Ο «κόσμος» ως «τεύχειν»: Ανθρωπολογικές διαστάσεις της σκέψης του Κώστα Παπαϊωάννου

PDF
Δημοσιευμένα: Feb 28, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/ethiki.33673
Λέξεις-κλειδιά:
Κόσμος Φύσις Ιστορία Πολιτισμός Δίκη
Κωνσταντίνος Θ. Πέτσιος
Περίληψη

Ἐπιδίωξή μας στὴν παρούσα μελέτη εἶναι ἡ ἀνάδειξη τῶν ἐσωτερικῶν νοηματικῶν ἀρθρώσεων τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης τοῦ Νεοέλληνα φιλοσόφου Κώστα Παπαϊωάννου, ἀναφορικὰ μὲ τὰ κριτήρια ποὺ μορφοποιοῦν τὴν ἀνθρώπινη πράξη καὶ συγκροτοῦν τὸ πεδίο τοῦ Πολιτικοῦ. Σύμφωνα μὲ τὸν Παπαϊωάννου, ὁ ἀρχαιοελληνικὸς πολιτισμὸς ἑδραζόταν στὴν ἑνότητα ἀνθρώπου-φύσης, μὲ ἀποτέλεσμα  ἡ αὐτόβουλη παρουσία τοῦ ἀνθρωπίνου ὑποκειμένου νὰ νοηματοδοτεῖ τὸ «τεύχειν» ὡς ἀέναη δημιουργικὴ καὶ ἐνσυνείδητη παραγωγὴ νοήματος, δηλαδὴ φανέρωση ἀτομικὴ καὶ πραγμάτωση συλλογικὴ στὸ πεδίο τοῦ κοινωνικῶς ὑπάρχειν. Μέσα ἀπὸ τὸ θεωρητικὸ αὐτὸ πρίσμα, εἴμαστε σὲ θέση νὰ κατανοήσουμε τὴν καταλυτικὴ κριτικὴ τοῦ Παπαϊωάννου τόσο στὸν «μηδενισμὸ» ποὺ ἀναδύθηκε στὴν εὐρωπαϊκὴ σκέψη κατὰ τὸν ὕστερο 19οαἰώνα, ὅσο καὶ στὸν σοβιετικὸ μαρξισμό.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

  1. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.

  1. Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

  1. Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Diels, Herman –Walter Kranz. Οἱ Προσωκρατικοί. Οἱ μαρτυρίες καὶ τὰ ἀποσπάσματα, Τόμος Α’. Επ. Βασ. Α. Κύρκος. Συνεργασία Δημοσθένης Γ. Γεωργοβασίλης. Φιλολογικὴ ἐποπτεία Γεώργιος Α. Χριστοδούλου. Ἀθήνα: Παπαδήμας, 2005.
Jaspers, Karl. Vom Ursprung und Ziel der Geschichte. München: 1949 (= 81983).
Jaspers, Karl. Μαθήματα Φιλοσοφίας. Μτφρ. Χρ. Μαλεβίτσης. Ἀθήνα: Ἁρμός, 2010.
Lukács, Georg. Ἱστορία καὶ ταξικὴ συνείδηση. Μτφρ. Γιάννης Παπαδάκης. Ἀθήνα: Ὀδυσσέας, 2001.
Marx, Karl. “Ökonomisch - philosophische Manuskripte aus dem Jahe 1844.” Στό Karl Marx – Friedrich Engels. Werke. Ergänzungsband, erster Teil: Schriften – Manuskripten – Briefe. Berlin: Dietz Verlag, 1981.
Nietzsche, Friedrich. Χαρούμενη Ἐπιστήμη. Μτφρ. Ζήσης Σαρίκας. Ἀθήνα: 2010
Paul, Jean. Die Rede des toten Christus vom Weltgebäude herab, dass kein Gott sei. Berlin: 1972.
Spengler, Oswald. Ἡ παρακμὴ τῆς Δύσης. Περιγράμματα μίας μορφολογίας τῆς παγκόσμιας Ἱστορίας, Τόμοι Α΄-Β΄. Μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου. Ἀθήνα: Δαρδανὸς - Τυπωθήτω, 2003.
Thiel, Franziska. “Religion in Kunst: Die “innere Apokalypse” als literarische Atheismuskritik. Jean Pauls “Rede des toten Christus vom Weltgebäude herab, dass kein Gott sei“ (1796).” Studia Germanica Gedanensia 34 (2016): 37-47
Βάσση, Παναγιώτα Φ. Ὁ «πολιτικὸς ἄνθρωπος» στὸ ἔργο τοῦ Κώστα Παπαϊωάννου. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2015.
Γεωργούλης, Κωνσταντῖνος Δ.“Αἱ περὶ τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Πολιτισμοῦ προβλέψεις τοῦ Ὄσβαλντ Σπένγκλερ.” Στό Φιλοσοφία τῆς Ἱστορίας. Πρόλ. Ἀλέξιος Ι. Στεφάνου. Ἀθήνα: Παπαδήμας, 1976.
Γεωργούλης, Κωνσταντῖνος Δ.“Τὸ βίωμα τῆς ἱστορικότητας εἰς τὴν ὑπαρξιακὴν φιλοσοφίαν τοῦ Χάϊντεγγερ καὶ Γιάσπερς.” Στο Φιλοσοφία τῆς Ἱστορίας. Πρόλ. Ἀλέξιος Ι. Στεφάνου. Ἀθήνα: Παπαδήμας, 1976.
Καραμπελιάς, Γιῶργος. “Ἀπὸ τὸ ζενὶθ τοῦ Ὀκτώβρη στὸ ναδὶρ τῶν γκουλάγκ. Γιὰ τὸ βιβλίο τοῦ Κώστα Παπαϊωάννου, Ἡ γένεση τοῦ Ὁλοκληρωτισμοῦ.” Νέος Ἑρμῆς ὁ Λόγιος 16 (2017): 104-139.
Καστοριάδης, Κορνήλιος. “Αἰσχύλεια ἀνθρωπολογία καὶ Σοφόκλεια αὐτοδημιουργία τοῦ ἀνθρώπου.” Στό Ἀφιέρωμα στὸν Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλο, επ. Βασ. Α. Κύρκος, John Anton, κ.ἄ, 205-224. Ἀθήνα: Παπαζήσης, 1991.
Κυριαζόπουλος, Σπύρος Δ. Ἡ καταγωγὴ τοῦ τεχνικοῦ πνεύματος. Ἀθῆναι: 1965.
Μάρξ, Κάρλ. Οἰκονομικὰ καὶ Φιλοσοφικὰ Χειρόγραφα. Πρόλ. Λούτσιο Κολέττι. Μτφρ. Μπάμπης Γραμμένος. Ἀθήνα: Γλάρος, 1975.
Νοῦτσος, Παναγιώτης. “Ἡ “μορφολογία τῆς Ἱστορίας” τοῦ Ο. Spengler στὸ ἔργο τοῦ Ε. Π. Παπανούτσου.” Δωδώνη 9 (1980): 27-38.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Ἀπὸ τὸν Ἀρχαιοελληνικὸ στὸν Εὐρωπαϊκὸ Οὐμανισμό (Ἐπιλογὴ κειμένων). Επ. Θανάσης Καλαφάτης. Πειραιάς: Πανεπιστήμιο Πειραιῶς, 2004.
Παπαϊωάννου, Κώστας. “Δὲν ὑπάρχει πιὰ Ἱστορία.” Μτφρ. Σόνια Κουμαντάρου. Εὐθύνη 178 (1986): 73-76.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Ἡ ἀποθέωση τῆς Ἱστορίας. Μτφρ. Σπύρος Κακουριώτης. Επ., πρόλ. Γιῶργος Καραμπελιάς. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 1992.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Ἡ γένεση τοῦ Ὁλοκληρωτισμοῦ. Οἰκονομικὴ Ὑπανάπτυξη καὶ κοινωνικὴ ἐπανάσταση. Ἀθήνα: Imago, 1959.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Κόσμος καὶ Ἱστορία. Ἑλληνικὴ κοσμολογία καὶ δυτικὴ ἐσχατολογία. Εισ. Γιῶργος Καραμπελιάς. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2000.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Μάζα καὶ Ἱστορία. Επ. Γιῶργος Καραμπελιάς. Ἁθήνα: Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2011.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ ἴσκιος του. Ἱστορικὴ συνείδηση καὶ ἀνθρωπολογία στὸν ΧΧ αἰώνα. Επιμ. Γιῶργος Καραμπελιάς – Ἀντώνης Σπυρόπουλος. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 21995 (1951).
Παπαϊωάννου, Κώστας. Ὁ μαρξισμὸς σὰν ἰδεολογία. (Κρίση τοῦ μαρξισμοῦ, γενεαλογία τῶν τάξεων καὶ ἱστορικές τους προοπτικές). Εισ., επ. Γιῶργος Καραμπελιάς. Ἀθήνα: Κομμούνα, 1988.
Παπαϊωάννου, Κώστας. “Ὁ Σωκράτης. Ἀπόσπασμα ἀπὸ Εἰσαγωγὴ στὸν “Φαίδωνα”.” Νέα Ἑστία 31/358 (1942): 114-116, 165-170.
Παπαϊωάννου, Κώστας. “Πλάτων ὁ Εἰδώς. Φιλοσοφία τῆς καταδικασμένης συνείδησης.” Νέα Ἑστία 42/485 (1947): 1049-1052, 1116-1119, 1171-1173.
Παπαϊωάννου, Κώστας. “Τάξη καὶ Κόμμα.” Μτφρ. Βασίλης Τομανάς. Επ. Χριστίνα Σταματοπούλου. Νέος Ἑρμῆς ὁ Λόγιος 3 (2011): 23-42.
Παπαϊωάννου, Κώστας. Τέχνη καὶ Πολιτισμὸς στὴν Ἁρχαία Ἑλλάδα. Μτφρ., ἐπ. Χριστίνα Σταματοπούλου – Σπύρος Κακουριώτης. Ἀθήνα: Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 1998.
Πέτσιος, Κωνσταντῖνος Θ. “Ἡ ἔννοια τῆς ἀλλοτρίωσης στὰ “Οἰκονομικὰ καὶ Φιλοσοφικὰ χειρόγραφα” τοῦ Karl Marx.” Ἑλληνικὴ Φιλοσοφικὴ Ἐπιθεώρηση 100 (2017): 18-27.
Πέτσιος, Κωνσταντῖνος Θ. “Λόγος καὶ Πόλις στὴν κλασικὴ σκέψη.” Φιλοσοφεῖν 14 (Ἰούνιος 2016): 147-159.
Πέτσιος, Κωνσταντῖνος Θ. Φιλοσοφία καὶ Ρητορικὴ στὴν κλασικὴ σκέψη. Ἀθήνα: Gutenberg, 2018.