The sunflower oil and the sunflower meal in animal nutrition

Περίληψη

To φυτό Ηλίανθος ο ετήσιος {Helianthus annuus) ή αλλιώς ηλιοτρόπιο ή ηλιοστρόφι ή ήλιος, είναι ένα ποώδες μονοετές φυτό της οικογένειας Asteraceae. Καλλιεργείται κυρίως για τα σπέρματα του και τα εξ αυτών παραγόμενα προϊόντα (ηλιέλαιο και ηλιάλευρο), αλλά και ως καλλωπιστικό φυτό. Τα προϊόντα του χρησιμοποιούνται στη διατροφή του ανθρώπου, ως ζωοτροφή και ως καύσιμη ύλη. Ανάλογα με την περιεκτικότητα των σπερμάτων σε έλαιο διακρίνονται δύο ποικιλίες, μία με χαμηλή περιεκτικότητα (κ.μ.ό. 25%) και μία άλλη με υψηλή περιεκτικότητα (40% - 51%). Το κύριο προϊόν της κατεργασίας των σπερμάτων είναι το ηλιέλαιο, το οποίο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε ακόρεστα λιπαρά οξέα, βιταμίνη Ε και φυτικές στερόλες και χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα. Η σύσταση του ηλιελαίου σε λιπαρά οξέα εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία του ηλιόσπορου και διακρίνεται σε ηλιέλαιο με υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ηλιέλαιο λινολεϊκό ή κλασικό), με υψηλή περιεκτικότητα σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (ηλιέλαιο ελαϊκό ή High-oleic) και με ενδιάμεση περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ, (ηλιέλαιο μέσο ελαϊκό ή NuSun). Κυκλοφορεί στην αγορά ως ακατέργαστο ή «μπρούτο» και ως εξευγενισμένο ή «ραφιναρισμένο». Το ηλιέλαιο προστίθεται στα σιτηρέσια των παραγωγικών ζώων με σκοπό την αύξηση του ενεργειακού περιεχομένου τους, καθώς και την κάλυψη των αναγκών τους σε απαραίτητα λιπαρά οξέα. Ακόμα, τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές μελετούν την επίδραση του ηλιελαίου στη μεταβολή της σύστασης του γάλατος, του κρέατος και των αυγών των παραγωγικών ζώων, ώστε να αποκτήσουν χαρακτηριστικά περισσότερο επιθυμητά για τον άνθρωπο καταναλωτή, όπως για παράδειγμα αυξημένη περιεκτικότητα σε ακόρεστα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα και συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σύνθεση σιτηρεσίων για κάθε είδος παραγωγικού ζώου, ενώ η τιμή του στην ελληνική αγορά είναι κατά κανόνα χαμηλότερη αυτής του σογιέλαιου. Τα υποπροϊόντα κατεργασίας του ηλιόσπορου, για την παραλαβή του ελαίου, είναι το ηλιάλευρο και η ηλιόπιτα ή ηλιανθόπιτα ή πλακούντας σπερμάτων ηλίανθου, ενώ κυκλοφορούν στην αγορά και σε μορφή συμπήκτων (pellets). Τα παραγόμενα υποπροϊόντα (ηλιάλευρο και ηλιόπιτα) μπορεί να διαφέρουν τόσο στο χρωματισμό και την υφή τους όσο και στη χημική τους σύσταση ανάλογα με την ποικιλία του ηλίανθου, το βαθμό αποφλοίωσης του ηλιόσπορου και τη μέθοδο κατεργασίας αυτού. Η περιεκτικότητα τους σε ολικές «κυτταρίνες» κυμαίνεται από 12% έως 32%, σε ολικές αζωτούχες ουσίες από 24% έως 44% και σε ολικές λιπαρές ουσίες από 1% έως 10%, ενώ αντίστοιχα μεγάλη διακύμανση παρουσιάζει και η περιεκτικότητα του σε ενέργεια. Επίσης, περιέχει μια σημαντική ποσότητα βιταμινών και μη αμυλούχων πολυσακχαριτών. Σε σύγκριση με το σογιάλευρο, το ηλιάλευρο έχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε ολικές «κυτταρίνες» και μεθειονίνη και χαμηλότερη περιεκτικότητα σε ενέργεια, ολικές αζωτούχες ουσίες και λυσίνη, ενώ έχει παρόμοια πεπτικότητα πρωτεϊνών. Το ηλιάλευρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διατροφή τόσο των μονογαστρικών όσο και των μηρυκαστικών σε κατάλληλη ανά περίπτωση αναλογία, αντικαθιστώντας εν μέρει ή πλήρως το σογιάλευρο. Τέλος, η τιμή του στην ελληνική αγορά είναι χαμηλότερη αυτής του σογιάλευρου.