Φιλελευθερισμός και Σοσιαλισμός: Συγκλίσεις στην πολιτική φιλοσοφία των J. S. Mill και Κ. Καστοριάδη

PDF
Δημοσιευμένα: Mar 25, 2020
DOI: https://doi.org/10.12681/ethiki.22637
Νίκος Ταγκούλης
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη
Δεν διατίθεται περίληψη
Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  1. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.

  1. Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

  1. Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Νίκος Ταγκούλης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τμήμα Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια
Αναφορές
Σαφώς, η επιλογή άλλων εκπροσώπων θᾳ ήταν δυνατόν να οδηγήσει σε αντίθετα συμπεράσματα, αποδεικνύοντας το ανυπέρβλητο του συγκερασμού τους. Ακόμη κι αν στρεφόμασταν σε μια συγκριτική παρουσίαση δύο στοχαστών της φιλελεύθερης λ.χ. «παράταξης», πολύ πιθανόν ήταν να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως προέρχονται από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους.
Η ποθητή σύγκλιση αποτελεί αντικείμενο εργασίας τόσο της Μοnique Canto-Sperber στο έργο της Σοσιαλισμός και Φιλελευθερισμός. Οι κανόνες της ελευθερίας, μτφρ. Κ. Παπαγιώργης, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2005, όσο και του David Held, στο έργο του Μοντέλα Δημοκρατίας, μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Πολύτροπον, Αθήνα, 2004. Και ο Άντονυ Γκίντενς προτάσσει την ανανέωση και τον επαναπροσδιορισμό των παραδοσιακών ιδεολογιών. Βλ. σχετικά Ο Τρίτος δρόμος, μτφρ. Ανδρέας Τάκης,
εκδ. Πόλις, Ἀθήνα και Πέρα της Αριστεράς και τής Δεξιάς, μτφρ Σπ. Ῥοζάνης, εκδ. Πόλις, Αθήνα,1999.
Ο ίδιος ο Νορμπέρτο Μπόμπιο παραδέχεται πως η ιδέα φιλελευθεροσοσιαλισμού και του φιλελεύθερου σοσιαλισμού ξεκίνησαν «ως θεωρητικές και τεχνητές κατασκευές που έγιναν στο τραπέζι, περισσότερο φραστικές παρά πραγματικές». Νορμπέρτο Μπόμπιο, Αυτοβιογραφία, μτφρ. Μπάμπης Λυκούδης, εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα, 1999, σελ. 53.
Κορνήλιος Καστοριάδης, Οι ομιλίες στην Ελλάδα, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 2000, σελ. 48.
J. S. Mill, Περί Ελευθερίας, μτφρ. Νίκος Μπαλής, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα, 1983, σελ. 111.
Αἴζάϊα Μπερλίν, Τέσσερα δοκίμια περί ελευθερίας, σελ.260.
J. S. Mill, Ωφελιμισμός, σελ. 93.
Ό.π. σελ. 100.
Ο ίδιος αναφέρει πως: «στόχος της πολιτικής δεν είναι η ευτυχία, αλλά η ελευθερία. Την πραγματική ελευθερία [...]την αποκαλώ αυτονομία». Κορνήλιος Καστοριάδης, Ἠ άνοδος της ασημαντότητας, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 2000, σελ. 268. Και συμπληρώνει; «Αυτονομία, όπως το δείχνει η ίδια η λέξη, σημαίνει τελείως το αντίθετο από το κάνω ό,τι μου καπνίσει’. Σημαίνει ότι δίνω στον εαυτό μου ένα νόμο».
Κορνήλιος Καστοριάδης, Οι ομιλίες στην Ελλάδα, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 2000, σελ. 49.
Θουκυδίδης, Περικλέους Επιτάφιος, εκδ. ΟΕΔΒ. Αθήνα, σελ. 390.
Κορνήλιος Καστοριάδης, Η άνοδος της ασήμαντότητας, σελ. 202.
J. S. Mill, Representative Government, κεφ. 6, "Collected Works", ΧΙΧ 445 παρά Μακφέρσον Κ. Μπ., Η ιστορική πορεία της φιλελεύθερης δημοκρατίας, σσ. 88-07.
Ο αμερικανός φιλόσοφος Τζων Ρωλς στο έργο Θεωρία της Δικαιοσύνης, εκδ. Πόλις, Ἀθήνα, 2003 αναφέρει πως πρέπει όλοι να «ἐχουν ίσες ευκαιρίες για να καταλάβουν θέσεις πολιτικής εξουσίας, ανεξάρτητα από την οικονομική και την κοινωνική τους τάξη» (σελ. 270) και για τον λόγο αυτό προτείνει την ιδέα της "“Ιδιοκτησιακής δημοκρατίας” η οποία θᾳ διασφαλίζει «την ευρύτερη δυνατή διασπορά παραγωγικών πόρων και ανθρώπινου κεφαλαίου [...] με υπόβαθρο τις ίσες βασικές ελευθερίες και
την ακριβοδίκαιη ισότητα των ευκαιριών». Για να συμπληρώσει, πως η ιδέα αυτή «δεν είναι να συνδράμει απλώς κανείς όσους βγήκαν χαμένοι από κακοτυχία ή λόγω συγκυριών (αν και αυτό είναι αναγκαίο να γίνει). αλλά να καταστήσει, αντίθετα, όλους τους πολίτες ικανούς να διαχειρίζονται οι ίδιοι τις υποθέσεις τους και να λαμβάνουν ενεργά μέρος στην κοινωνική συνεργασία με κατάλληλους όρους ισότητας και αμοιβαίου σεβασμού» (σελ. 14).
Ο Μιλλ θεμελιώνει μια φιλοσοφία φιλελευθέρου πλουραλισμού, η οποία στηρίζεται στην οδυνηρή διάγνωση των ανυπέρβλητων ορίων της ανθρώπινης γνώσης. Την ίδια άποψη συμμερίζεται και ο Μπερλίν, που θεωρεί πως δεν μπορεί να δοθεί μια μοναδική, καθολική, οριστική και πλήρης απάντηση στο ηθικό ερώτημα «πως θα πρέπει να ζουν οι άνθρωποι».
Συγκεκριμένα αναφέρει ο Καστοριάδης: «όταν κανείς σκεφτεί δηλαδή τις ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας, διαπιστώνει ότι καθεμία από αυτές τις ιδέες οδηγεί στην άλλη, αυτό μου φαίνεται αυτονόητο. Δεν μπορεί δηλαδή να υπάρξει ελευθερία χωρίς πραγματική ισότητα και δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική ισότητα χωρίς ελευθερία». Κορνήλιος Καστοριάδης, Οι ομιλίες στην Ελλάδα, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 2000, σελ. 15.