Carobs in productive animal nutrition

Περίληψη

Το δέντρο της χαρουπιάς ανήκει στα λεγόμενα θρεπτικά φυτά και είναι γνωστό από την αρχαιότητα ως αυτοφυές φυτό της Ελλάδας. Το επιστημονικό όνομα του, Κερατέα η ελλοβος (Ceratonia siliqua), προέρχεται από το «κερατον», που υποδηλώνει και τη μορφή που έχει ο καρπός του. Η χαρουπιά είναι δένδρο αειθαλές, μακρόβιο, πολΰγαμο, μόνοικο ή δίοικο. Καλλιεργείται εύκολα και ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη, εκτός από τα υγρά και τα άγονα. Το ξύλο, ο φλοιός και τα φύλλα της χαρουπιάς έχουν διάφορες χρήσεις για τον άνθρωπο. Ο καρπός της χαρουπιάς, το χαρούπι ή ξυλοκερατο ή κούτσουπο, είναι λοβός (χεδρωπας), μήκους 10-30 cm και πλάτους 2-3 cm, με εξωκάρπιο καστανόχρωμο και δερματώδες, ενώ έχει μεσοκάρπιο σαρκώδες και χυμώδες, μέσα στο οποίο περικλείονται 8 έως 16 σπέρματα ωοειδή, πεπλατυσμένα, κεραμόχρωμα, σκληρά και γυαλιστερά. Το μάζεμα των καρπών επιβάλλεται να γίνεται πριν τις χειμερινές βροχές. Τα χαρούπια αποσπώνται μόνα τους από τα δένδρα ή μετά από ραβδισμό. Ένα χαρουπόδενδρο ηλικίας 6 ετών μπορεί να αποδώσει 2,25 kg, ενώ στα 12 έτη αγγίζει τα 45 kg ή και περισσότερο. Η ετήσια ελληνική παραγωγή καρπών χαρουπιάς, για το έτος 2005, ήταν 14.816 τόνοι, ενώ η μέση απόδοση ήταν 9,8 kg/δένδρο. Η παγκόσμια παραγωγή χαρουπιών αγγίζει τους 315.000 τόνους/έτος. Τα χαρούπια έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε ολικές λιπαρές ουσίες, και ολικές αζωτούχες ουσίες και υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Η χαρακτηριστική οσμή τους οφείλεται στην περιεκτικότητα τους σε ισοβουτυρικό οξύ (1,3%). Επίσης, περικλείουν μια ασυνήθιστα μεγάλη ποσότητα ταννινών, από την οποία το 16-20% είναι πολυφαινόλες και συνδέονται κατά μεγάλο ποσοστό (27-50%) με τις κυτταρίνες. Οι ταννίνες αποτελούν μια σύνθετη ομάδα δευτερογενών προϊόντων μεταβολισμού των φυτών και διακρίνονται από τις άλλες πολυφαινολικές ενώσεις, λόγω της ιδιότητας που έχουν να δημιουργούν ίζημα με τις πρωτεΐνες. Η παρουσία των ταννινών στην τροφή των παραγωγικών ζώων μειώνει την πεπτικότητα των θρεπτικών ουσιών και επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στην αύξηση του σωματικού τους βάρους. Ωστόσο, οι ταννίνες νέχουν και θετικά αποτελέσματα που εξαρτώνται από τη βιολογική δραστικότητα τους, αφού έχουν τη δυνατότητα να εμποδίζουν την ανάπτυξη βακτηρίων, μυκήτων και ζυμών. Τα χαρούπια και τα υποπροϊόντα τους έχουν σχετικά υψηλή νπεριεκτικότητα σε κυτταρίνες (κ.μ.ο. 8%) και κατά συνέπεια μπορούν να προστεθούν στα συμπληρωματικά σιτηρέσια των μηρυκαστικών σε ποσοστό μέχρι 20% - 30%. Οι πει­ ραματισμοί που έγιναν με την προσθήκη χαρουπιών στο  σιτηρέσιο κρεοπαραγωγών ορνιθίων έδειξαν μείωση του σωματικού βάρους τους και αύξηση του δείκτη μετατρεψιμότητας της τροφής, πιθανώς εξαιτίας του υψηλού ποσοστού των κυτταρινών και των ταννινών των χαρουπιών. Εφόσον, όμως, τα σιτηρέσια των κρεοπαραγωγών ορνιθίων εμπλουτίζονται με λίπη ή έλαια και συνθετικά αμινοξέα, τα πτηνά αυτά παρουσιάζουν κανονική αύξηση σωματικού βάρους, υψηλό, όμως, δείκτη μετατρεψιμότητας της τροφής. Τα χαρούπια μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ποσοστό μέχρι 10% - 20% στο σιτηρέσιο των χοίρων. Εξάλλου, δια­ πιστώθηκε ότι, επειδή τα χαρούπια έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα και συνεπάγονται αύξηση της κατανάλωσης τροφής από τα χοιρίδια, μπορούν να αντικαταστήσουν άλλες σακχαρούχες ζωοτροφές στο σιτηρέσιο (δεξτρόζη, άμυλο, ορός γάλατος), χωρίς να επηρεάζεται δυσμενώς η πρόσληψη του σιτηρεσίου. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα παράγει σημαντική ποσότητα χαρουπιών ετησίως, μέρος της εγχώριας παραγωγής θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στη διατροφή των παραγωγικών ζώων.