Comparative Analysis of Emergency Management Systems in Higher Education Institutions Worldwide: Lessons for the National and Kapodistrian University of Athens and Higher Education Institutions in Greece
Περίληψη
Η διαχείριση κινδύνων και η επιχειρησιακή ετοιμότητα των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) αποτελούν θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την προστασία της ζωής, της περιουσίας και της ακαδημαϊκής λειτουργίας σε περιόδους κρίσεων και καταστροφών. Οι πρόσφατες κρίσεις, όπως οι σεισμοί, οι δασικές πυρκαγιές και οι υγειονομικές πανδημίες, ανέδειξαν ότι οι πανεπιστημιακοί χώροι δεν είναι απλώς εκπαιδευτικά και ερευνητικά κέντρα, αλλά κρίσιμες υποδομές με έντονη κοινωνική και οικονομική διάσταση. Η αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών καθιστά αναγκαία την ενίσχυση των μηχανισμών Πολιτικής Προστασίας (ΠΠ) στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανθεκτικότητα και την πρόληψη.
Η παρούσα μελέτη εστιάζει συγκριτικά στην οργανωτική ετοιμότητα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και άλλων ελληνικών ΑΕΙ, με στόχο την αποτύπωση υφιστάμενων πρακτικών και την εξαγωγή συμπερασμάτων από διεθνείς εμπειρίες. Ειδικότερα, εξετάζονται καλές πρακτικές από πανεπιστήμια σε Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία και Αυστραλία, χώρες με παράδοση στην ανάπτυξη θεσμών Πολιτικής Προστασίας και στη διαχείριση πολύπλοκων κρίσεων. Η σύγκριση αυτή επιτρέπει την ανάδειξη κοινών προτύπων, όπως η ενσωμάτωση της διαχείρισης κρίσεων στον στρατηγικό σχεδιασμό των πανεπιστημίων, η θεσμοθέτηση ομάδων έκτακτης ανάγκης, η συστηματική εκπαίδευση προσωπικού και φοιτητών, καθώς και η αξιοποίηση τεχνολογικών εργαλείων για την έγκαιρη ειδοποίηση και την επιχειρησιακή διαλειτουργικότητα.
Σε μεθοδολογικό επίπεδο, η έρευνα βασίστηκε σε μικτό σχεδιασμό. Αφενός αξιοποιήθηκαν ποσοτικά δεδομένα από ερωτηματολόγια που διανεμήθηκαν σε στελέχη και προσωπικό ελληνικών ΑΕΙ, και αφετέρου πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με αρμόδιους φορείς και εμπλεκόμενα στελέχη, προκειμένου να αποτυπωθούν ποιοτικά οι εμπειρίες, οι αντιλήψεις και οι ανάγκες τους. Επιπλέον, υλοποιήθηκε συγκριτική ανάλυση θεσμικών πλαισίων και πολιτικών σε διεθνές επίπεδο, με έμφαση σε κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ (Sendai Framework for Disaster Risk Reduction), της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Union Civil Protection Mechanism, rescEU) και του ελληνικού νομικού πλαισίου (Ν. 4662/2020).
Η ανάλυση ανέδειξε έξι κρίσιμους πυλώνες που συγκροτούν ένα καθολικό πλαίσιο αναφοράς για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στα ΑΕΙ: (α) οργανωτική δομή και σχέδια Πολιτικής Προστασίας, (β) υποδομές και τεχνικά μέτρα ετοιμότητας, (γ) ανθρώπινο δυναμικό και εκπαιδευτικές δράσεις, (δ) συνεργασία με εξωτερικούς φορείς και αρχές, (ε) τεχνολογικά εργαλεία και καινοτομία, και (στ) συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ ελληνικών και διεθνών ΑΕΙ. Η συγκριτική αποτίμηση αποκάλυψε ότι, ενώ διεθνώς πολλά πανεπιστήμια κινούνται προς μια ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης κρίσεων, τα ελληνικά ΑΕΙ εξακολουθούν να παρουσιάζουν σημαντικά κενά σε θέματα εκπαίδευσης, κουλτούρας πρόληψης, διαλειτουργικότητας και οργανωμένης συνεργασίας με εξωτερικούς φορείς.
Η έρευνα καταλήγει σε συγκεκριμένες οριζόντιες συστάσεις που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα στο ελληνικό πλαίσιο: θεσμική ενδυνάμωση, δημιουργία κοινών διαύλων δεδομένων, στοχευμένη χρηματοδότηση και καλλιέργεια κουλτούρας ανθεκτικότητας σε όλα τα επίπεδα της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι συστάσεις αυτές μπορούν να γεφυρώσουν το υφιστάμενο «κενό ετοιμότητας» και να ευθυγραμμίσουν τα ελληνικά ΑΕΙ με τα διεθνή πρότυπα. Σε παγκόσμια κλίμακα, το προτεινόμενο πλαίσιο λειτουργεί ως προσαρμόσιμο και κλιμακούμενο μοντέλο, ιδιαίτερα χρήσιμο για πανεπιστήμια που δραστηριοποιούνται σε περιβάλλοντα με κατακερματισμένες δομές ή περιορισμένους πόρους.
Συμπερασματικά, η μετάβαση από μια παθητική, αντιδραστική προσέγγιση σε μια ενεργητική κουλτούρα ετοιμότητας και πρόληψης δεν είναι μόνο επιθυμητή αλλά αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία ασφαλών, ανθεκτικών και βιώσιμων πανεπιστημίων. Το προτεινόμενο μοντέλο προσφέρει έναν οδικό χάρτη για το ΕΚΠΑ, τα ελληνικά ΑΕΙ και την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα, προκειμένου να διαμορφωθούν πανεπιστήμια-οργανισμοί που δεν περιορίζονται στην αντίδραση απέναντι στις κρίσεις, αλλά προετοιμάζονται, προλαμβάνουν και εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία και αποστολή τους ακόμη και σε συνθήκες αβεβαιότητας.
Επιπλέον, η μελέτη δεν περιορίζεται στη βελτίωση της διαχείρισης κινδύνων και της επιχειρησιακής ετοιμότητας στα ελληνικά ΑΕΙ. Στοχεύει να συμβάλει ευρύτερα στη διεθνή συζήτηση για την οργάνωση και την ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας στα πανεπιστήμια, ιδιαίτερα σε χώρες όπου η θεσμική οργάνωση είναι περιορισμένη ή ανύπαρκτη. Με τον τρόπο αυτό, προτείνεται ένα προσαρμόσιμο πλαίσιο που μπορεί να αξιοποιηθεί ως οδηγός για την ανάπτυξη συστημάτων ανθεκτικότητας σε ακαδημαϊκά ιδρύματα διεθνώς, υποστηρίζοντας την παγκόσμια προσπάθεια για ασφαλή, ανθεκτική και βιώσιμη ανώτατη εκπαίδευση.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
-
Valsamakis, V., Kranis, H., Lekkas, E. L., & Kaviris, G. (2025). Comparative Analysis of Emergency Management Systems in Higher Education Institutions Worldwide: Lessons for the National and Kapodistrian University of Athens and Higher Education Institutions in Greece. Δελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας, 62(1). https://doi.org/10.12681/bgsg.42869
- Ενότητα
- Disaster Science

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.
Οι συγγραφείς θα πρέπει να είναι σύμφωνοι με τα παρακάτω: Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 Non Commercial και σύμφωνα με την οποία μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς. Οι συγγραφείς μπορούν να: Μοιραστούν — αντιγράψουν και αναδιανέμουν το υλικό με κάθε μέσο και τρόπο, Προσαρμόσουν — αναμείξουν, τροποποιήσουν και δημιουργήσουν πάνω στο υλικό.