Η ηθική φιλοσοφία του Guillelmus Ockhamiensis

PDF
Δημοσιευμένα: Μαρ 25, 2020
DOI: https://doi.org/10.12681/ethiki.22734
Αθανασία Θεοδωροπούλου
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη
Δεν διατίθεται περίληψη
Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  1. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.

  1. Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

  1. Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Αθανασία Θεοδωροπούλου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τμήμα Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια
Αναφορές
Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης, Λεξικό της φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005, σελ. 94.
John Kilcullen, «Natural law and will in Ockham», 1995 (Republished from the History of Philosophy Yearbook, vol. 1, Australasian Society for the History of Philosophy, ed. Knud Haakonssen and Udo Thiel (Canberra, 1993)), http://www.humanities.mq.edu.au/Ockham/wwill.html (17/11/2008). Βλ. επίσης, Πελεγρίνης, Λεξικό, σελ. 34.
«Θετική ηθική επιστήμη είναι η επιστήμη που περιλαμβάνει ανθρώπινους και θείους νόμους, οι οποίοι υποχρεώνουν κάποιον να επιδιώκει ή να αποφεύγει αυτό που είναι είτε καλό είτε κακό, επειδή έχει απαγορευτεί ή διαταχθεί από έναν ανώτερο, του οποίου ο ρόλος είναι να εγκαθιδρύει νόμους» Βλ. Ockham, Quodlibet Questions, IΙ. q. 14. Στο Kilcullen, Natural.
«Μη θετική ηθική επιστήμη είναι η επιστήμη που καθοδηγεί τις ανθρώπινες
πράξεις χωρίς κάποια διαταγή από έναν ανώτερο...η μη θετική ηθική γνώση είναι μία αποδεικτική επιστήμη. Το αποδεικνύω αυτό από το γεγονός ότι η νόηση που συνάγει συμπεράσματα μέσω συλλογισμών από αρχές που είναι γνωστές, είτε καθαυτές, είτε μέσω της εμπειρίας, είναι αποδεικτική», ό.π.
«Στην ηθική φιλοσοφία υπάρχουν πολλές αρχές που είναι γνωστές καθαυτές: για παράδειγμα, η βούληση πρέπει να συμμορφώνει τον εαυτό της στον ορθό λόγο, κάθε επιλήψιμο κακό πρέπει να αποφεύγεται, κ.α.», ό.π.
Paul Vincent Spade, The Cambridge companion to Ockham, Cambridge University Press, 1999, σελ. 228.
Ὁ.π., σελ. 229.
Franco Alessio, Ιστορία της Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας, Τραυλός, Αθήνα, 2007, σσ. 301-302.
«...Η πράξη δεν είναι ηθικά ούτε καλή ούτε κακή αλλά ουδέτερη και αδιάφορη...» Βλ., Ockham, Sentences, III., li., σελ. 384. Στο Spade, The Cambridge, σελ. 229.
«Είναι απαραίτητη μία συνθήκη σχετικά με την καλή πράξη. Αυτή είναι η δύναμη της βούλησης του υποκειμένου που εκτελεί την πράξη αυτή» Βλ. Ockham, Sentences, ΙII. li., σελ. 389. Στο ίδιο, σελ. 232.
Κωνσταντίνος Ι. Λογοθέτης, Η Φιλοσοφία των Πατέρων και του Μέσου Αιώνος, Μέρος Β', Αθήνα, 1934, σελ. 818.
Spade, The Cambridge, σελ. 236.
Sharon Kaye, William of Ockham (c.1280 — c.1349), The Internet Encyclopedia of Philosophy, http://www.iep.utm.edu/o/ockham.htm, (16/11/2008).
Coleman, Ιστορία, σελ. 390.
Paul Vincent Spade, William of Ockham, Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato.stanford.edu/entries/ockham, (15/10/2008).
Στο σημείο αυτό, διαφαίνονται οι αρχαιοελληνικές επιδράσεις: Ο Σωκράτης, θεωρώντας το κακό ως απορροή της άγνοιας, υποστήριξε ότι οι κακές πράξεις δεν επιδέχονται ηθική αξιολόγηση, στο μέτρο που η ηθική συμπεριφορά του ατόμου είναι άμεσα συνυφασμένη με το γνωσιολογικό υπόβαθρο που διαθέτει. Βλ. Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης, Οι πέντε εποχές της φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997, σελ. 53.
John Kilcullen, Tape 7: Scotus and Ockham on free will, Macquarie University, 1996, http://www.humanities.mg.edu.au/Ockham/z3607.html, (21/9/2008).
«Η ιδέα είναι ότι η βούληση είναι ικανή για την παραγωγή και τη μη παραγωγή...είναι εξίσου ισορροπημένη, πέρα από τα αντίθετα αποτελέσματα, με τέτοιο τρόπο που στην πραγματικότητα είναι ικανή να προκαλέσει αγάπη ή μίσος προς κάτι...να καταστρέψει κάθε έπαινο και μομφή, κάθε συμβούλιο και σκέψη, κάθε ελευθερία της βούλησης» Βλ. Ockham, Opera Philosophica, σσ. 319-321. Στο Kaye, William.
Kilcullen, Tape 7.
Ο όρος «έξη» αποδίδεται στον Αριστοτέλη και συνιστά «μία σταθερή κατάσταση του χαρακτήρα ή του νου του ανθρώπου, η οποία τον προδιαθέτει γα επιλέξει συνειδητά, να σκεφθεί ή να τελέσει κάτι με ορισμένο τρόπο». Βλ. Πελεγρίνης, Λεξικό, σελ. 212.
Spade, The Cambridge, σελ. 240.
Ὁ.π., σελ. 241.
Ό.π., σελ. 241
Ὁ.π., σελ. 242.
Ὁ.π., σελ. 236.
Στο σημείο αυτό, ο Ockham αναφέρεται στις αναλυτικές προτάσεις του τύπου «ο φόνος είναι κακός», «ῃ κλοπή είναι κακή». Οι όροι "φόνος" και "κλοπή" δηλώνουν εξ ορισμού ότι είναι ηθικά επιλήψιμοι. Συνεπώς, ο λόγος είναι ορθός, όταν δύναται να αντιληφθεί ότι οι πράξεις που αντιστοιχούν στους παραπάνω όρους είναι ανήθικες.
«Ένας συγκεκριμένος λόγος μπορεί να είναι ορθός λόγος αναφορικά με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, ενώ ο ίδιος λόγος αναφορικά με ένα διαφορετικό ζήτημα δεν είναι ορθός». Βλ. Rondo Keele, Trans., William of Ockham: Concerning Virtues and Vices, Indiana University, http://pvspade.com/Logic/docs/circavirtutes.htm, (21/9/2008), q. 287-291, 295-301.
Spade, The Cambridge, σσ. 233-234.
«Αυτό που μετρά δεν είναι ότι κάποιος κάνει δίκαιες πράξεις αλλά ότι τις κάνει δίκαια». Βλ. Ockham, Sentences, 683. Στο Spade, The Cambridge, σελ. 231.
«...τέτοιες πράξεις πρέπει να γίνονται από την αγάπη προς τον Θεό...το να
αγαπάς τον Θεό πάνω απ’ όλα είναι αυτό : το να αγαπάς οτιδήποτε ο Θεός θέλει να αγαπάς...» Βλ. Ockham, De connexione virtutum, 2.1., 37- 42, Quodlibet Questions, III. i4., Στo Spade, The Cambridge, σελ. 234, 237.
Ό.π., σελ. 234.
Λογοθέτης, Η Φιλοσοφία, σελ. 818.
Alfred J. Freddoso, William of Ockham (c.1285 — c.1347), University of Notre Dame Press, http://www.nd.edu/-afreddos/papers/ockethic.htm, (18/11/2008).
«Απαντώ ότι το μίσος, η κλοπή, η μοιχεία και άλλες παρόμοιες, μπορεί να
περιλαμβάνουν το κακό σύμφωνα με το νόμο, εάν πραγματοποιήθηκαν από κάποιον που είναι υποχρεωμένος από τη θεία διαταγή να εκτελεί την αντίθετη πράξη. Ως προς τις πράξεις αυτές, ωστόσο, ο Θεός μπορεί να τις εκτελεί χωρίς να περιλαμβάνει κάποιο κακό. Και μπορούν ακόμα να πραγματοποιηθούν αξιέπαινα από κάποιον πάνω στη γη, εάν υπόκεινται στη θεία διαταγή, όπως τώρα, οι αντίθετες από αυτές (πράξεις) στην πραγματικότητα, πηγάζουν από τη θεία διαταγή». Βλ. Ockham, Opera Theologica, V., 352. Στο Kaye, William.
«Δεν είμαστε προορισμένοι να γνωρίζουμε οτιδήποτε ο Θεός βούλεται,
εξαιτίας των περιορισμένων δυνατοτήτων μας. Ωστόσο, αν γνωρίζουμε κάτι που ο Θεός επιθυμεί, τότε είμαστε περιορισμένοι να συμμορφώνουμε τη βούληση μας σε αυτό, το οποίο ισχύει για τους επιμέρους και τους γενικούς ηθικούς κανόνες». Βλ. Ockham, Sentences, I., 48, 689. Στo Spade, The Cambridge, σελ. 238.
«Το να θέλεις να λες την αλήθεια για χάρη του Θεού (από αγάπη προς τον
Θεό) καθιστά την πράξη πολύ πιο τέλεια από το να θέλεις να λες την αλήθεια μόνο επειδή ο ορθός λόγος υπαγορεύει ότι η αλήθεια πρέπει να λέγεται. Αφού ο Θεός είναι πολύ πιο τέλειος από τον ορθό λόγο, τότε η αλήθεια αυτή (που πηγάζει από τη συμμόρφωση στον ορθό λόγο) είναι πιο ατελής από την άλλη (που πηγάζει από τον Θεό)...». Βλ. Ockham, Dialogus, Ι. vi. 77. Στο Spade, The Cambridge, σελ. 235. Βλ. επίσης, Freddoso, William.
«Δεν είναι απίθανο ότι ο Θεός διατάζει ότι κάποιος, ο οποίος ζει σύμφωνα με τις επιταγές του ορθού λόγου, με τέτοιο τρόπο που να πιστεύει μόνο σε ό,τι συμπεραίνει μέσω του φυσικού λόγου, να καταστεί άξιος της αιώνιας ζωής». Βλ. Ockham, Sentences, ΙΙΙ.9, 280. Στo Spade, The Cambridge, σελ. 236. Bλ. επίσης, Spade, William.
Keele, William, q. 72-76, 89-94. Βλ. επίσης, Spade, The Cambridge, σελ. 235.
Keele, William, q. 204-216.
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)