Μεθοδολογικά ζητήματα για τη μελέτη της διακαλλιτεχνικής επαφής της ελληνικής πεζογραφίας του εικοστού αιώνα με τον κινηματογράφο


Δημοσιευμένα: Δεκ 30, 2023
Λέξεις-κλειδιά:
διακαλλιτεχνικός δι΄αλογος Διαμεσικότητα Λογοτεχνία και Κινηματογράφος πεζογραφία 20ος αιώνας
Νάντια Φραγκούλη
Περίληψη

Greek fiction and cinema: Filmic references, markers and narrative showing? An essay in method


The emergence of film brought forth a new form of narrative literacy based on the moving image. Added to a series of truly seismic changes that mark the early decades of the twentieth century, the birth of this new narrative form –that also became intertwined with the aesthetics of modernism– raised a number of challenges for literary narrative. This essay presents a brief reasoning for the importance of cinema in the approach of twentieth century literature, and centers on the methodological aspects of an intermedial/interarts approach that studies how and why certain literary texts evoke a filmic illusion. The analysis of two prose examples (Alexandros Kotzias’s Antipoiesis Arhis, 1979 and Maro Douka’s Ourania Mechaneke 1999) aims to show how filmic references can vary in their function as well as their form, and how the aforementioned variety is greatly determined by the historical moment of each intermedial encounter, in which social, cultural, aesthetic, literary and filmic tendencies come into play. This review of filmic references in actual novels published in the late twentieth century brings forth a methodological aspect on how we analyze and study the filmic illusion created by a literary text. Filmic references are found in literature throughout the twentieth century. It is only in the last two decades however that they become explicit, thus allowing the reader/critic to identify them as such through the presence of a marker – a marker as defined by Irina Rajewsky in her approach, entails one or more filmic refences that explicitly and clearly point to a certain medium / art form. The obvious lack of markers in most of the examples of “filmic” literature published by 1980, dictates a need for a different way to define filmic references that goes beyond an explicit mentioning of film or its elements. I thus suggest that the study of a literary text in light of to the trope of showing, as defined by Gerard Génette, can be a more reliable indicator of a literary narrative that engages film in its tropes.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Νάντια Φραγκούλη, ΕΚΠΑ
Υποψήφια Διδακτορας του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών.
Αναφορές
Δημήτρης Αγγελάτος, «Τέχνες του χώρου και τέχνες του χρόνου: ένα σχήμα για μεθοδολογικούς όρους και όρια στις σύγχρονες διακαλλιτεχνικές προσεγγίσεις» στο Eπιστημονικό Συμπόσιο. Τα όρια των ειδών στην τέχνη σήμερα, Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας Σχολής Μωραΐτη, 2009, σ. 16-21.
«Θεματική περιοχή: σημειωτική», Portal of the greek language. Dictionary of Linguistic Terms, Κέντρο ελληνικής γλώσσας, . Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 11/9/2023.
Κωστής Κορνέτης, Τα παιδιά της δικτατορίας. Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα (μετάφραση: Πελαγία Μαρκέτου), Αθήνα, Πόλις, 2015.
Ζαχαρίας Ι. Σιαφλέκης, «Οι συγκρίσεις της λογοτεχνίας και των άλλων τεχνών: ασφάλεια και κίνδυνοι μιας πρακτικής», δια-κείμενα, τχ. 3 (2001) Σχέσεις Λογοτεχνίας και καλών τεχνών, σ. 23-38.
Νάντια Φραγκούλη, «Κινηματογραφικοί τρόποι στην Αντιποίησιν αρχής του Αλέξανδρου Κοτζιά: ιχνηλατώντας το 'κινηματογραφικό' εν κειμένω»: Πρακτικά του 8ου Συνεδρίου Μεταπτυχιακών Φοιτητών & Υποψήφιων διδακτόρων του Πανεπιστημίου Αθηνών, (8-11 Ιουλίου 2015), Αθήνα, ΕΚΠΑ, 2017. < https://www.academia.edu/76695964/8ο_Συνέδριο_Μεταπτυχιακών_Φοιτητών_και_Υποψηφίων_Διδακτόρων_του_Τμήματος_Φιλολογίας_Τόμος_Α_Βυζαντινή_και_Νεοελληνική_Φιλολογία> Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 29/09/2023.
Νάντια Φραγκούλη, Ο διάλογος της ελληνικής πεζογραφίας με τον κινηματογράφο. 1949-2009. Μέθοδος. Παραδείγματα. Εκτιμήσεις, Αθήνα, Εκδόσεις Γκόνη, 2023.
David Bordwell – Janet Staiger – Kr. Thompson, The Classical Hollywood Cinema: Film Style and Mode of Production to 1960, Λονδίνο, Routldge, 1985.
David Bordwell – Kristin Thompson, Εισαγωγή στην Τέχνη του Κινηματογράφου, μετάφραση – εισαγωγή – συμπληρωματικό λεξιλόγιο: Κατερίνα Κοκκινίδη, Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ., 2009.
K. Boullart, «Ανοίγματα σε άλλες Τέχνες» στο Maurice Delcroix – Fernand Hallyn (διεύθυνση), Εισαγωγή στις σπουδές της λογοτεχνίας. Μέθοδοι του κειμένου (επιμέλεια – μετάφραση: Ι. Ν. Βασιλαράκης), Αθήνα, Gutenberg, 2000, σ. 91-107.
Maria Chalkou, Towards the creation of ‘quality’ Greek national cinema in the 1960s, ανέκδοτη διδακτορική διατριβή, Department of Theatre, Film & Television Studies, Faculty of Arts, University of Glasgow, 2008, σ. 63-99.
Claus Clüver, «Intermediality and Interarts Studies», στο: Changing Borders: Contemporary Positions in Intermediality, (επιμέλεια: J. Arvidson, M. Askander, J. Bruhn και H. Führer), Lund, Intermedia Studies Press, 2007, σ. 19-37.
Keith Cohen Film and Fiction. The Dynamics of Exchange, Yale University Press, 1979.
Kamilla Elliott «Novels Films and the Word / Image Wars»: A Companion to Literature and film, (επιμέλεια: Robert Stam Alessandra Raengo), Blackwell Publishing, 2004, σ. 3-22.
André Gardiés, Le récit filmique, Παρίσι, Hachette, 1993.
N. C. Germanacos, «An interview with three contemporary Greek writers: Stratis Tsirkas, Thanassis Valtinos, George Ioannou. Taped for boundary 2 in May 1972», Boundary, τ.1 τχ. 2 (Αφιέρωμα: «Contemporary Greek Writing». χειμώνας 1973), σ. 267-313.
Gérard Genette, Σχήματα ΙΙΙ. Ο λόγος της αφήγησης. Δοκίμιο Μεθοδολογίας και άλλα κείμενα, (μετάφραση: Μπάμπης Λυκούδης, επιμέλεια: Ερατοσθένης Καψωμένος), Αθήνα, Πατάκης, 2007.
Hans Ulrich Gumbrecht, «Why Intermediality — if at all?», intermédialités, τχ. 2 (φθινόπωρο 2003), σ. 178. . Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 28/09/2023.
Julia Kristeva, «Word, Dialogue and Novel»: The Julia Kristeva Reader, (επιμέλεια - εισαγωγή: Toril Moi), Νέα Υόρκη, Columbia University Press, 1986, σ. 34-61.
Christian Metz, Ψυχανάλυση και κινηματογράφος. Το φαντασιακό σημαίνον, (μετάφραση: Βασίλης Πατσογιάννης, Φώτης Σιατίστας), Αθήνα, Πλέθρον, 2007.
Irina Rajewsky, Intermedialiät, Τυβίγκη, A. Francke Verlag, 2002.
Irina Rajewsky, Intermediales Erzählen in der italienischen Literatur der Postmoderne. Von den giovani scrittori der 80er zum pulp der 90er Jahre, Τυβίγκη, Gunter Narr Verlag, 2003.
Irina Rajewsky, «Intermediality, Intertextuality, and Remediation: A Literary Perspective on Intermediality», intermédialités, τχ. 6 (φθινόπωρο 2005), σ. 55. < www.erudit.org/fr/revues/im/2005-n6-im1814727/1005505ar.pdf >. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 02/10/2023.
Christian von Tschilschke, Roman und Film. Filmisches Schreiben im französischen Roman der Postavantgarde, τ. 46, Τυβίγκη, Gunter Narr, 2000.
Werner Wolf, The Musicalization of Fiction. A study in the theory and history of intermediality, Αμστερνταμ & Ατλάντα, Rodopi, 1999.
Werner Wolf «The Aesthetic Illusion in Fiction», περ. Style, τόμος 38, τχ. 3 (φθινόπωρο 2004), σσ. 325-351.
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)