Between the Barbarians and the Empire: Mapping Routes Toward the Nomadic Text

Περίληψη

Η εργασία διαρθρώνεται γύρω από δύο κομβικά σημεία, ορίζοντας αυτό που ονομάζει «νομαδικό κείμενο» και προτείνοντας μια καινούρια ερμηνευτική προοπτική για το «Περιμένοντας τους βαρβάρους» του Καβάφη. Τα δυο εγχειρήματα εξελίσσονται παράλληλα και μέσα στο πλαίσιο που θέτει το ταξιδιωτικό κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη για την επίσκεψή του στον Κ. Π. Καβάφη στην Αλεξάνδρεια. Η μελέτη εκκινεί από την προσέγγιση του Καβάφη, όπως την επιχειρεί ο
Καζαντζάκης μέσω της πρόσληψης του «Περιμένοντας τους βαρβάρους», αναδιατάσσοντας αναγνωρίσιμους συσχετισμούς στον κειμενικό χώρο, για να προχωρήσει στην αναθεώρηση
της αναγνωστικής προοπτικής με μια ερμηνευτική πρόταση που διαλέγεται με έννοιες της κοινωνικοπολιτικής συγχρονίας. Νευραλγικής σημασίας στη νέα ερμηνευτική θεώρηση είναι οι έννοιες της αυτοκρατορίας και των βαρβάρων ή νομάδων, οι οποίες εξετάζονται σε διάλογο με τις θεωρίες των Deleuze - Guattari και Hardt - Negri, για να καταδείξουν την πολλαπλή
λειτουργικότητα του καβαφικού κειμένου, που ανανεώνει το υλικό του μέσα από καινούργιες σημασιολογικές αναδιπλώσεις. Η αντιπαράθεση της αυτοκρατορίας και των βαρβάρων εξετάζεται
καταρχάς στο πλαίσιο της θεματικής και κατά δεύτερο λόγο στο πλαίσιο της ρητορικής. Η θεματική εξέταση διαστέλλει την πραγμάτευση ομοιογένειας-ετερογένειας, αναγνωρίζοντας στη σχέση αυτοκρατορίας και βαρβάρων μια επικοινωνία «ριζωματικής» υφής, η σημειολογία της οποίας αναπτύσσεται παραδειγματικά μέσα από την έννοια του «ριζώματος», που εισήγαγαν οι Deleuze-Guattari αντιστικτικά προς την έννοια του διπόλου. Μέσα από τη συζήτηση της ιδιοσυστασίας της αυτοκρατορίας και των βαρβάρων ως νομαδικών κοινοτήτων, η νομαδικότητα κατοχυρώνεται ως στοιχείο θεματικής, για να αναδειχθεί σε δεσπόζουσα πολιτικής κατά το διάλογο με τη θεωρία των Hardt - Negri, η οποία τροφοδοτείται από τη συγκυρία της παγκοσμιοποίησης, όπως και η θεωρία του R. Robertson για την «παγκοσμιοεντοπιότητα» (Glocalization). Η αλληλοσύνδεση αυτών των θεωρήσεων σε σχέση επανατροφοδότησης με την καβαφική ποιητική δεν αντιπαρέρχεται το θέμα της υπηκοότητας σε παρόντα ή παρελθόντα χρόνο, αλλά επιτείνει το συνδυασμό του με το θέμα της μετάβασης, της μετανάστευσης ή της εντοπιότητας και την πλαισίωσή του στην κυριολεκτική ή μεταφορική πραγματικότητα της Αλεξάνδρειας. Η έκβαση του επιχειρήματος εμπεδώνει τη δυναμική της νομαδικότητας ως στοιχείου θεματικής, αλλά και την αναγωγή της από στοιχείο θεματικής σε στοιχείο ρητορικής με την πραγματοποίηση διαβάσεων από τη σωματική αναπαράσταση στην κειμενική ταυτότητα του νομαδικού υποκειμένου. Ο νομάδας,ο οποίος έχει ήδη παρουσιαστεί στη διάρκεια της εργασίας ως ποιητικό ή πολιτικό –πάντως σωματικό– υποκείμενο, δηλώνει τώρα την παρουσία του ως κειμενικό υποκείμενο διασχίζοντας τα σύνορα σώματος και κειμένου. Η καταληκτική πραγμάτευση της νομαδικότητας αφορά ανακατατάξεις στην κειμενικότητα με χωρικές επικαλύψεις ταξιδιωτικής γραφής και ποίησης και στην πραγματικότητα διαχειρίζεται τη γενετική υπόσταση λόγου και είδους. Η διερεύνηση της καθαρότητας και μίξης των γενών λόγου και των λογοτεχνικών ειδών δίνει τις κατευθύνσεις στην προβληματική του νομαδικού κειμένου, της οποίας ο καίριος λόγος εκφέρεται πάντα ως ζήτημα υπηκοότητας και οικουμενικής προοπτικής.