskin Research Online (ARRO). https://doi.org/10.25411/aru.27952539
Stavrianos, A. (2024). Inclusive and experiential learning through Forest Schools: Branching out. Cambridge Scholars Publishing.
Stavrianos, A., & Pratt-Adams, S. (2022). Representations of the benefits of outdoor education for students with learning disabilities: A thematic analysis of newspapers. Open Journal of Social Sciences, 10(6), 256-268. https://10.4236/jss.2022.106020
Stavrianos, A., & Spanoudaki, A. (2015). The impact of an environmental educational program of a school garden on pupils with intellectual disabilities—A comparative approach. Open Journal of Social Sciences, 3, 39-43. https://10.4236/jss.2015.34005
Sutton, L. (2008). The state of play: Disadvantage, play and children's well-being. Social Policy and Society, 7(4), 537-549. https://doi.org/10.1017/S147474640800448X
Taylor, A. F., & Butts-Wilmsmeyer, C. (2020). Self-regulation gains in kindergarten related to frequency of green schoolyard use. Journal of Environmental Psychology, 70, Article 101440. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2020.101440
Titman, W. (1994). Special places; Special people: The hidden curriculum of school grounds. (Curriculum Management Series) Green Brick Road, 429 Danforth Ave., Ste.# 408, Toronto, Ontario, Canada M4K 1P1.
Wattchow, B., & Brown, M. (2011). A pedagogy of place: Outdoor education for a changing world. Monash University Publishing.
Wilson, E. O. (1984). Biophilia: The human bond with other species. Harvard University Press.
Wilson, E. O. (1993). Biophilia and the conservation ethic. In Kellert, S. & Wilson, E. O. (Eds.). The biophilia hypothesis (pp. 31-40). Shearwater Books.
Wilson, R. A. (1994). Integrating outdoor/environmental education into the special education curriculum. Intervention in School and Clinic, 29(3), 156-159. https://doi.org/10.1177/105345129402900305
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)