Επιτελώντας την Ασούρα στον Πειραιά Προς μια σιιτική ποιητική «πολιτισμικής οικειότητας» με ελληνικές ενσώματες πρακτικές πίστης
Δημοσιευμένα:
Dec 13, 2022
Περίληψη
Η έρευνα εξετάζει την τελετουργία της Ασούρα, όπως επιτελείται από την πακιστανική σιιτική κοινότητα στον Πειραιά. Η Ασούρα είναι η μέρα του πένθους για το μαρτύριο του ιμάμη Χουσεΐν, ο οποίος ήταν εγγονός του Προφήτη και τρίτος ιμάμης και ηγήθηκε μιας εξέγερσης εναντίον του Ομεϋά χαλίφη Γιαζίντ Α΄, γεγονός που οδήγησε τελικά στον αποκεφαλισμό του κατά τη μάχη της Κερμπάλα το 680 μ.Χ. Στη μάχη αυτή βασίζεται το κεντρικό αφήγημα γύρω από το οποίο οι σιιίτες μουσουλμάνοι συγκροτούν την πολιτική τους ταυτότητα ως μετανάστες και τη θρησκευτική τους ταύτιση ως μειονότητα σε σχέση με τους σουνίτες μουσουλμάνους στην Ελλάδα. Η Ασούρα τιμάται κάθε χρόνο με τελετουργίες θρήνου και δημόσιες ακολουθίες που σε ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την πρακτική του αυτομαστιγώματος.
Η εκτός συμφραζομένων εστίαση στην πράξη του αυτομαστιγώματος, η οποία υπερτονίζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επανισχυροποιεί τοπικά στερεότυπα για τις πρακτικές της σιιτικής κοινότητας ως «ασύμβατες» με «ελληνικές» πολιτισμικές αξίες. Κοινωνικές αναπαραστάσεις των σιιτών ως «βαρβαρικών Άλλων» ανακαλούνται συχνά στον δημόσιο λόγο ώστε να υποστηρίξουν ισλαμοφοβικά και φυλετικοποιημένα αφηγήματα αντικοσμοπολιτισμού. Αντιμέτωποι ωστόσο με την ξενοφοβία και την κοινωνική αποξένωση, οι σιίτες επιχειρούν συστηματικά να αρθρώσουν αντιαφηγήματα «πολιτισμικής οικειότητας», τα οποία δίνουν έμφαση στις ομοιότητες ανάμεσα στη δική τους θρηνητική τελετουργία και σε ποικίλες ενσώματες επιτελέσεις πίστης από τα πολιτισμικά συμφραζόμενα του ελλαδικού χώρου, όπως το προσκύνημα στην Τήνο ή τα Αναστενάρια.
Η έρευνα έχει τριπλό στόχο. Πρώτον, καταγράφει τον πολιτικό αγώνα της κοινότητας να προάγει διαλεκτικά και πρακτικά ένα όραμα πολιτειότητας βασισμένο σε ενσώματες και συν-αισθη(μα)τικές συνισταμένες υποκειμενικότητας. Δεύτερον, αναλύει τον πλούσιο μετασυμβολικό χαρακτήρα που προσλαμβάνει η Ασούρα στο μεταναστευτικό πλαίσιο, καθώς μεταμορφώνεται σε ιδίωμα έκφρασης και διαχείρισης αισθημάτων απώλειας τα οποία συνδέονται με μεταναστευτικές διαδρομές. Τρίτον, εκκινώντας από την περίπτωση της Ασούρα, αλλά και διευρύνοντας την ερευνητική οπτική με αναφορά σε άλλα παραδείγματα θρηνητικών επιτελέσεων, εξετάζει πώς η ποιητική της «πολιτισμικής οικειότητας» αρθρώνεται εκ νέου σε σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, με επίκεντρο τις παραστατικές τέχνες.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
-
Χατζηπροκοπίου Μ., & Τσιμπιρίδου Φ. (2022). Επιτελώντας την Ασούρα στον Πειραιά : Προς μια σιιτική ποιητική «πολιτισμικής οικειότητας» με ελληνικές ενσώματες πρακτικές πίστης. PIXELS@humanities, 2. https://doi.org/10.12681/pixelsh.31645
- Ενότητα
- Άρθρα
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Albera, Dionigi και Maria Couroucli, επιμ. Sharing Sacred Spaces in the Mediterranean: Christians, Muslims, and Jews at Shrines and Sanctuaries. Μπλούμινγκτον: Indiana University Press, 2012.
Asad, Talal. The Idea of an Anthropology of Islam. Georgetown University: Center for Contemporary Arab Studies, 1986.
–––––. Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam. Βαλτιμόρη: The Johns Hopkins University Press, 1993.
–––––. Formations of the Secular: Christianity, Islam, Modernity. Στάνφορντ: Stanford University Press, 2003.
Γαγανάκης, Κώστας. Ο Πόλεμος των λέξεων. Αθήνα: Νεφέλη, 2003.
Chatziprokopiou, Marios. Displaced Laments: Performing Mourning and Exile in Contemporary Athens, Greece. Διδακτορική διατριβή, Department of Film, Theatre and Television Studies, Aberystwyth University, 2017.
Chatziprokopiou, Marios και Panos Hatziprokopiou. «Between the Poetics of Difference and the Politics of Similarity: Performing Ashura in Piraeus». Journal of Muslims in Europe 6, τχ. 2 (2017): 1-19.
Clément, Catherine και Julia Kristeva. Το θήλυ και τo ιερό. Μετάφραση Αρχοντή Κόρκα. Αθήνα: Ψυχογιός, 2001.
Conquergood, Lorne Dwight. «Performance Studies, Interventions and Radical Research». TDR: The Drama Review 46, τχ. 2 (T 174, Καλοκαίρι 2002): 145-156.
–––––. «Rethinking Ethnography: Towards a Critical Cultural Politics». Communication Monographs 58, τχ. 2 (1991): 179-194.
Dabashi, Hamid, Shi’ism: A Religion of Protest. Κέμπριτζ, Μασαχουσέτη: Harvard University Press, 2011.
Danforth, Loring. Τα Αναστενάρια της Αγίας Ελένης: Πυροβασία και θρησκευτική θεραπεία. Μετάφραση Μανώλης Πολέντας. Αθήνα: Πλέθρον, 1993.
Douglas, Mary. «Καθαρότητα και κίνδυνος». Στο Τα όρια του σώµατος: ∆ιεπιστηµονικές προσεγγίσεις, επιμέλεια Δήμητρα Μακρυνιώτη, 113-124. Μετάφραση Κώστας Αθανασίου. Αθήνα: Νήσος, 2004.
Dubish, Jill. Το θρησκευτικό προσκύνημα στη σύγχρονη Ελλάδα. Μετάφραση Διόνα Μούστρη. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2000.
Duijzings, Ger. Religion and the Politics of Identity in Kosovo. Λονδίνο: Hurst· Νέα Υόρκη: Columbia University Press, 2000.
Esposito, Roberto, Communitas: The Origin and Destiny of Community. Μετάφραση Timothy C. Campbell. Στάνφορντ, Καλιφόρνια: Stanford University Press, 2009.
Fabian, Johannes, «Theater and Anthropology, Theatricality and Culture». Research in African Literatures 30, τχ. 4 (Χειμώνας 1999): 24-31.
Federici, Silvia. Το κυνήγι μαγισσών χθες και σήμερα. Μετάφραση Λία Γυιόκα. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις των Ξένων, 2019.
Fischer, Michael, Iran: From Religious Dispute to Revolution. Κέμπριτζ, Μασαχουσέτη: Harvard University Press, 1980.
Flaskerud, Ingvild. «Women Transferring Shia Rituals in Western Migrancy». Στο Women Rituals and Ceremonies in Shiite Iran and Muslim Communities: Methodological and Theoretical Challenges, επιμέλεια P. Khosronejad, 115-134. Βερολίνο: Lit Verlag, 2015.
Foster, Hall. «Ο καλλιτέχνης ως εθνογράφος». Στο Ανθρωπολογία και σύγχρονη τέχνη, επιμέλεια Ελπίδα Ρίκου, 445-481. Μετάφραση Βίκυ Ιακώβου. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2013.
Gennep, Αrnold van. Τελετουργίες διάβασης: Συστηματική μελέτη των τελετών. Μετάφραση Θόδωρος Παραδέλλης. Αθήνα: Ηριδανός, 2016.
Gupta, Akhil και James Ferguson. «Πέρα από την κουλτούρα: Χώρος, ταυτότητα και η πολιτική της διαφοράς». Στο Η προσέγγιση του Άλλου, επιμέλεια Γ. Κυριακάκης και Μ. Μιχαηλίδου, 71-101. Αθήνα: Μεταίχμιο, 2006.
Hammoudi, Abdellah. Master and Disciple: The Cultural Foundations of Moroccan Authoritarianism. Σικάγο: University of Chicago Press, 1997.
Hatziprokopiou, Panos και Venetia Evergeti. «Negotiating Muslim Identity and Diversity in Greek Urban Spaces». Social and Cultural Geography 15, τχ. 6 (2014): 603-626.
Herzfeld, Μichael. «The Absent Presence: Discourses of Crypto-Colonialism». The South Atlantic Quarterly 101, τχ. 4 (2000): 899-926.
–––––. Πάλι δικά μας: Λαογραφία, ιδεολογία και η διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας. Mετάφραση Μαρίνος Σαρηγιάννης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2002.
–––––. Πολιτισμική οικειότητα: Κοινωνική ποιητική στο έθνος κράτος. Μετάφραση Μιχάλης Λαλιώτης, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2016.
Κακούρη, Κατερίνα. Διονυσιακά, εκ της σημερινής λατρείας των Θρακών. Αθήνα: Ιδεοθέατρον, 1963.
Καλαϊτζίδης, Παντελής. Ορθοδοξία και Νεωτερικότητα. Αθήνα: Ίνδικτος, 2007.
Korom, Frank J. Hosay Trinidad: Muharram Performances in an Indo-Caribbean Diaspora. Φιλαδέλφεια: University of Pennsylvania Press, 2002.
Malekpour, Jamshid. Τhe Ιslamic Drama. Λονδίνο και Portland: Routledge, 2004.
Marcus,Georges. Ethnography through Thick and Thin. Πρίνστον: Princeton University Press, 1998.
Mazower, Mark. Τα Βαλκάνια. Μετάφραση Κώστας Κουρεμένος. Αθήνα: Πατάκης, 2013.
Μέγας, Γεώργιος Α. Ελληνικαί εορταί και έθιμα λαϊκής λατρείας. Αθήνα: Εστία, 1957.
Μπακαλάκη, Αλεξάνδρα. «Για την ποιητική της ομοιότητας». Στο Περιπέτειες της ετερότητας: Η παραγωγή της πολιτισμικής διαφοράς στη σημερινή Ελλάδα, επιμέλεια Ευθύμιος Παπαταξιάρχης, 383-406. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2006.
Müller, Bernard, Arnd Shneider και Caterina Pasqualino. Le terrain comme mise-en-scène. Λυόν: Presses Universitaires de Lyon, 2017.
Pedersen, Marianne Holm. Iraqi Women in Denmark: Ritual Performance and Belonging in Everyday Life. Μάντσεστερ: Manchester University Press, 2014.
Pinault, David. Horse of Karbala, Muslim Devotional Life in India. Νέα Υόρκη: Palgrave 2001.
Ρωμαίος, Κωνσταντίνος. Cultes populaires de la Thrace, les Anastenaria, la ceremonie du Lundi Pur. Αθήνα: Institut Français d’Athenes, 1949.
Schielke, Samuli. «Hegemonic Encounters: Criticism of Saints-Day Festivals and the Formation of Modern Islam in Late 19th- and Early 20th-Century Egypt», Die Welt des Islams 47, τχ. 3: 319-355.
Σερεμετάκη, Kωνσταντίνα-Νάντια. Η τελευταία λέξη στης Ευρώπης τα άκρα: Δι-αίσθηση, θάνατος, γυναίκες. Μετάφραση Νίκος Μαστρακούλης. 3η έκδ. Αθήνα: Α. Α. Λιβάνη 1994.
–––––. Αναγνωρίζοντας το καθημερινό: Διαλογική ανθρωπολογία, θεωρία και πράξη. Αθήνα: Πεδίο, 2018.
Shanneik, Yafa. «Remembering Karbala in the Diaspora: Religious Rituals among Iraqi Shii Women in Ireland». Religion 45, τχ. 1 (2015): 89-102.
Spellman-Poots, Katherine. «Manifestations of Ashura among Young British Shia». Στο Ethnographies of Islam: Ritual Performances and Everyday Practices, επιμέλεια Baudouin Dupret, Thomas Pierret, Paulo G. Pinto και Kathryn Spellman-Poots, 40-49. Εδιμβούργο: Edinburgh University Press, 2012.
Spivak, Gayatri Chakravotry. Μπορούν οι υποτελείς να ομιλούν; Μετάφραση Χλόη Κολύρη και Παναγιώτης Τριτσιμπίδας. Τρίκαλα: Επέκεινα, 2018.
Starett, Gregory. «The Political Economy of the Religious Commodities». American Anthropologist 97, τχ. 1 (1996): 51-68.
Szanto, Edith. «Beyond the Karbala Paradigm: Rethinking Revolution and Redemption in Twelver Shi’a Mourning Rituals». Journal of Shi’a Islamic Studies 6, τχ. 1 (2015): 75-91.
Τερζοπούλου, Μιράντα. «Με τα τύμπανα και τα όργια της Μητέρας: Η γυναικεία λαϊκή λατρεία ως πολιτική μεταφορά σε ένα συγκρουσιακό περιβάλλον». Στο Όταν γυναίκες έχουν διαφορές, επιμέλεια Χριστίνα Βλαχούτσικου, 320-360. Αθήνα: Μέδουσα, 2003.
–––––. «Ιερά δάκρυα, ιερός πόλεμος: Ποιητική και πολιτική της σιιτικής λατρείας των Πακιστανών μεταναστών στην Ελλάδα». Στο Ετερότητες και μουσική στα Βαλκάνια, 91-99. Σειρά Τετράδια, 4. Άρτα: Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής TEI Ηπείρου και Kέντρο Eρευνών Mειονοτικών Oμάδων, 2008. Ημερομηνία επίσκεψης 8 Οκτωβρίου 2022. https://music.uoi.gr/wp-content/uploads/2020/07/04_eterotites-amp-mousiki-sta-valkania-tetradio-2008.pdf.
Τσιμπιρίδου, Φωτεινή. «Αδελφοί Μουσουλμάνοι και Χρυσή Αυγή: Συγκριτικά σχόλια για την τρομοκρατία των άκρων και τον αμοραλισμό της οικογενειοκρατίας του μεσαίου χώρου». Χρόνος 5 (Σεπτέμβριος 2013). Ημερομηνία επίσκεψης 8 Ιανουαρίου 2022. http://www.chronosmag.eu/index.php/fspe.html.
Tsibiridou, Fotini. «“Silence” as an Idiom of Marginality among Greek Pomaks». Στο The Pomaks in Greece and Bulgaria: A Model Case for Borderland Minorities in the Balkans, επιμέλεια Klaus Steinke και Christian Voss, 49-73. Μόναχο: Verlag Otto Sangher, 2007.
–––––. «Βeyond the Politics of Religion: Rationalizing Popular Islam among the Slavonic-Speaking Muslims in Greece». Στο Balkan Heritages: Negotiating History and Culture, επιμέλεια Maria Couroucli και Tchavdar Marinov, 209-228. Σάρεϊ: Asghate, 2015.
–––––. «Περί της πολιτικής και εργαλειακής χρήσης των συνόρων μεταξύ Ισλάμ και Δύσης, Θρησκείας και εκκοσμίκευσης». Στο Σύνορα / Όρια, επιμέλεια Λίνα Βεντούρα, Δημήτρης Καρύδας και Γεράσιμος Κουζέλης, 117-137. Σειρά Τοπικά, 13. Αθήνα: Νήσος και Eταιρεία Μελέτης Επιστημών του Ανθρώπου, 2017.
–––––. «Creativity, Counterpublics and Çapulcu [looters] Cosmopolitics in Beyoǧlu (Istanbul)». Στo «Urban Lives and Protests in Neoliberal Times: Art, Aesthetics and Solidarity as Possibilities», επιμέλεια Eleftheria Deltsou και Fotini Tsibiridou. Ειδικό αφιέρωμα, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 149 (Ιανουάριος 2018). https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/article/view/15815.
–––––. «An Ethnography of Space, Creative Dissent and Reflective Nostalgia in the City Centre of Global Istanbul». Στο The Palgrave Handbook of Urban Ethnography, επιμέλεια Italo Pardo και Giuliana B. Prato, 405-426. Οντάριο: Palgrave-Macmillan, 2018.
–––––. «Εθνογραφία από το κέντρο μιας παγκόσμιας Πόλης: Φεμινιστική κριτική και τέχνη, γυναικείες μνήμες, ευάλωτα σώματα και κοσμοπολιτική». Στο «Πένες γυναικών, ιστορίες (α)ορατότητας». Ειδικό αφιέρωμα, Marginalia 8 (2019). Ημερομηνία επίσκεψης 8 Οκτωβρίου 2022. https://marginalia.gr/arthro/ethnografia-apo-to-kentro-mias-pagkosmias-polis-feministiki-kritiki-kai-techni-gynaikeies-mnimes-eyalota-somata-kai-kosmopolitiki/?fbclid=IwAR3h9vDzm6mezeQxQLSs-asgYVXdZnzfniLeuoWNUJcP-vY41odcoBJ1IF0.
Tsibiridou, Fotini και Michalis Bartsidis. «“Dignity” as Glocal Civic Virtue: Redefining Democracy in the Era of Neoliberal Governmentality. Στο Arab Revolutions and Beyond, επιμέλεια Sabah Alnasseri, 31-54. Νέα Υόρκη: Macmillan-Palgrave, 2016.
Τσιμπιρίδου, Φωτεινή και Παναγιώτης Κουργιώτης. «Με αφορμή τους Yazidi, ας μιλήσουμε για τη θρησκεία, τις μειονότητες και τα ανθρώπινα δικαιώματα: Παράδοση ορθοδοξίας ή ανταρσία και σούφικος αναχωρητισμός;» Χρόνος 46 (2017). Ημερομηνία επίσκεψης 8 Ιανουαρίου 2022. https://chronos.fairead.net/tsibiridou-kourgiotis-yazidi.
Tsibiridou, Fotini και Georges Mavrommatis. «Challenging the Bektashi Tradition in the Greek Thrace: Anthropological and Historical Encounters». Στο Myths of the Other in the Balkans: Representations, Social Practices, Performances, επιμέλεια Fotini Tsibiridou και Nikitas Palantzas, 144-160. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, Τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη: χ.ε., 2013. Ημερομηνία επίσκεψης 8 Οκτωβρίου 2022. http://online.anyflip.com/wiwn/vglf/mobile/index.html.
Χατζηπροκοπίου, Μάριος. «Ανάμεσα στην πολιτική της διαφοράς και την ποιητική της “πολιτισμικής οικειότητας”: Επιτελώντας την Ασούρα στον Πειραιά». Στο Εθνογραφία και καθημερινότητα στην καθ’ ημάς Ανατολή, επιμέλεια Φωτεινή Τσιμπιρίδου, 299-334. Αθήνα: Κριτική, 2020.
Ψυχογιού, Ελένη. «Μαυρηγή» και Ελένη: Τελετουργίες θανάτου και αναγέννησης. Xθόνια μυθολογία, νεκρικά δρώμενα και μοιρολόγια στη σύγχρονη Ελλάδα. Αθήνα: Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, 2008.
Weiss, Max, In the Shadow of Sectarianism: Law, Shi’ism, and the Making of Modern Lebanon. Κέμπριτζ, Μασαχουσέτη: Harvard University Press, 2010.
Wilce, James M., Crying Shame: Metaculture, Modernity, and the Exaggerated Death of Lament. Μόλντεν: Blackwell Publishers, 2009.
Wright, Susan. «Η πολιτικοποίηση της κουλτούρας». Στο Ανθρωπολογία, κουλτούρα και πολιτική, επιμέλεια Χρήστος Δερμετζόπουλος και Μάνος Σπυριδάκης, 111-127. Αθήνα: Μεταίχμιο, 2004.
Young, Robert. Μετααποικιακή Θεωρία: Μια ιστορική εισαγωγή. Μετάφραση Γιώργος Δεμερτζίδης. Αθήνα: Πατάκης, 2007.
